Katalog

HASAN AKARSU Y azar luba Çandar Ga/ete Pazar ıçın "Portreler" ya/arken Mualla Eyuboğlu ıle soyleşı yapmayı du şuııuyor Nısan 1990'dabaşlayan soyle şılcr ağustosta bıtıyoı Mualla Lvuboğ lu nıın yaşantısı, çevresı, aılesı tanıtılırkcn yaşadığı donenı de aydınlatıhyor boylece Yazar, "Hıtıt Guneşı" olarak nıtelen dudığı Mualla Eyuboğlu'nıı şoylc tanıtıyor " Kapıyıbır "FÎıtıtGuneşı" a<,ar Yeşıl mavı gozlerındekı ışıltı ve simsıcak gıılıımsemesıyle loş korıuoru aydınlattı gı gıbı, i(,ınızı de ısıtıverır o anda Zara fet ve sevecenlığın sımgesı bu eehrevı, bembeyaz sa<,ların dagınık bır bıçımde tuttuıuldıığu bır topuz susleı lopuzu ıse saeaklı bıı gumuş tarak ya da sac, to kası Uzun gıysısı Anadolu motıflerıy lc bezenmıs, değılse egeı uzerıne gear elıgıyelek sırmalı ya da ışlemelıdır Tes lım taşmdan gerdanlıgı yoksa boynıın da akık ve gumıış karış,ımı bır kolycsı mııtlaka vardır " (s 9) Mualla Lyuboğ lu, Kov Lnstıtuleıının mimarı Sabahat tın Lyııboğlu ıle rcssam ozan Bedrı Rah mı nın kızkaıdeşi vc Alman araştırmacı Dr Robert Anheggeı'ın eşıdır Babası Iıabzon Ma<,kalı, annesı Pulathanelı dıı (Akçaabat) Ankara'da ağabcyı S Lvuboğlu Mualla'vı [ongııç la tanıştır dıktan sonra her şey değışır Hasanoğ lan Yuksek Kov Lnstıtıısu Yapı Kolu Başkanlıgına getırılır Sıvas'ta Azızıye Koy F,nstıtusunuıı kuıulıışunda ealışır 1947 de ()rtaklar'da zehırlı sıtmaya ya kalanmasıyla bu (,alıs,malauna son verır 1958 deRobert leevlendığındekırkya sındadır Daha oncc Ruhı Su, Suphı Taş nan ve Yaşar Kem.ıl de evlılık onermış lerdır Mualla nın babası mıılkıye mezunu Mutasarrıf Rahmı Bey, Kurt kokenlı bır aıleden gelıt Koyu bır Mustafa Kemal cıdır Annesı Lutfıye Hanımın soyu da Suleymaniye Sarayından gelır Mualla, 1919 da Sıvas'ta doğar Kutahya'da ıkı bueuk yaşındayken Yunan bombardı manını yaşamıştır Babasının gorevı ne denıyle daha sonra Artvın'e gıder Baba sı Rahmı Bey, 1924'ten sonra Trabzon mebusu olarak TBMM've gırer Ata tıırk le mektııplasmaları vardır Mualla kendını Frabzonlu sayar Beş vaşında gıtmıştır oraya Ağabeylerını şoyle anla tır " Sabanattın Ağabeyım (,ok sakın ve ağırbaşlıydı Omıncm sayardık hcm sevcrdık Ama benım buyunıe e.ağlarım da o hep vatılı okudıı Bedrı Ağabeyım ıse her şeye meraklıydı Fenıs oynar, bı sıklet alıı, gıtar oğrenır, her şeyı tecrube etmek ısterdı " (s 23) Mualla ılkokula altı yaşında başlat, uçuncu sınıhavkeıı Hart Devrımı olur Aıle 1929'da Istanbul'a goç edınce Kız Lısesı'ne başlaı Babasının Serbest Fır ka deneyımı aıleve /or gunkr yaşatıı Rahmı Bey, Uskudaı Kaıakolu nda sor gulanu Daha sonra Inhısarlar Umum Mudııru olur S Lyuboğlu, Parıs te burslu okumaktadır Bedrı Eyuboğlu da Akademı'den ayrılıp ağabevının yanına Paııs'e gıder Ne/ahat Ablası Felsefe okur S Eyuboğlu, îstanbul'a donup Edebıyat I akultesı nde do(,ent olur Lı seyıllarında Beyazıt'ta otururlar "lstan bul'un kalbı orada ataıdı" der o yıllar Mualla'nın ailesi itin 1956 1942 yıl lan Cıuzel Sanatlat Akademısı nde ge çer Mımarlık bolu mundeokııı Bedıı de 1934'te donup "D Grubu" res samlarına katılmış tır 1936'da asıstan olur Rıımcn Yahu dısı olan Lrnestıne ıle evlenır Sonra adı Eıen olacaktır Sabahattın I yu boğlu da aıleye ecncbı gelm getırecek tır (lsvı^ıelı Rufer) Donemın Mıllı Eğıtım Bakanı llasan ÂIIYULCI, Sabahattın Eyuboğlu nu Fer eııme Burosu na Başkan Yardımusı va par Bes vu/ temel yapıtın I urkeeve ka zandırılmasında etkın olmustur ve ellı dokuz yapıt çevırmıştır On bır telıf va pıt, on bır de belgesel fılm vapmıştıt Mualla da I asarı Cjeometrı Kursusunde asıstan oluı Nazı baskısından ka^an Al man Profcsorlerın oyıllarda 1 uıkgenı, lıfiının yetı^mesınde buyuk katkıları olur Ne ya/ık kı I'urkıye onlartn ABD've kaı,ışlarını onleyemez Bed^rı Rahmı Narmanlı Handakı atol veyı Ahıııel Hamdı Tanpınar'dan dev ıalıı Bırçok ozan, yazar, sanat^ı orada toplanır ( evat Derelı, Llıt Nacı I ure va Othan Velı, MelıhCevdet,( ahıtSıt kı, Oktav Rılat, Saıt Faık vb ) Mualla o vıllaıda Mına Urgan'la,Tanpınar'ınyaı dımıyla da Yahya Kemal'le tanışır Oğ lencilık yıllannda sınıf arkadası C elal Kunt'a âi;ik olur Bır daha da âşık olma ya zamanı olma/ donlu Anadolıı'dadır artık "Koy Enstıtulen ldealızmı' yleya !}ayacaktıı Akademı'yı Yuksek Mımaı olarak bıtırcn Mualla, Aralık 1942 de Hasanoğlan Yuksek Koy Enstıtusune atanır Koy koy Anadolu'yu gezer Kov Enstıluleıını şoyle açıklar " Koy Ens tıtulerı butun Anadolu'yu kapsavan bu yuk bıı (.ğıtun seferberlığıydı Şımdı ba kın rtımhurıyet'ın kurulu^ yıllarında okuryazaılık oranı yuzde uç fılan Y117 de doksanı koylu ulkenın Koylulen eğıtmek lazım Hasan Alı, babasıydı bu pro|enın I'onguç da uygulayıusı (s 61)Hasanoğlan'da sabahları zeybek havasıyla ışbası yapılır Altı ayda, yırmı bına bıtırıhr (Hamam, kantın, konser vatuvar, marangoz arolyesı vb ) Hasan Alı'yı şoyle anlatır Mualla Lyuboğlu " Çok mutevazı adamdı Hasan Alı Yu cel Hem alçakgonullu hem de vuce go nullu lıpkı adı gıbıydı yanı " (s63) Mualla orada, Fransızca dersler veren Vedat (junyol'u tanır îsmet tnonu der sıne gırer S Fyuboğlu'nun evınde unlu yazarlar, sanatçılar toplanırlar Onlarla da tanışır Azra Erhat, Orhan Velı, Asık Veyscl, Ruhı Su vb Ruhı Su, evlı olcııı ğu halde Mualla'ya âşık olmui}tur l{<\ sanoğlan dan uzaklaştırılır bu yuzden Sumeyıa ıle çıkar Mualla, yırmı bır Koy Enstıtusunun kuruluşunda çalışır Tren le, atla ucakla ge/er yurdun her yanını Nâ/ım Hıkmet ın şıırlerını kendı sesın den dınlettığı lun 1946'dan sonra ko munıstlıkle suçlanır Surleıın plağı ka nıt olarak kullanılır Lllı bın kove on yıl da ılkokul yapılmıştır o donemde, uste lık devlete vuk olnıadan 1954'te Koy Lnstıtıılerının adı tlkoğretmen Okulu olur Mualla, 1948'deGuzelSanatlar da asıstanlığa başlar, Anadolu'da hafrıyat lara (,ıkar (Efes ve Yazılıkava vb ) Yaşar Kemal de âşık olur Mualla'ya Ona, on bır aşk mektubu ya/ar Anado lu nıın bırçok ılınden gonderır Kıtapta bıı aşk mcktuplauna ver verılıvor Mu alla Yaşar Kemal'ın aşkına karşılık vcr mez 1958'de Dı Robert le evlenır 1 ransa'vı îtalva'vı, tum Avrupa'yı ge /er Topkapı Sarayı nın onarımında ça lışır Mardın de Edırne'deeskıeserlerın onarımında calışır Robert le vurt ge/ı leııne (,ıkaı Balkanlarda Osmanlı eser lerını ıncelcrler Dr Robert Isvıçrelı anne ıle Alman babanın eocuğudur Nazı Almanyasın da, Alman vurttaşlıgından çıkarılır Ber lın de sol gruplarla ılışkı kuraı Fuıkı ye ye ılk gelışı 1935 tedır lstanbul'da Iahır Alangu ve Behçet Nceatıgıl'le dostluk kurar Galatasaray Lısesı'nde, lstanbul FJnıversıtesı'nde Almanea der sı verır 1949'da 11 U den avnlmdk ?o ııındakalır 1951 de Alman yurttasjığı na alınır 1956'dan sonra Adalet Cım coz la Iurk Alman Demeğı'nı kurarlar Dr Robert 1958'de Mualla ıle evlenır 1964 e değın Arnavııtkoy'de otururlar 1964'te Galata'da Dogan Apartma nı'ndakı daııevı alırlar runel'de Cîoet hel nstıtusu nua<,at Robeıt S Lvuboğ lu nun da Mava Galeı ısı vardır Tepebaşı nda S ıb ıhattın Evuboğlu bııçok d\ dın gıbı 12 Maıt ta tutuklanır Evındekı Pazartesı toplantıları, komurnst toplan tıları olaıak gosteıılıı Lşı Magdı de lc lerınde olmak uzere bırçok aydın Mal tepe Askerı Cezaevı'nde dort buçuk ay vatarlar de, hem ozana, hem kendı şaırlı ğıne yaraşır bı çımde hepsıne benzer bır dılle Mallarme'ye vak laşmamızı sağlı yor once Bıı açı dan ılk kutlavaca gım kışının hem Mallarme, hem deşıu sevgısıyle dolu bır kışılık savdığım Omer Aygun olduğunu hatulatmak ıstı yorum 'Mallarme'nın olanaksız tasarısını gene olanaksız bır lasarıyla tekrarlamak: Mallarmeçevırmek' (s 52) dıyor kıtabın gırış bolumunde Aygun Bu zorıı çoğun luk başarıyor Mallarme nın çevırı engelıne takılan bır ozan olarak Baudelaırc Rımbaud, Verlaıne kadar etkdı olamadıgını soylu yor kıtabın bır yerınde (s 48) '...yapıtının şirimizdcki etkisi belırsiz, sınırlı, Kitni kez çarpıtıcı, en azından geçici yansıtnalardan uteye geçememiştir.' (s 48) Cahıt Sıtkı ve Ahmet Muhıp Dıra nas'ın Mallarme okuduklarına kesın go zuyle bakıyor (Ama asıllarından) Na zım ın da aslından Mallarme okıınnıs olaeağını eklıyor Yahya Kemal ın ok.nl yıUaunda Mallarme yı okumuş olabıle ceğını yınelıyor Ytne de en buvuk etkı nın Ahmet Hamdı Tanpınar'la Ahmet Haşım uzennde gorulduğunu karşımı/a dıkıyor Nurullan Ataç'ın Mallarme vı anlayan yazarlann başında olduğunu soylemesı de anılmaya değer Ozanın Ba uaelaıre'e benzer donemde yarattıgı ılk şıırler, Ldgar AUan Poe'dan kaptığı ılk nem, kıtabın yıne anılmaya değeı guış bolumu anımsamalan Ozan, Aygun'un çereevelemesınde sesten sozeuğe, sozcukten so/dızımınt şurın sınırlannı aşarak varan 'tinin çalgısı' bi(,ımınde denevei bır ozan ol.ır ık gosterılıyor Kendı ısmınde yarattıgı ozel ısım eklemesını, şıırın ozel ısmı olaı ak d.ı hayatına geçırmıs Degas, Manet, Gıde Rımbaud ve Verlaıne'le olan yakınlığı Poe ve Baudelaıre ıle olan şıır dostlıığu da Mallarme'nın fıı tınalı bakış açısını ya ratan esın ruzgârlarından bazıları Mallarme nın mektuplarından yapa eağım aşağıdakı alıntı da belkı kendı o\ Kendi olmak Zengin bir yaşantı Mualla Topkapı Sarayı'ndakı Padı şah Lvını (Haıem) 1961 1971 yılları arasında on yıl suresınce onarır Rume lı Hısarı'nın, Emırgan Yahsı'nın onarı mında da çalışır 1969'da Robert'le Amsterdam'a gıderler, beş yıl kalırlar Mualla restoratorluk gorevınden alınır 1975 te yurda donerler Vedat Gun vol, Rasıh Nun llerı vb sanatçılarla dostluklarını suıdururler En son 1993 te Vedat Gunvol, Mehmet Başa ran Samı Karaoıen Canan Yutel ıle bırhkte Kov Enstıtulennın kuruluş yıl donumunu kutlarlaı Dr Robert Ams teıdam da 2()01'de olur, vanında Mualla Evuboğlu bulunur Vasıyetınde yakıl masını ıstemıştu Mualla buna alıştıra ma/ kendını Vunus Emre'yı aılece sev mışleı dır, onun sevgısıyle yaşamışlardır " lınfamdırcan nlmez Ç un gıttı gen velmcz Olur ISL tın olur ( anlar nlest degıl " Yazar, Tuba Çandar, bu soyleşıyı yap makla Mualla Lyuboğlu Anhegger'ın yaşadığı donemın aydınlanmasına katkı da bulunuyor Turk Aydınlanması'na yardımlaıı olan kışılerın zengin yaşantı larında gezdırıyor bizlerı • Hitit Giineşi / Tuba Çandar / Doğan Kıtap Mallarme HÜSEYİN PEKER Ş ııı çevırmenın, hele kaynağını dıl den alan bır şaırı onumuze serme nın olanaksi7 sayıldığı gunumuz de, zor bır ışı kotariyor Omer Ay gun 'Profil'; her şeyden once Mallar me nın merınlerınden onee, edımını ak tarmaya yonelık bıçımde dıiMinulmus, bır kıtap Çoğıı kaynağını dılden, cıns ısımden ozel ısıme yaptığı aktarmadan yaratan bır o/anın, sıradışı yaratı seru venını onumuze getırmek ıstemıyle ya nıp tutuşan bır Aygun protüı, ılk gozu ken Kıtabın 54 saytalık gırış bolumun CUMHURİYET KİTAP SAYI 6S7 SAYFA 16