Katalog

Kapak konusunun devamı. *~ mekten başlarırn" der Sanırını be nım ıhtıyaum olansa, karakterın nasıl konııştugunu bılmek Konuşma rıtımle ıını duymava ıhtıyacım vaı Ve sonıa da duvgulaıın kuıuluşugehr Her zaman bır tema ıle başlarım Bııradakı tema tıyaı ro, kendını yenıden varatma ve Amerı ka'nın keşh ıdı Aslında belkı bıı de ana karakterın mııcadelecı bır kadın olduğu bır roman vazmak îstedun Gerçekçi bır kıtapmi'' Demekıstedığım, Mannamelek degıl ama ben ondan çok hoşlandım Ona saygı duyuvorıım Sezgılerıne ve ce saıetıne saygı duvuyorum Ondan ne kadar hoşlandtğıntz açık > Pekı kıtabı yazmaktan bo^landımz mı< Oncekı romanınızı yazarken neredeyse delırmek uzere oldufıınuzu soylemı^tınız Bu kez de aynı auıumda mıydınız<> Bu kıtap bıra/ daha /ordıı Yanardağ Sevgılım'ı ıkı buçıık yıl ıçınde yazmıştım Başlangıcından sonuna dek kesın tısız çalışmıştım Amerıka'da cıddı kesıntılere uğradı Saraybosna'da ışgal al tında geçen uç yılın en kotıı zamanların dâ oıadaydım Savaş bıttıkten hemen sonra ıse cıddı bır araba kazası geçırdım Kanserım nuksettı ve bovlece kıta ba bır vıl ara verdım Sureklı kıtabı kavbettıgımı va da kaçirdığımı duşunuyor dıım Çunkıı resmın fırça kurıımadan vapılması geıeğıne ınanırım Ve Man na nın gıttıkçe bıraz daha melankolıkleştığını hıssedıvordum çunku ben de melankolıktım Bıı kıtabı yazarken ıvı va kıt geçırdım ama sonıındakı mutluluk tam da avnı değüdı Çunkıı havatımda çok mucadele vennek zorunda kalmı^ tım Romanlaı ından oncı çok cıddı makalelerın vaı Lntelektuel aktıvtst yonunle romanu kışılıfcın arasında nasıl bır bağ kurıtyorsun •> Romanlaı benı makalelerımden çok daha fazla temsı] edıyorlar Makalelerde geıçek, etkılı ve yararlı olmaya çalıştım Ama bıı yaklaşım, edebı bır tur yarat mak ıstedığmızde engel teşkıl edebıli yor Romanlar benım makale ve fıkır ya zılarımda varolmavan bır vonumıı gos terıvor Bana ve benım dıışıınce tar/ıma daha yakın Bu vuzden bundan sonra romjn ya/ma kararı dldım Insanlara umuın vcızartolarak bırnıa kalc yazaıı v> da aklıvntoldugun zamanlardakındt n daha /az/a zevk verdıgım tnı duşunnyorsun ^ Aktıvızm ve vaptıgım konuşmalar benım bıı vatandaş ve bır ınsan olarak sorumlulıığumdur ve vazarlıkla bır ılgı sı voktur Saraybosna va gıtmevı ıstıvor dum vc orada yazarlık vashmın diijinda, ınsanı vasıflarımı kullanarak elımden ge lenı vaptım Çunkıı oraya ya/ar olmaya gıtmemıştım üraya şehırde çalışmaya ve yaşamaya gıtmıştım Aktıvızm her zaman olacak ancak bu benını ahlakı ınancımdır Altrııızme (başkacılık, başkaları ıçın ledakârlık) ınanırım Sızmle ılgısı olmavan sızden bağımsız ınsanlar ıçın bır s,evlcr vapmak gereğıne ınanıyorum Bu yaşamaya değer bır ınsan hayatının ılk şartı dıye duşunuvorum Yazımda da ha tazla renk ve daha fazla dtıvgıı ısrıyorum Yazarlıkta daha lyıyım ve daha ce SLirıım sanırım Zevk mııkemmel bır şey Ancak romanlar sadeee zevklı değıldır Avnı zamanda bır dııygıı eğıtımıdır Sızı daha merhametlı kılar Roman, pek ço öumuzun hıssettığı duygusal yavanlığa karşı bır sava!}tır \ent ptoje var mı> 1920'lerde geçen venı bır roman ha zırlıyorum Ondan sonra dıkkatUTiı 21 yuzvıla yoğunlaşnracağım Ve bu sefer yer Japonya olacak • Amerika'daA«M« Son/ag/Turkçeu Puren Ozgorcnı/Evere\t Yayınlan, l\tanbul 2002/422 s SAYFA 4 Bomandan OIBU çıkartmak lı^ Her ne kadar, Narsısızm konusıı nu pek de vabana atnıamak geıekse dc Ne zaman bırısıy le tanışsanız, kendı nıze bormak zorunda kalırsınız Gerçek kışılığıyle mı ta nışttm, yoksa oyna dığı rofle mı Sontag'da, sanırım her ıkisiyle de tanıştım Rol, yanı 'entelektuel' halâ nıevLUt üenemelerınde Yoruma Karşı Radıkal Iradc Tarzları, Fotoğraf Uzerıne Ya da, 20 Yıızyılın onde gelen aydınlaıından kultur onderleıınden Go dard Barthes, Sımone Weıl ı^ın yazdığı monografılerde "Kendımı başkalarına dııydıığum hayranlığın ardınagızlıyonım," dıyor şımdı, oysa bır seM odunc, aldığını boylese, gerçege daha yaklajjmib olurdu Ama Sontag bu rolu artık yadsıdığı, red dettığı îçin ("G.ılıba aydınlanma, ınsanları yuceltnıe ve morallerını duzeltme adına ba zı ahlâkçı f ıkırlerım vardı Her gecenın bır sabahı vardır, turunden bır şeyler Ya da belkı, yapmayı blldığım tek ^ey buydu ' ), bu rol konuiuyla (azla uğra^mayacağım DLgmı^ını soyluyor "Değışmek benım uzmanlık alanım ' Otc yandan, yaptığı şeyın 'getıye gıtmek olduğu, yaşam ve deneyım ler araya gıımcden oncekı ınbanı bulmak ı<,ın gerıye donduğu de soylenebılır Aıman Yahııdı sıyaset bılımcı ve duşıı nuı aynı zamanda (^aır Randall Jarrell gı bı bazı doitları, hayran oldugu Isak Dme sen gıbı yazarlara ılışkın) pek <,ok olaganus tu monografının yazarı Hannad Arendt "bııyıdduğun en onemlı unsuııı olan ın sancıllık" yorumunu şoyle tanımlar "Ger çck buyııkluk, sanat eserlerınde bıle yalnızca bız onun arkasında bırını daha yıı ce ve dalıa gızenılı bır varlığı sezdığımız za man vardır (,unku eserın kendısı, onıı yaratan kı^ının ozunıı ne tuketebılır nc de (am anlamıyla ele verebılır " ^ u "arkadakı > nı sezme" arzusu.bıruısanınbuyukluğun dcn zevk alma ıstcöı, her ^eyı bılemeyeceğını kabııllenmek, kışıyı salt ortaya kovduiu 1 olaıakgormeyı reddetmek Arendt 5 bazen butun bunları tek bıı sozcukle top lar dostlıık Bu unsur bu dostluk kolayca elde edılecck bıı ^ey değıl, belL bıı kaıakter aç,tklıcı bır luhyığıtlığı gerektırıyor Sontag'ın ılk ^alışmaıarını okuduğuntı/da, her şeyın dumdıi7 ı ansi7 bır bicımde kâğıda dokul oldugunu gorursunuz Lvet, ıyı goz kavranmıs, <,ozumsel bır zekânın ıınınıı Ama dostluktan eser yok Bunun farkında ve buna uzııluyor, daha doğrusu hayıflanıyor "Ne yaptığımı sanıyordum kı s " Ama son 10 yıldır kurgusal roman yaz maya başladı, daha doğrusu romana don du ılk kıtabı' ITıeBenetactoı' bırıoman dı Son 10 yılda, ıkı roman yazdı 1992'de yayımlanan Yanardağ Stvgılım, yanı Emnu I lamılton.koıası Wıllıam Ilamılton ve sevgılısı Lord Nelson atasmdakı aşk uç,ge nını anlatan kıtap butun dunyada en (,ok satanlar lıstesınc gırdı Son romanı "Amerıka L\A ıse yıne gerçek bır oykuye dayanıyoı 1876 da bır komun kurmak ı^ın Po lonya'dan Calıfornıa'ya goı, eden ve daha sonr 1 05nın gııcuyle Amerıka'yı hayran bı1 akan tıyatro sanat<,ısı Maryna Zalewska'ın yasamı Sontag roman yazmanın onu ozgurle^tır dığını soyluyor "Artık çok daha ozgurum, colc daha engın, genış, çok daha açık yaza bılııım Butun kapılar açıldı ve manzara kar^ımda belırıverdı sankı " Bunun na>u gerçekleştığını anlayamadığını, bır muamııu oldıığunu soyluyor, daha once olmama sına da esef edıyor "Pibinanlık duymamak gerektığını bılıyorum Ama bu, yalruzca tek bır çocuk sahıbı olmaya benzıyor Daha bır suru çocuğu sevebılırdjm, ışte buna hayıf lanıvorum Elımde değıl ' Şımdı ıçtenlıkle auk a<,ık konuşuvoı ve sureklı guluvor k.ıhkahayı yenı ke^ietnn^ bırı gıbı Heyecanlandığt zaman sesı yuk selıyor, yukselıyor, oyle kı cumleler nere deyse bır şarkıyla son buluyor Buysa çok eğİencelı, ınsaııı çarpıyor üna taküınaları na, dalga geçmelennc bayılıyor, ı^velı, oyunbaz okiuğıı gıbı, karşısındakının guru nınu okşamayı da bılıyor Insanı şaşııtma vı da Bır ana donu^mekten kendınc bıı benlık yaratmaktan soz edıyorduk Dınlc, dedı, "Kendını yaratma konusunda soyle mek ıstedığım bır s,ey var Bu sozcııkleıı kullanmanın nedenı, yaptığım şey ıçın bır tur lısan turetmek /orunda kalmam Soze bu sozcııklerle başlamazsam, çildırırım Ben olnıanın nasd bu duygu oldugunu oğ renmek ısteı mısın'' Ben, çirkın olmayan bır cıımle yaratabılmek ıçın, sağdan soldan bır şeyler aşırm.ıv 1 çalışan bıııvını bıı hıısız ' Medyanm yakıştırtığı imqj Ondan zaten tazlasıyla hoşl.ınıyor olma saydım bıle, bır sonrakı sozleıı uzeııneken dımı onun avaklarına hrlatırdım "Keşke o kadanılmaz ahlâkçılığıma tutsak olmasay dım, keşkc rom1ından vazgeçmeseydım Ama ılgıye dırenememiştı "üenemeleı makaleleı oyle ılgı çektı kı " Medyava gu venmemesıne hıç şaşmamalı Dgıylc, daha doğrusu ^ohretle arasmda bır aşknefret dışkısı var Medya ona bır ımaj vakıştırdı, bır tur hazıı vapım kultııı guıu'su, o da bu kalıba sıkışıp kaldı Ivı ama ışınc geldı dı yeceksınız suç ortaklığı yaptı hh hemevct nem hayıı Kendısının de dedığı gıbı, çok genç ve çok saltı Onu nc halc getırdıkleıı nı, neye donuşturduklerını çok geç f ark ct tı 60lı yılların başı kolay zamanlar değıl dı, o ılk coşkulu, heveslı leınuıızm ıuzgâı ları, bır kadın yuzune duyduğumuz o umutsıız derın ınııyaç Yuz etkın etkılı Sontag 67 de çok guzel bıı yıızdu (hâlâ da oyle) "Evet, baştan ben buıyordum Gu zel ve akıllıydım, dolayısıyla ılgı çekıyoı dum Ama îçımdehep aynı duygu vardı ne bu onyargıları ıs>tıyordum ne de ou avanta) ları " Vc bunun sonu, bana oyle gclıyor kı, şu 1 aya vardı Kendını nasıl gorduğuyle (zekı ama yıne de bıı hırsiz) başkalaıınınonuna sıl gt>rduğu ("zevklcrı bclırlcycn, lıkıılcr oluşturan bır aydın') arısındakı uçıırum buvııdukce bırsahlckâr bırdolandırıciol duğunıı duşunnıeye başladı Buysa ta^ına mayacak kadar ağırbır yuktu Buradakı gı zem, kendını bıı dııygııdan nasıl kurtardı ğı değıl, bunıı gerçekten vapabılmıs olma sı Ona kalırsa nedenı kurgusal olmavan yazıların, dcncmc vc makalelcrın gcrçcktc bırer kurgu olması Ve kurgunun, yanı ro manların gerçek olması Ama maskeyı ın dırmek buyuk bır cesaret istıyor Ya "dost luk" ıçınde gorulmek ya da hıç gorulme mek Romanlaı ını geçmışe, tanhe otıııtuyor "Çunku geçmış bugune bakmanın bır vo lu, her ne kadar 21 Yıi7yıla doğru yavaş ya vasilerlesem de Bır sonrakı romanım 30 lu yıllatda, Japonya'da geçecek " lcgudulen buyuk bır olasılıkla doüru bdlı bır uzak lıktan yola çıkmak ve adım adım ılerlemck Kendı geçmışımden, lo7elyaşamından ılk kez 1992'de, Yanardağ Sevgılım'le ılgılı bıı soyle^ıde soz ettığmı soyledı Ondan once, T S Elıot'un 'buyuk yazı, kışısel olmaz' so zune sılcı sıkıya bağlı kalmış "Bıyogratı de ğeısızdn ' Yaşam dustuıu uuymuş "Aynı soyleşıde, annemın bır alkolık ol dıığunu soyledım " Annesı altı yıl once, 1986 da akcığer kanserınden olmuştu "Sonra lüzkarueşım Judıth'ı aradım ve şoy le dedım 'Annemı az once kurtlara yem ettım ' Judıth, 'Guzel,' dedı " Çok tuhaf Boyles>ıne buyuk bır ofkeye karşın yaşamı boyunca, annesuıe tek sozcuk Ibıle etıne mış Ama annesının yaşadığı Hawaıı'dckı hastane odasında, olıım doşeğınde bıle Sontag ona elını uzatmayı beceıememış, "Dokunduğun anda ırkılen ınsanlardan bı CUMHURİYET KİTAP SAYI 683 SUZIE MACKENZİE S usan Sontag roman yıumd\d getı do nunce, deneme, makalc ve konfuanslarındakı, kendı deyışıylc 'tahammııl edılmez ahlâkçillk' tan kuı tıılmayı başardı Ayrica ıçmclc kcndısıvlc ılgılı gcıçegı bul maya yonclık, yepyenı bır ar/u kesjettı kı, bıı onıı 'Amerık.rnın en entelektuel kadı nı etıketınden nıhayet kıırtaracak Sıındı gerıye baklp da, Susan Sontag a ıhşkın ılk ızlcnımımın yadsınamaz bır kan uyıışmazlığı hatta duşmanca olduğunu anınısayınca şaşinyorum (sıınkıı bııgun onu, bugune kadar tanıdığım en sicak en komık,en comert veeğlencelı ınsanlardan bırı olarak gonıyonım eğlencelıdcn kastım, şakacı, uyıınbaz, yapmaciksız ve havat dolu olu^u Oysa Prag'da o ılk gun, edebı yat şolenınde, coşkulu ama zaman zaman ılgınıJığını yıtıren konuşnıasını dınleı, ote kı yazarlaıla kurduğu ıntu aktıf ılı^kıyı ız lerken, Jgı odagı olmayı buyurgan natta bencıke nır açgozlııkıkle sıııdurıışıı, 17le yıuleıe kaışı takındıgı otorıteı, hatta ba zcn, hakarctı. varan tavrı gozumt. batnıı^ tı (jenç bır adamın bıraz karışık, dolam baçlı ama ı<,ten sorusıı "nekadaı anlamsi7* yargısıyla bır kenara atılıverdı Albumune koyrnak uzere ımzasını ıstcyen, genç bır Çek kadına verdığı yanıtsa, " Imza vermem Yalnızca kıtaplarımı ımzjlarım oldıı Bır cntelektuel, "Amerıka'nm en unde gelen aydınlanndan bırı" olarak sunulmasına jlddetle kar^ı cıkan (şohretın sağladlğl yet keyı kullaııaıak bu yetkeyı reddeden) Son tag'ın, aradan 40 yıl gecmesı uzerıne, artık bu unvana alıştığı, onu kabullendığı dus,u nulebılırdı Gcn,ekten de, Sontag'taıı i>oz edılırken en sık, Jonathan Mıller'ın onun ı<,m s>oyle dığı "Amerıka'nın belkı de en entclcktucl kadını" sozune ba^vuruluyor Her neyse, bıraktığı ılk ızlenun mağrur, ^akadaıı anla mayan, başkalannın duygulannı oncmscmeyen ama kendını Narsısızme varacak ol çude onemseyen bır kışılık Tamamen yan DosUuğu elde etmek