Katalog

Aşkın Çabası Boşuna ve Kral John Yayınevlerinin Shakespeare çevirileri yayımlamaları, edebiyatımıza vc tiyatromuza büyük bir zenginlik sağlıyor HAYATİ ASILYAZICI Shakespeare'den yeni çeviriler İçimizdeki Amerikalılar ve küçük dünyaları S hakespeare'inyapıtları, tiyatro edebi yatımızın, özcllikle kitaphgımızın vazgcçilmcz tragcdyalannı, komedyalannı oluştıırmaktadır. Birbılınçbiçinu olarak Shakespeare'in bütün yapıtlarının Türkçeye çevrilnıesi kadar dogal ne olabilir:' Tiyarromuz ıcın olduğunu diişünsek bile, başlı başına bir kültiir ve sanat birikimi aktarılınaktadır. Eğiıiın kurumlannda, konservatuvarlarda, ıınıversite egitiminde ycrlı ve yabancı yazarların kronolojık bıçımde anJatıliiıabi ya da lngiliz Dili ve edebiyatmın okutuldtıgu bolumlerde, Ingilizce ve Türkçe çevırılerın, karşılaştırmalı bıçımde ele aluıması, incelenmesiclir. Bu olay, çe viıi edebiyatının otesinde bir Shakcspcarc olayıdır. Yayınevlerinin Shakcspeare çevinlen yayımlamaları, edebıyatımızın, tiyatromu/un zenginliğidir. Bunları söylerken Tiirk edebiyatmı, Tiirk oyun yazarlannı goz ardı ettiğimiz sanılmasın. Sahne sanatlarının her dalında ulıısal yapıtların kımliklerini arayan bir yazar eleştirmen için, kendi yapıtlanmızı göz ardı etme kaygımız olmadı ve olmaz. Nekı, Shakespearebir olgudurvetıyafroedebiyatımızınzengıniığidiı. Hi.iti.in Shakespeare yapltlan Türkçeye çevrilmeli, bu çevirilerin çoğunu üyatromuzda sınamalıyız; sahnelenmızde ramp ışıklarına getirmeliyiz. Dramatik dilin zenginliği, euebiyatımızın, özelliklc tiyatro edebiyatımızın da zenginliğidir. Bakınız, Anatolı Vasılvcviç Lıınaçarski, "Shakespeare'in Oyun kişileri" için ne diyor: "Shakespeare, kendi çağının toplumıındaki bir bakıma iırkiitücü ama aynı zamanda göz alıcı parlak bir olguyuo güçlü us dalgasını şaşırtıu ama erişilmez bir yetenekle kavramı^ ve dile getirmİ!j bir yazardır. "(1)1 .ıınaçarski, bu sözleri 1931 de söylüyor. Aradan geçen 12 yil, Shakespeare anlayı^ında ve yorumunda önenıli gelişmeler oldu, Shakespeare günümüz tiyatro yönetmenlerı arasında çok değışik biceiıı ve yöntemlerle sahneye konmuş ve konmaktadır. Shakespeare zcnginliği vardır edebıyatımızda, tiyatro yapıtlarında. Tanh ya da olay kurgusu, konuyu, koroyu geleneksel dramalik anlayışı, hem öğretici nem de eğitieidir. Shakespeare çcvirileri ycni bir aşamadır; uzun siiren bir suskunluk döneminden sonıa. Ali 11. Neyzi, Shakespeare'in bilinen oyunları arasınua "Türkçe ye çevrilmemiş olan kalmasın" dıye yola çıkıyor ve araştırmalarıma göre ilk kez Türkçeye kazanaırıyor üç oyunu. Bunlar sırasıyla: " Askın Çabası Boşuna", "V. Hcnry", "Kral John". Yaşamı, Shakespeare denli betımleyen ve <;izımini yapan yazarı klasik tiyatro edebiyatında bulmak güç.Yaşamı çizerken, karakter açım.samalarında vardığı düzeyi de tanımlamak ya da acıklamak kolay değil. Şiirsel tiyatronun eskımeyen tür olduğunu yadsımak olası mir1 "AşkınÇabası Boşuna " (Loves Labours Losl), Shakespeare'in çıraklık döneminde yazdığı ilk komedyalarından biridir. ijürsellıgın ve ınce nirehklı konuşmaların ön planda olduğu bir oyun. Çıraklık döneminde vazdığı oyunun başarı düzeyi kurgusuyla, karakterlerin cizimiyle ortaya çıkıyor. 'Comedy of Errors' ya da 'The Tamng of the Shrcs' gibi fars sayılabılecek ilk yapıtlarından, yani kaba guldürülerden bambaşkadır." (?) Oyun, kadın ve scvi üstüne bir çc Shakespeare şıtlemedır. Kral ve uç arkadaşı soz vcrirler, kadın yüzii görmeden iıç yıl kcndılcnnı bllime, inceleme ve araştırmaya veıeıekler Nc ki, Fransa prensesi geldiğinde kı al ona, uç arkadaşı da prensesin nedimelerine gönüllennı kaptırırlar. I liçbirı sözünde duramanııştır. Kadınlurın gözleri, diinyanın penceresidir. Sevi için dünyaya geliı insan lar. Cîüzclligın dcf*crinı anlamayan kişi, bilgın de olamaz İnsan aklını sevgı gelıştırır Böylece, kral ve üç arkadaşının yeı verdik leri söz tutulmamış, boş yere yemin edilmıştır. nıarka ısecce. Kral John Shakespeare'in gençlik üriinlerındcn "Kral John". tngiliz tarihi ile ilgili olan bu oyun da ilk kez Türkçeye çevrildi. Kral olmadan oncc "Topraksız John" diye anılan Kral John, Haçlı Seferleri'nden anımsadığımız Arslan Yürekli Richard'ın kardeşi Agabeyi Arslan Yürekli Richard, 3. Haçlı Sefen'nde tııtsak düşer. Kral [ohn, yerine tahtageçer. Entrika vekarakter betımlerıy lc dikkati çeken oyun, ilginç bir serüven izlcr. Derebeyleri krala karşı ayaklanmaları sonunda, 15Haziran 1215'te"MagnaCarta"yı imzalatırlar. Gerçi Shakespeare, oyunda bu olaydan söz etmemekle birlikte, tarihsel konumu nedeniyle Kral John, bu ünlü "Magna Carta"yı imzalamıştır. Başlangıçta soyluların haklarını koruyan "Magna Carta , 1688 devriminden sonra halkın da haklannı koruyan bir bclge oldu. Zamanla Avam Kamarası'nın krala karşı verdiği savaşımda önemli bir nitelik kazandı. Krallığı eleştirmesine eleştiriyordu ama "Magna Carta" ile Ingiltere'nin, dolaylı olarak Avrupa'nın kazanımı olduğunu söylemek olası. Ingiliz Anayasası'nın tarihteki ilk ve en önemli belgesidir. Ülkemizde ilk Anayasa 1. Meşruriyet'le 1876'da ilan edildi kısa bir süre sonra Abdülhamit tarahn dan rata kaldırıldı! îngiliz Anayasasıyla bi zim Anayasamız arasında tam 661 yıl fark vardır. • (1) Anatoli Vasilyeviç Lıınaçarski, Sanat ve Edebiyat Uzerine, Adam Yayınları, 1982, s. 30. (2) Prof. Dr. Mîna Urgan, Shakcspeare ve I lamlet, Altın Kitaplar Yayınevi, s. 102103, 1984, lstanbul. (3) William Shakespeare, Aşkın Çabası Boşuna, Türkçesi: Ali H. Neyzi, MitosBoyut Yayınları, lstanbul, 2002. (4) William Shakespeare, Kral John, Türkçesi: Ali H. Neyzi, MitosBoyut Ya yınları, tstanbul, 2003. (5) William Shakespeare, V. Henry, Türkçesi: Ali H. Neyzi, MitosBoyut Yayınları, tstanbul, 2002. /Aytuna Tosunoğlu OOGAN KİTAP Mesleğjnde yükselmek isteyen hemen herkesin çalışmak istediği uluslararası bir şirket vardır. Sanılır ki bu dünya devi şirketin "Türkiye ailesinin bir bireyi olmak" muduluk kaynagıdır. /Viüseooe/Aiorico, hayaomızı tarJandırmak üzere tarihe geçmiş bu türden "hayalT' bir şirketin en tepesinde yaşananbn anlatıyor. Yenidünyalı "Esas Oğlan"ın "Esas Yardımcısı"nın gözünden... Müseccel Marka, duygulu olduğu kadar hınzır da olabilen kıvrak bir zekâ ve akıcı bir üslubun ürünü. Bu romandan sonra bütün patronlann uykusu kaçacak. www.dogankitap.com DOĞAN KİTAP CUMHURİYET KİTAP SAYI 687 SAYFA 9