Katalog

Memet Fuat'ın üç kısa romanı "Yaşadığımız", "Sana Dcliler Gibi" ve "Adlin" "Sevginin Gözleri ile görüyorlar dünyayı. aman bulup da el atahilseydi, kimbilir daha ne romanlar üretecekti Memet Fıiüt. Ama o, alçakgönüllü bir tutumla üç romaıı sığdırabıldi yaşamına: Yaşadığımız (Adam, 1998), Sana De lilcr Gibi (Adam, 2002), Adlin (Adam, 2003). Üzülüyorsunuz, ötesinde, avuçlarınızdan yavaşça kayıp gitmiş bu büyük yazarın karşısında yüreğiniz burkuluyor. Çünkü büyük bir romancıyla karşı karşıya olduğunuzu düşiinüvorsıınıız. Yaşadığımız'ın ilk yayımlandığı 1951 yılınua Memet Fııat, henüz yirmi beş yaşında fişek gibi bir delikanlı olmalı. Gelin, bir göz atalım onıın o yıllarına: "Daha basılmadan Yaşar Nabi'den öv gülcr almıştım bu roman için; relif ücreti konusunda anlaşabilmiş olsaydık, Varlık Yayınları arasında yayımlanacaktı. Bu gerçeklesse sanının birkaç roman daha gelirdi arkasındyn, romancı olarak gelişirdim. ü günlerde Varlık Yayınları ycni yazarları ranıtmaya çok önem veriyordıı. ürhan Kemal'in, Orhan Hançerlioğlu'nıın tanıtıldığı günler... Bir süre sonra bu kitabıını kendim bastırdım, ama dağıtamadım." (Özgünlük Avı, YKY, 1996, 267) Demek Yaşar Nabi Nayır'la kurduğu ilişki meyvesini verseydi, Memet Fuat, çok başka bir alanda, diyelinı ronıan ve öykü alanında alkışladığımız yazarlarımız arasında yer alacaktı. Bunun gerçekleşe mcmc nedenini, kendi söylediklerinde buluyoruz yine: "Çok az yazım çıkmıştır 'Yeni Dergi'de... Yayımlanan yazılann iyi yazılar olması yetiyordu bana. Yıllarca nep höyle çalıştım: Kendimden çok baskalarını gözcterek..." "Kimin okırsa olsıın, iyi nir yazı, iyi bir kitap yayımladığım zaman kendi kitabımı yayımlamış gibi mutlıı olurum.' "Saıurım, kendisi icin hiçbir şey istemeden yaşamak, bende nir düşünce dcğil, bir uygulama oldu." "15u oldukça garin bir tutum. Ovünerek söylemiyot um bunları, övünülecek bir şev değil. Yazma gücünüz varsa bıınu engellememelisiniz. Yazmak, yayımlamak gerekir. Ama ben kendimi hep engelledim. Bilmeden diyemem, bilerek... Sanırım, insanların korkunç bencilliğine karşın benim ahlakım da denetleyemediğim yeğin bir tepki var. ()zgecilikte çok ileri gitmem bu yüzden olabilir. Kendimle ilgilenmekten elimden geldiğincekaçtım.böylecedeyuzarlığımı gölgelemiş oldum." (269) Z Bir romancı olarak Memet Fuat le başlayıp yine böyle bir yaz gecesiyle bi tirdiği yapıtı, kapalı bir roman evreni sunuyor okuıa. Varsayın, bir sahne oyunu bu; bir köskle bahçesinde geçen. Romaıı kahramanları, öykülerini, pe^ leri sıragezdiren kişilcrhep. Nitekim Memet Fuat, "birbiriııe bağb, iç içe öyküler den oluşan bir roman" olduğıınıı belirtiyor Yaşadıöımız'ın. (Özgünlük Avt, 267) Bir yanda yoksııllııklarla sarmalanmış ya da gide gide voksul dü^ıııü^ kesimi bu köşkte yaşayantarın, 6te yanda her rürlü ilisju sarmalına açık yozlaşmı^lıklar, ikiyüzlülükler... Romanın neredeyse bir senaryo tekniğine dayandığı, bu teknikle yoğrulduğu görülüyor. Nitekim Yaşadıgımız'ılan.çok güzel bir film öyküsü çıkabilir bana göre. Hatta bir dönem filmi de yapılabilir. Yalın, düz, neredeyse sıradan anlatım larla örülen; küçük ipuçlarıyla, söylenip geçilivermis izlenimi veren; yerli yerinde ayrıntılarla bezenen roman, asıl bu yanlanyla ayağa kalkryor. Bu anlatılanların ardından bir tonlumsal değişim, bütün yönsemeleriyle, büyü tülmüş olarak önümüze getiriliyor. Ama büyütme sırasında çizgiselleştinneye kap tırmıyor kendisini yazar. Memet Fuat, o genç yaşta, şaşılacak kertede ustalık gösteriyor Yaşadığımız'da. Sana Deliler Gibi de, hırklı bir konuya giriyor Memet Fuat. Profesyonel futbol yaşamını getiriyor önümüze. Ama Yaşadığımız'dakine benzer bir izleğin değişkesiyle karşılaşıyoruz yine. Kalabalıklar içinde kendi varoluşlarını koyabilmek için çabalayan insanlar, onların kırılgan, gölgelenmiş aşk yaşantıları... Bir profesyonel futbolcunun yaşamından kalkarak aşk sorunsalının da ta en derinlerine inmeye yöneliyor Memet Fuat. Pek çoğumuzun yakından tanıdığı bir dünya seriliyor roman evreni olarak Sana Deliler Gibi'de önümüze. Romanı okuyup bitirmeden daha, bunun, gelinen sonun ardından başa dönülerek aktarürnıs bir anlatı; bir futbolcunun ağzından dökülen yaşamöyküsü olduğunu seziyorsıınuz hemen... Anlatıcı Kemal, şöyle tanıtır kendisini: "Ben Beşıktaş'ta orta halli ailelerin otur duğu birsemtin çocuğuydum." "... Beşiktaş'ta doğup büyümüştüm. / Babam P.T. T. de memurdu, ailesinin Yozgat'ta olduğıınıı söylerdi ' "Annem Bursalıydı. /... Babası o çok küçükken gelip yerleşmiş Beşıktaş'a. / Dedemin havlucu dükkânı vardı. Babamı içgüveysi almış..." "Annem erken öldii." "Bir ytl kadar dedemle nenem baktılar bize, sonra mahalleden ılul bir kadın bulup yeniden evlendirdi ler babamı. Kendi oğulları gibi..." "Ben oıraokula gidiyor, Beşiktaş'ın altyapısın ıla da lutbol (>ğreniyordum. (Anlatıcıda bir "okuma kararlılıgı" bulunmadığını da oğreniriz sonradan. [231) / Babam götürüp kendi yazdır mıştı beni futbol okuluna. Spor için değil, köşeyi dönmemiçin." (10,11, sı istenirdi. 'Futbol yüzünden okuyamadı!' sözünden hiç hoşlanmazdı hıtbol öğretmenlerimiz." (92) "Ben altyapıdaki tutbol öğretmenlerimin etkisiyle hiç sigara içmemiştim." (138) ; "Menajeriiğimi yapan Ismel Ağabey beni Beşiktaş'ın altyapısından beri tanıvan eski bir futbol cuydu." "Haberi ilk Ismet Ağabey verdı. / 'iyi bir kulübe gidiyorsun,' dedi telefonda."(166, 171) Okurlar kadar, f utbola ilgi duyan gençlere, dclikanlılığa adım atan "abi"lere de önermek istiyorum bu romanı. Hele su yaz günleri için birebir, okuyun, sevecek sınız... AdHn" "Sana Deliler Gibi" Yaşadığımız'da, tonlumsal değişimi didik didik eden bir yaklaşımla karşılaşıyoruz sanki. Yaşama sevinci öliim korkusu arasında sarkaç salınımıyla gidip gelen bireyler, toplumsal değişimi ele veren birer göstergc romanda. Memet Fuat'ın anıları da eklenebilir bunlara. Nitekim Gölgede Kalan Yıllar'da (Adam, 1997) yer alan kimi anıla rın, Yaşadığımız'da yansılılan kiıni bölümlere konuklıık ettiği düşünülebilir. Ornekse, bölüm bölüm kiraya verilen köşk, üç servi vb. okurun, anı roman arasında gidip gelmesine yol açabilecek birer öğe olarak alınabilirmis, gibi geldi bana. Memet Fuat, köşkte yaşanılanlan anlatıyor romanında. Esrik dört yaz gecesini. Roman kişileri, kadını erkeği, yaşlısı genci geniş bir yelpazeye dağılırken, derinlerde bir roman dokusu, çok daha başka gerçekliklerle karşı karşıya bırakıyor bi zi... Yerini bubnaya çalısjan bir cumhuri yetin, romanda göze çarpan belirgin ya da silik yansımaları bunlar... Memet Fuat'ın, büyüleyici yaz gecesiySAYFA 16 "Yaşadığımız" Kemal, altyapısından yetiştiği takıma girememiş, ıki buçuk vıl bovunca Anadolu takımlarından birinde oynamıştır. Ar tık biıyuk bir talumdadır. (40) Memet Fuat, her zamanki uzaklığıyla yaklaşıyor yine konusuna. Sözgelimi Kemal anlatıyor ama, sürdürdüğü varolmakavgasını, bunun yarattığı gerilimi, heyecanı hep uzak bir bakışla akrarıyor... Futbolun profesyonelligine yönelik eleştiriler de getiriyor bu arada. Ote yandan yazarın, altyapı işleyişi ni, ora'larda katkıda bulunan belki gönüllü kimilerini yücelttiği de görü lüyor. Şu sözler KeZaman bulup daeiatabiiseydl.klmblıir daha ne romanlar üretecekti Me mal'in: " met Fuat. Ama o, alçakgönüllü bir tutumla üc roman sığdırablldl yasaderslerın de ıyı olmamına Adlin (Adam, 2003), Sana Deliler Gi bi'deolduğunca "kısa roman" nitelemiyle sunulmuş okuıa. Ama ikisinin arasında şöylebir fark var. Fkim 2002'de yayım lanan Sana Deliler Gibi'yi Memet Fuat görebilmiş, heni topu dört ay sonra Mart 2003 te yayımlanan Adlin'i ise görememiş. Nitekim ilkindeki kısa yaşamöykü sünde Memet Fuat'tan sonra ayraç içinde yalnız 1926 var, onun doğıım tarihi. Üysa Adlin'de ayraç kapannıış: 19262002. Tanrım, ne dokunaklı! Memet Fuat, Adlin'de Erenköy'deki köşke yeniden dönüyor. Bir çalım Yaşa dığımız anımsanabilir yinece. Ne ki Adlin, roman dokusu bakımından değil de merkeze alınmış köşk yaşamı bakımından yanaşıvor Yaşadığımız'a. Ama daha çok da Gölgede Kalan Yıllar'ı çağrıştırıyor bir kez daha, üstelik kökten... Bağrınızı açıp da baktınız mı, Memet Fuat'ın, Adlin'de dilsel ışıldamaya duyan makla birlikte süsten, bezemeden arınmış, yalın, durıı, apaçık bir dil ürettiğini görüyorsunuz bir kez daha. Gerek Sana DelilerGibi gerekse Adlin, valnız az kişili romanlar değil, yanısıra valınlaştırılmış romanlar da aynı zamanda. Ancak bu özelliklerinin, andığım vapıtları hafiflettikleri düşünülmemeli. Bu Iıafif leme, roman yapılan kadar barındırdığı evrenlerin de zorlaması bir bakıına. Adlin, Adile'ye, annesi Suzan'm verdiği ad... Ama artık Adlin, annesinin yaşına gelmiş, onıı aşmıştır. Babasının evlilik armağanı olarak verdigi köşkte, eşi Vedat'la, köşkteki işleri çeviren dadıyla, aşçıyla, ötekilerle yasamını sürdüriir. Yanındakilerin Bursa'dan gelen hemşerileri vardır, her giin sol ralar kıırulduğu yetmez, sık sık yatıya kalanlar olur. Bitişik köşkte de kardeşi emekli pasa F'azıl Bevleı yaşar, oğlu, gelini, torunuyfa birlikte. Romanı bize to runıı anlatır... Bu yanıyla anlalıeı bir çalım Memet Fuat'ın kendısi, Adlin in kardeşi F'azıl Paşa da dede Mehnıet Ali Paşa olarak alınabilir... Gölgede Kalan Yıl lar anımsandığında, iki anlatının yer yer çakıştığı bile düşünülebilir hatta. llerleven yıllarda, Vedat da ölünce Ad lin, köşkiin giderlerini karşılayamaz olur. Fazd Paşa, hiç değilse geçici olarak kendi köşklerine taşınmasını, var olan giderlerini kısmasını önerir ablasına. Ne Kİ Vedat'ın öliimii sonrasında, kısıtlamalarla geçen yaşanı, bir açıdan çöküşünü de hızlandırır Adlin'in. üysa Adlin, olaganüstü yufka vürekli birkadındır. Kentli değerleriyle yaşamak onu mutlu eder. Mahaîlenin ne kadar sahipsiz kedısi köpeği varsa, köskiin bahçe sine bırakılır. 1 latta birinde yılkılık şaşkın bir an bile bağlarlar köşkün kapısına... Adlin hepsine de büyük içtenliklebakar... Büyük bir sevginin egemen oldugu Ad lin'de, yitip giden gıızelliklere son bir kez daha ağıt yaktığı düşünülebilir Memet Fuat'ın. Lütfen okuyun bu kısa romanı; yalnız Adlin'i değil, ner üçünü de. Yaşamınızın eğrilip bükülmüş yanlarını uüzeltin... Çekmiş, buruşmuş, eciş biicüş kalmış yü reğinize yaşama sevinci ülleyin, Memet Fuat'ın soluyabilecekken bı'ze bıraktığı o nefesi: "Sevginin gözleri ne güzel görür dünyayı!.." (Sana Deliler Gibi, 158) • CUMHURİYET KİTAP SAYI 702