Katalog

*" Ünlü tiyatro oyuncusu Gülriz Sururi'nın Doğan Kitapçılık tarafından yayimlanan anıları, memleketin aydın muhıtleıınc egemen olan zihniyet kalıplarının arka planı açısından ilginç ıpuçları ihtiva ediyor. Aydınlaı Dılekçcsi sriz konusu olduğunda ayaklanan aydın bılınci, insan ilişkileri gündeme geldığinde bir hayli örselcniyor ne yazık kı. ÜMİT E. UYANIK ££ ~¥~\ ır an CJCIII,' Gıılrız Sumn'nın •"^EdıthPıai'ın vaşamınıcanlandır L / d ı ğ ı 'Kaldırım Serçesı'nden, ken dı tıvatıo semvenınden kesıtler halınde salı neve taşıdığı 'Sovleveceklerım Var'a kadar son donenı sahne çalışmalatının ha7irlıkla rıyla, arka planlanvla, uvandırdıklaıı yankı larla aktariyoı bırkanaîında 'Fılumena'da var bunlaı arasinda, 'kabarc' dc, 'Tıyatro cu' da 'Keşanlı Alı nın televızyon dı/ısı ola rak yıllar sonra yenıden seyırcısıyle bııluş tuğunıın hıkâyesı de Tıyatro ıle tanışıklığı oLmayan dolavısıyla (Tiılnz'ı tanımamak gı bı guç ıııanılıı bıı ışı başarmış (') olan gc nış kıtlelerle, lelevızyonda uzıınca bır li. man her pazaı sabalıı geıçekleştırdığı ye meklı sohbet programı 'A La Lıuıa' aracı lığıyla nasıl buluştuğu da Ncreden baksa nız, elını attığı hemen her ışı bır başarı oy kusune donuştunneyı beceren, kendınden emın, kendıyfe baıışık gırdığı heryerı kcnclının kılan domınant bır kadın (ıguııı çıkı yor karşımi7a Butun bu maceraların ge rektırdığı dısıplın enerjı, azım ve yetenek, yapısının o kadaı doğal bıleşenlerı kı, hıç ağlaşmadan, vakınınadan, sankı kım olsa bıınlan boyle yapabılırmış gıbı sakın sakın hıkâye edıyor " Fıısıın Akatlı'nın kaleme al dığı bıı satuldi (Kadıkal Kıtap, 17 Ocak, 2003), Gıılrı/ Sunın'nın bır solukta okunan 454 saytalık 'tıvatro destanı'nın sağlam bıı ozetı olaı ak kabul edılebılır ıahatlıkla Oyle kı, sahne tozıınıı doğnıdan salıne uzennde, s.ıhne gerısınde vcya seyırcı koltukların da yııtmuş hemen her ınsan, kendısınc ılış kın bır şey bulabılecektır bu satırlarda Çunku "Bır An Gclıı," sadece Sunın'yı ve onıınla aynı halkalar ıçetısınde yer alan bı rıncı ve ıkıncı dereccden kışıleıı ılgılendı ren bu kıtap değıl Butun arka planıyla bıı lıktc tıvatro utınının /engın bır panorama sı da yer alıyor kıtapta Denılebılır kı, sade ce bu kıtabı okuyarak, tıvatıo dıınyasında olup bıtenlerı bırıncı el bır kaynaktan oğ renebılıt okııyııcu Akatlı'nın aynı yazısın da dılc getırdığı gıbı, ıılke tanhının son yıl ları, tıyatroculaıuı anJaıı bakımından gozlegonılurbıçımdebn haylı renklendı Haldıın Doımen'dcn Nedret Guvenç'e, Hadı Çaman dan r*ethan îjensoy'a tıyatro dunya sınııı unlıı ısımlerı, vaşadıkları seruvenlerı gızlemeyı ve kendılerıyle bırlıkte mezara goturmeyı değıl, dığcr ınsanlarla paylaşmayı tercıh cttılcı Hıç kuşkıısıi7, her anı kıtabı bıra/ daha zengınleştırdı kendı halınde akıp gıden hayatlarunızı Her anı kıtabın dan sonıa bıraz claha yakından bakaı ol duk ayrıalaıa, her ne kadar şaır, 'Avnalara bakma avnalar lcnalık, Denızı, sonsuz olanı duşıın artık " dcmış olsa bıle Bu neden le, geıek anılan dığer ısımlcrın, geıekse Gıılrız Suıuırmn va7dıklarını sadece bu anı kıtabı olaıak değerlendırmek doğru değıl Bu kıtapların heı bııı, zengın go7İem guçlenyle sosyolo|ik bır belge, sanatçı se7glsının gezındlğı ufuklar vc ıhtıva ettlğl tah lılleı ıtıbaııyla sağlam bır psıkolo)i metnı, başka kaynaklarda bulunması mumkun ol mayan ayııntılar dolayısıyla da bırer sozlu tarıh çalışması olaıak ayrıca onem taşıyor Bir zihniyet haritası: Bir An Gelir ııç unsuru da bır arada gormek mumkun Sıırıı n'nın Avduılaı Dı lek<,csı ve kendı sıylc vu/İL^mesı sosyolo]ik, psıko lo|ik ve tarıhsel at.ıdan onenılı ıpudarıvla dolu (.ıınkıı 'Istc o gıınlerdtn bırın de teletonda A?17 Nesııı Hota Benı zıyaret ctmek ıste dığını sovledı Bu lııştuk, randevııya yalnız gelmemıştı, beraberınde o gun tanı^tığun Prof Hıısnu Goksel de vardı Hoşbeşten sonra sebebı bulıışma mızısordum Azız I Ioca, vere bırak mış olcfıığıı buyuk <,antayı a\ti Once olavı anlattı, son ra bazı kâğıtlan verdı çantasından gkaııp Bu, sontadan yillarca nı a n s, e 11 e r d e n duş,mevetek olan 'AydınIarDılek<,e sı nın metnıydı Okumaya <,alış tım Atele karaı verme, dedı Azız Hoca îvıcc oku, kararıııı ovle ver Senın ımzan bı zım ıçın <,ok onemlı Sonra hıçbır zaman unutmayacağını SjU cumleyı soyfedı Aydın lar Dılekçesfnı ımzalamazsan bız bır şey kaybetmeyız ama ım/alarsan <,ok şey kaza nırız Geıçekten etkıleyıcı bır cumleydı Okuyup uıızalamava karar verırsem ne gıbı tatsızlıklarla karşıla^abılırım^ dıve sor dum prarık bır ınsan olarak hemen Devletle, hukumetle bııc bır ışlerın var m\J dedı Azız Hoca vcya Husnu Hoca, va dalkısı buden Salonsuzlıık dayanılmaz sorunlar yara tıyor Beyoğlu'ndakı Karaca Tıyatro, Istanbııl Anaşchır Beledıyesf ne bağlandı Cîclc cek yıl ıçın bana verılmış bır soz var Bır de Kaldınm Serçesı Fransa ya gıdecek Anlaş maya gore yol ve harcırah Kultur Bakanlı Ğı ıle Ulastırma Bakanlıöı tarafından karsji ianacak Oradakı konaklama ve yemek olayi Fransızlar tarafından karşılanacak, de dım Uzıınca bır sessızlık oldu lvıce oku, sen karar ver lmzalama?san kınlmam, uzulmem, dedı Azız Hoca Me sa)i almıştım Yalnız kalınta, metnı dıkkat le okudıım llk du^unduğıım şıı olmıiijtu Her zaman ulkem ı<,ın yaı arlı bır şevler vap mak ıstedım Atacağım ^u kuç,ueuk ıın/a, kcndımı doğru bır şey yapmıs, gıbı hissettı rcccktıbaııa 'OtaciKtaımzalamalıvdım'dı ye duşundum, 'ayıp ettım ayağıma kadar kalkıp gelen bu ıkı degerlı ınsana Akşam kıılıste Engın'e verdım dılekı^eyı okııdıı Sonra Cuneyt Turel'ı çağırdık Ona verır ken, Azız Hoca'nın bana soylcdığı gıbı, dık katlc okumasını, ımzalamazsa kımsenın uzulmeyeceğını soyledım Engın'lc ınce eleyıp sık dokuyarak bır daha okııduk Ben za ten karaı ımı vermıştım Ertesı gun Azız Ho ca'ya teleion edıp uııımuzun de ımzaladı ğımızı soyledım C ok ama çok mcmnun ol dıığnnu scsınden bıle hıssettım "Gıılrız bılıyor mıısıın, çok unlu bazı tıyatro sanatçıIarımi7 ımzalamaktan kaçındı" devıp, dort bcş ısım saydı Doğrusu şaşırmamı^tun O ısımler dalıa once ıdam cczasınm kaldırılmasıyla ıl gılı bıı metnı de ımzalanıamışlaı dı Vc o ısımleı bııgun sahnelcrde bangır bangır NazmıHıkmetşıırle rı sovleınektedıı ler vc de pck n, ren,pekyurekten soylemektelcr (s94 95)" Bu kuçuk anckdot, sadece 12 { ylul done mınde ınsanlara egeıneıı olan psı kolo|iyı ortaya koymakla kalmı yor, sosyolo|ik açidan da onemlı ıpuçlan scrgılıyor Azız Nesın ve Prof Husnu Goksel'ın tavrı kadar, Gıılrız Su ııııı, Lngın Ce? zar ve Luneyt Tu rcl'ın tavn da do neme ılışkın son derece anlamlı d\ rıntılar ıhtıva edı yor Bır yanda, ul keyı çelik bır cen dcrcnınıçınesok muş askerı yone tım, dığer yanda ıse hayatlarını cmeklerıyle ka zanmak zorunda olan ama aydın sorumluluğun dan da va/geçmek ıstemcyen ınsanlaı var dır I Iıç kımse, dıgennın uzerınde manevı bır baskı kunnak, kendı dıışuncesını empo zc etmck nıyetınde değıldır elbctte Buna rağmen, bu tur bır psıkolojık atmosfer de hemen hısscttırmektedır sankı varlığını Hele, Aydınlar Dılckçesı'ne uzak duran ısımletın, 12Lylurunpuslugunlerınıhaye tc erdıkten sonra Nâzım Hıkmct uzenn den rant derdıne dıışmelerı, bugunıı dc <ıçıklayan somut bır bılgi olarak rarklı bır anlam kazanmaktadır clbette Bu satırları okurken, "Keşke Cîulnz Surun bu Nâzım sever'lerın ısmını de verseydı" demckten alamıyor ınsan kcndısını şar Sonunda kapı çalındı Kurt kopeöım Cın, kulaklarını dıkıp huvsuzlaijtı bırdeıı Hayra alamet değıl Âcaba kapıcıyı çaöırıp bahçeve mı ındıı sem dıye duşuncrek kapı vı açtım (, ok ama çok tedııginım ncdense Gııış katıncia oturduğumdan, buvuk cam dı^ kapının dış,ını rahatça p>ruvoıum ü ı şaııda uç kışı vaı 'Allah Allah, bıı adam ıkı saat gccıktığı vetnıezınıs gıbı, bır dc yanın da ıkı arkadaijinı gctırdı' demenıe kalma dan, benım zıle basıp dıs, kapıvı açmam, Can Yııcel ın ıkı taraftan kollarına gıınu^ olan ıkı adamın ( an ı bana pakct gıbı tes lım edıp, bıı <mda yok olmalan bır oldu 'Al başına bclavı derleı va durıım avncn oyle (.an ayakta /or durııyor ve ovle bakışıvonı/ kaışılıklı Tek kelıme yok Aynen Bekıı Mustala'nın kufeyle eve getınlışı mısalı, ama Bckrı'vı kufecı karısma reslım edermış, ben Can'la tanı^mıvomm bıle henıı/ 'I loş gcldını/' lılan dıye bır şevler geve levıp evden ıçerı aldım Can'ı vc olanlar ol du Kapıvı kapadım, ( an s,ovle bır dondu, pabueunıuı bıı ını bıı vana, otekını oburya nasavıırdıı Aynıanda benını, 'Ricaederım bızım evde ayakkabı çıkmaz, lııttcn gıym dememe k.ılmadan, bızım kurt havada kap tı Can'ın avakkabısının tekını Can, kopcfiı gormesıyle bnden ıırktu 'Be kadın, ne ışı var bıı kope£ın evın ıçınde1 Yoksa kendını kopeklere mı d suny' demez ııu' Can dan duyduğum ılk cıımleye bakm1 Ev salııbı vım, antredevı/ henu/, karşımdakı Can Yu ccl Allahım, ben neıelere gıdevım^ 'Hch hch heh Ah, ne şakacısınız' fıfan gıbı bır şeyler çıktı ağzımdan (s 13 14)" lstersenı/ burada dıııııp duşunelım bıraz Hıç kuşkıı yok kı, Gulru Sıınırı bıı anısını anlatırken Can Yucel'ı aşağıl.uııak gıbı bır amacın pc şınde deöıl ama ne vazık kı bovle bır gorıın ru kendılı^ınden çıkıvor ortaya Bır anı kı tabının, aynı 7amanda bır ulk'enın /ıhnıvet haııtasını ortaya kovması şaşırtıcı bır şey ol masa geıek Jjaşırtıu olan, Can Yucel'ı yu celtenlenn de, alkolle unsıvetı bağlamında kuçultenlerm de, şaırın bıı ve benzen 'sar hosluk' hıkâyelerıyle cğlenmeyı tercih et meleıı Maalesef pek fazla kımse, "Hayatta Ben En Çok Banamı Sevdım" dıyen Can Yucel'ın alkolle kurduğıı bıı sıra dışı muna sebetı sorgulamaya, aıkasından da anali7 et meye çalışmadı "Çağın en guzel go/Jıı ma diıf mufettışı" dedığı babası Hasan Alı Yu ccl'c olan hasıctını, yıne aynı şıırdc dılc gctıren vc onıın kokusunu nasıl ozledığının al tını o?enle çızcn Can Yucel, hep bır 'baba si7İık" hâlcsıyle mı kuşatmıştı kendısını ac a ba> "()hh dedım, gofisunc comdum burnu mu " çığlığtnı basaDilecck kadar ıçı dışı bır olan şaırımız, "Bılme7dı kı otıırdıığumuz scmtı' dıye havıflanırken, ıçındekı bır boşluğa ışarct edıyor vc bıı boşluğıı alkolle mı doldurmaya çalışıyordu yoksa' Ve yoksa babasının çapkınlıgına ("Nasıl koşaısa ar dından bıı devın () çapkın babamı ben oy le sevdım") bu tepkı mıydı onıı sııreklı 'çap kın'ı oynamak zorunda bıı akan' Gulri7 Su nın'nın andığı anckdot, bıze butun bunla ıı dıışunme ımkânı verdıgı ıçın de ayııca kayda değer ya zaten AYAKLMUMBtAKUOUUIIKİM Şırndı ıstersenız bır de Can Yucel'le ılgı lı anekdota bakabm Gazete ve dergılcrdc sansasyonel bır bıçınıde haylı yer alan bu anekdot, ınsan ılışkılcrındekı saplantı ve uzantıları sergılemesı bakımından bır baş ka gozle okunmayı hak edıyor doğrusu Ay rıca, kıtaplar devırnuş ve çevırmış olmanın, ınsanı zaaflann ustunu ortme ve açma açısından nerelerde tıkandığını veya sarpa sar dıgını da gorebılınz belkı "Bır akşamuze rı benını evde buluşmaya karar verdık Ba ^ar (Sabuncu), ben, Can Yııcel, daha sonra Alı Poyrazoğlu da gelecek Ben bıraz tedırgınım Can'ın bırazkuiurbazolduğunu, açık saçık konıışmaktan hoslandığını bılı yorum Pazla ıçtığını, çabuk sarhoş, oldu gunu bılıyorum Keşke çay saatuıde çağırsaydık, dıyonım Başar'a Yapma, dıyor Başar Melek gıbı adam dır, dunyanın en mahcup herıfıuır Bayuacaksin Sanahayranzaten.elıayaĞına dolaşacaktır heyecandan Neyse, beklenen saat gcldı Cieçtı Anunsamıyorum şımdı, belkı bır saat gecıktı Can Başar da yok oıtalıkta Telefon edıyorum, "Candan'ı bcklıyoruın, hemen geleceğım" dıyor Ba VEENGfclCEZZM Butun bunlardan sonıa, Gulnz Sııııı n'nın Lngın Ce77ar'la olan ılışkısuıı vansıt ma biçimıne değmmek, çok da gcreldı de ğıl aslında Suphe mı var, bıı ılışkının Surıı n'ye çektırcuğı acı da, zaman zaman Ce7 zar'da yalnalanmalara sebebıyet veren san ci da, bır başka go7İe okunabılır rahatlıkla Aydın ve sanatçı konumıındakı erkcklerın, sııreklı aşağıladrklaıı "erkek zıhnıvctı"nın bır parçaları olmalan kadar, ba&ımsi7 kadın ımajını kutsayan arkadaşlann bu zıhnıyete katlanma bıçımlen de haylı tcdngın edıcı doğrusunu soylemek gerekırsc So7iı dalıa fazla uzatmamak ıçın, Suııırı'nın bır hem cınsının, Ayşegul Yuksel ın vukarıdakı tes pltl doğnılayan salırlaııyla bltırelını va/ımı zı "Bana kalırsa, 'Bır An Gclu' her şeyden once hır sevd^uıın masalını anlatıyoı Lngın Cezzaı ıçın ya/ılmış, onıınla alabıldığıne ne saplaşan, anıa kıık yılı aşkın bırlıktelıklcrın ınış ve çıkışları ıçınde hep Lngın'ı sakınan, Engın'dcn uzak kalamayışı da kadınca bır zayıflığa değıl, ınsanca bağışlayıcılığa bağ layan bır nıasal Ve 'sevgı'nm benzersız ta nımı 'Bır daha kımın ıçın oyle acı çekcbı AYNNUR DİLEKÇE8İ So/ gelışı, 12 Lylul'un kara koyunla ak koyunıuı bubınnden net çızgılcrlc ayırt edı lemedığı bulanık gıınlennde fılızlenen AydınlarDılekçcsı bahsınde, yııkanda sayılan SAYFA 6 lırdımr" (Cumhunyet, i î Iemmuz200i)"u SAYI 702 CUMHURİYET KİTAP