Katalog

Yazarlara matematik esinli ycni 'yapılar' önermek ya da yazınsal ctkinliğe katkıda bulunan mekanik ya da yapay yeni yollar bultnaktır. Rıınlar csinin yeni destekçileri dalıa doğı usu yaratıcılıgm bir tür yardım cılarulır" (Bâtons, Chifircs et les lcttrcs). Queneau, srizlerini Ol JLIPO'nıın araştırmalannın çok "satça", "zanaatsal" vc "eğlenceli" oldıığıınıı soyleyerek siirdiirür. HLI tanımlamalarla vazar, grubun çahşmalarını küçümser gibi görünse de, aslında kendi ıığraşılan OULIPO'nunkilerle uyum içindedir. Bu da bir esiıı kaynağı olarak yazınsal kuı alların dayarmasını değiştirmektir: içerik biçimc bağlidır. OULIPO'aıların en anlaşılır örnekleri arasmda şunlar sayılabilir: Lipogram: Yapıtta abccenin bir ya da bırden fazla harfini kııllanmama sanatı. Orneğin Georges Perec, Disparition (Kavboluş) başlıklı yapıtında "e' hariini lıiç kullanmamıştır. Paleıulrom: Baştan ve sondan okunabilen metin, Roma/Amor, gibi. Bunların yanında atasözleri, karşıtlık, eşanlamlılık, eşseslilik, müzikal ya da raatematiksel vapılar konusıında cla araştırmalar yapıfmıştır. Ouencau'nun yapıtla nnda 1%0'dan öncv dc ( HJI.IPÖYıı çalişmaların izleri görülüı. Yiiz bin Milyar Şiir vc özdlikle dc Biçcııı Alıştırmaları'nın tümüvle< )ULI1'( )\ıı yapıtlar olduğıı bir gerçektir. (Jııcneau, roman ılc şiır arasında hiçbir ayrıııı gözelmemiştir. ()rneein ona göre, cpik şiir grubuna yerleştirilen llyada vc ()dysseia romantik vc şiırsel her türlü yazııısal biçimin gönderge noktala rıdır. Oııeneau 1937'dc tcmcl konusu ıııhçözümleme olan Meşe ve Köpek (Chene ct chicıı) olan bir roman yazmiş tır. Yinc 195()'dc yayınladığı Pctite cosıııogo ııie poıtative ba^lıklı altı czgidcn oluna romanın komısıı bilimdir. Biçem AJıştırmalan günddik çok basit bir olay üzcrinc kuıuludııı. Yazaı, bu öykiiyü di lın cn dcğişik olanaklarıyla doksan dokuz kez ycnidcn anlatıı. (Jııcneaıı, Aynkotıı başlıklı romanı konusıında ^u acıklanıalaıı yapar. "Kısa bir siirc sonra, tam bir roman ortamının içinc dü^tüğüınü larkcttim. () zaman, Joycc vc Faıılkncr'in (Ikiyazarın dayapıtlaıı lıcniiz lıansızca va çcvrılmciTiiştir) ctkisiylc vc lıatta ba^ka ncdcnlcrlc yazmak iizcrc oldııklarıma ycni bir czgi, ycni bir biçim vcrdim. Ken dimc bir "sonc"ninki kadar katı kurallar koydum. Konıanlarımıla kahramanlar rastlantısal olarak ortaya cıkıp sonra da ortadan kaybolmazlar; aynı şcyi ıızam, zaman ve (,e^itli anlatım biçiınlcri için de söylcvcbilirim... Bu uyum anlayışıylabaşka roiııanlar yazdım, romanı bir tür s,iire dönüstürmcvi amaçladım. Şiiıdc nasil sözciiklerle bir uyak olıiijturmak söz konıısıı isc, aynı şey romanda ki^iler ya da dıırumlar için söz konusudur (Bâtons, (^hiffres et les lettres). Dil, biçcm, bicim konusunda yapılan çalışmalarla csinıni ycnılcmcyi amaçlamış olan Qucncau dcği^ik ve özuiin yanıtlar vcrmıştir. OlJLIPO grııbu da kcntlisinc çok şey borçludur. baskanlığma atanır. Qucneau aynca çeşit li rilm festivallerinde jiiri üycligi de yapmıştır: 1949'da Biarritz'de yapılan Lanet li Filmler şcnliğinde, 1952'deBe5İnci(]annes Film I'Vstivali'nde ve 1956'da [can Vigo Odiilü'nde jüri üyeliğinde bulunmuş tıır. Bıınıın yanında diyalog, yorıım ve uyarlanıalar çercevcsiııJe doğrudan film çekimlerine katılmıi}, hatta kimi sahncler deoyuncııluk da yapmıştır. Orneğin Marccl Pagliero'nuııSaintCîermain dcs Prcs adlı kısa metrajlı tilmınin senaryosunu yazmi!}, yorumunu yapmı^tır; 1950 yılında lıer şeyini kendi yaptığı, Ertcsi Oün (Le lendemain) başlıklı sessiz bir film gcrçekleştirmiştir. 1954'deReneClement nuıMonsietır Ripois adlı filminin, Fcllini'nin ünlü Strada'sının Fransızca diyaloglarını yaz mıştır. 1956 yılında Ispanyol yönctmcn Luis Bunuel'in La mort en ce jardin, 1959'da Billy Wildcr'ın Bazıları Sıcak Se ver adlı filmlennin Fransızca diyaloglarını denetlemiştir. 1962'de ("laude Cİıab rol'ün Landru'sunda (^lcmenceau rolünii oynamış,, 1967de Bernard Lemoinc'nın L'cmploi du temps, adlı kısa metrajlı filminin metnini yazmıştır. Doğu'nun ve doğanın gücü, 2. BASKI 4. Sonuç 3. Oueneau ve sinema Qucncau neıcdcysc sinenıayla birlikte doğmıış, yaşamının otıız beş yılında hattanın cn az iiç güniınü karanlık sinema sa lonlarındageçirmiijbırbcyazperdetutkunııdtır. Bu ilgiyi amatörcc siirdiirmemis, sinema dünyasına etkin bir biçimde katıl mıştır. Bu konuda makaleler, tanıtımlar kalenıe almakla yetinmemiş, sinema için de yazmiijtır; aynca yapıtlarının bir bölü mii de sinemaya uyarlanmıştır. Le chant du Styrcne (1958, Alain Kesnais; kısa metraj) Zazic Mctroda (1%(), Louis Malle), Le dimanche de la vie (196'), Jean Herman), ()n cst toujours tres bon avec les femmes (1970, Michel Boisrond), Dostum Pierrot (1978,1'rançois Leterrier; televizyon Hlmi). Borıs Vian ve Michel Arnoud ile 1947'de Arquevit filnı şirketini kurar, 1955'te sinema sanayiini geliştirme fonu SAYI 702 Qucncau nun yapıtında ilk dikkali çe ken dıldcki ustalıgulır. Bunun cn yctkin örneği, Biçem Aliştınııaları'dır. Bu ustalık, kcndinı sözciik, sözdizim, yazııısal vc "yazıınsal" buluşlaıda gösterir: Zazic Mctroda başlıklı romanın lıcmen başındaki "Doukipııdonktan" (Neden bunca pis kokarlar kir1 s. 9) ve "Si tu t'iınagines" adlı ijarkıdaki "xa va xa xa va..." en ünlü örnekleridır. (Jucneaıı'nun yapıtlarını, okuyan ve/ya da inceleycııler kendilerini bu dil olgusundan soyutlayamaz. Sözcüklerin kuilanınıı, biçimlcri (özellikle deyazımları), biçimlerindcki çcijitlilik ve zenginlik yazarın dıle ne dcnli cgcmcn olduğunun göstergeleıidiı. Yunanistan'a Yolculuk başlıklı yapıtında "her sanaluı birazcık eglence, birazcik da oyıın tarafı vardır, ancak bugün pck çok kiıııse bunun ayrımında dcgıl, danası şiir alaya alınır korkıısuyla bunu yadsıyanlar bile var", demiştir. Qucneau'tla ince bir alay vc şakacılıktan cok "nıuziplik" vardır. Nadircn ycnci olarak güldürüsü hiçbir zaman acl alaycılıga dönüşnıez. Kuşkusuz, yaratıcılığı gcreği Allrcd Jarry'nin patali zik anlayışını bcnımseyen ve bıına bağlı kalan Qucneau insanlaı ı incitecck ya da kıırban cdecek biçimde giildürmcye çalış maz. Yazar dalıa çok insanları eğlendirmeye, yani onlan yazgıya, relakete, ölüme karsı kendilerini savuıımalarına fırsat verecek düşiincclcryaralmaya alıştırır. Bu konuda Oueneaıı şımları söylcmekredir: "Alayı günlük yaşamın bir paıçası yapan insan lar var. Kimileriyletanıştım. F^unun çok ralıat bir davranış biçımi oldıığıınıı fark ettim. Bu insanlaı ne yaparlaısa yapsınlar özürleri hazırdır. Rezilce bir şey yaptıklarında, hemen "şaka yaptım ", derler; doğal olarak, isin içine şaka girince boyun eğ mekten başka çare voktıır. Bir kalleşlik yapınca, l)U da şakadandır. 1 Iiçbir şey yap mazlarsa bu da şakadandır. Gerçek alayın ya da şakanın tümiiyle unııttuğumuz bir anlamı var: Alay, güldürü düzleminde (irajik düzlemde, bu simge olacaktır), başka bir şey anlatmak için bir şey söylenıektir, va da bu güldüriı son derece zaril ve ölçülü olmalıdır, çünkii alay ya da şaka gülmenin yalın halidir." ltalo (^alvino'nım dediği gibi: "Queneau bu düzensiz, mantıksız dünyaya birazcık düzcn, mantık getirmek isteıniştir." Oueneau'nun dünyası hiçlik ve insanların telaket düşüncesiyle doludıır. Ama o nc bir ahlak dersi vermek ne de idcolojik bir çöziim sıınmak istemiştir. Fl^er bir ilctisi varsa, onu cözmek, yapıtın gizemleri ni bulup değişik okuma süreçlcrtni aşmak okura kalmıştıı. ı ler şeyden önce bir yaratıu, bir mucit olan Queneau yaşamı, ölümü, gerçeği, gülmeyi, aşkı kendıne uğraş edinmiş usta bir romancı, özgün bir şairdir. • Kralın Kervanları eanChristophe pjufin 1997 Goncourt İlk Roman Ödülü 1997 Mediterranee Ödülü Çeviren: Gülseren Devrim Rufin bu ilk romanında yeni ve unutulmaz bir kahraman yaratıyor: JeanBaptiste Poncet .. ; Poncet, Doğu'nun büyülü dekorunda dostluklar, hayal kırıklıkları ve isyanlarla döşeli bir yolda yürümeye başlıyor. Tarihî kişilikler de ona eşlik ediyor. Doğu'ya yabancı olmayan, doğanın gücüne inanan bir yazarın kaleminden çıkan bu romanda edebiyat ile tarihin en etkili buluşması gerçekleşiyor. Kralın Kervon/on'nda iktidarın değil insanın sesini duyacaksınız. www.dogankitap.com DOĞAN KİTAP CUMHURİYET KİTAP