Katalog

Toplumların ortak belleği Kultıırler ortak belleğe davalı top lumlardır Ass 'Bırlığın yolu hatırlamaktan gtçer" mann ın kıtabının A/bi rt von Sthırndıng asıl konıısu bu bel lektekı değışımlerın ellek krızı üc belırlenen bır çağda nasıl ortaya çıktığı yaşıyoru/ Tan Assmann'ın "Kııl Ya7ar bu çabasında turel Bclkk ' u/erıne kapsamlı ve duşunce tanhının bır avrıntılı <,alışmasında ' kıılturel belleğın yorumunıı yanmı organızasyonıınun araçjarı olan, kocUa yor, aynı zamanda bı ma (yazı), detışım (kıtap, radyo, televız <,ıme, vanı detışım araçlanna vonelık yo von) ve geleneklerde (kanonlaşma) orta rıımdan kae,ınıvor Jaspers'ın unlu eksen ya <,ıkan vendıklerın, ortak kımlıkler ala zamanı" teorısının sırrı da Assmann ta nında derın değışımlere yol ae.abıleceğı" rafından çozııluyor Jaspers ın "eksen za sonueu e.ıkaıdıyoı Kıtabın bırıncı bolu manı" olaıak tanımladığı, toplumsal kul mundelu teorık açıklamaların ardından, turde Isa'dan 15(X) yıl once ortava çıkan ıkınu bolumde Mısa, Isıaıl, Mezopotam gelısme, gızemlı bu doneme geçış değıl va veeskı Yunan kulturunden verılen or tarklı ve bırnırı ıle uzaktan ılışkı ıeınde nekler yazarın şaşırtıu zengınldctekı kap kı kultuıleruı dogal olarak vavılmaya samlı ve ayrıntılı bılgısımn gostergesı Bu başlavan ya/ı kulturu sayesınde hemen ornekler sadeee gec,mış değd bugun açı hemen avnı zamanda M() 1 vuzvd cıva Mtıdan da dgınç Yazar asıl alanı olan cs rında rıtuel bağdaşıklıktan metınsel bağ kı Mısır kıılturıı uzmanlığınm sınırlarını daşıklığagecışdonemıdır ' Lksendone sadece dığer eskı vuksek kulturlenn bır mı kulturlerındekı değışımı ıncelerken, o/ctını cıkararak aşmakla kalmıyor, aynı yazınm bu sureetekı rolunehie onem ver zamanda bugunkıı kulturu anlamamıza, meven Jaspeıs'ın tezı kıılturel belleğın temel ve esaslı bır katkı yapıyor hazı orgutlenme bıcımleı ının dde getıı d Bellek ve hatırlama konularına gunu mesınuen başka bu şey değıldır muzde attedden onem kıdturumu/dekı Assmann, kıtabının başlığı olaıak sec, derın sarsıntının gostergesı Bu krızın tığı kavıamla duşunce tarınıne dayanan aşdması ıe.ın yapılacak onerı Nıetzsc kultıır teorısını olduğu gıbı, ıdealıst ve he'den yu7 yıl sonra tanhe karşı yai)amı matuyalıst kııltur teoıdertnı de aşan bır teruh etmek olamaz Assmann ınkıtabı sente/e ulaştığını duşunuyor Ya/aıınger nı okııdııktan sonra geemış ıle bııgun ve <,ekten bu senteze mı ulaştıgı voksa kar geleeeğı kaı şılaştıran va da hatırlama ve maşık bu analızı gerektıren ortak bellek umut ılkesını bırbırının karşıtı olarak go ıle kıılturel gelışunın kurumsal ve teknık ren tczlere rağbet etmek mumkun değıl çeıı,evesını yaratan koşıılların, bırbırı dc Nesnel anlamda kendı gucıı ıle bugunu ra/la ılışkı kurmadan yanyana duıdukla etkısı altına alabdecek DII vampıı gıbı rı' ı,okdoğal" agklanabılecek bır mekan kanını emebdecek bır geçmış de mevcııt mı varattığını, kıtabı bıtırdıkten sonı a da değd Cıeç,mış, ancak bır topluluğun ona tam olarak anlamak mumkun dcğıl sahıp Likması ıle varolabılıvor ve hatırla Mısır, Israıl va da Yunan kulturleıının ma eylemının ardından gehvor Cjeemışı kurgusunda kulturel belleğın değışımle hatulamıvor aksme hatnlayarak yaratı rı arasmdakı farlddd< <,ok daha net bı^un yorıı/ Hatırlama aynı zamanda bıı kım de oıtava <,Lkıvor Babıl ve Mısır kultıır lık oluştuı ma bieımı Kendıne ozgu kav lerı sadece tarıhı donemler olarak lıatıı ramlat varatmakran kaçınmavan Ass lanırken Yunan ve Yahudı kultıırunun mann bu duıumu bıı toplumun bağ sadece f Tırıstıvanlığı değıl, aynı zamanda daştırıcı vapısı' olarak tanımlıyor Islam kjmlıgını etkdeven gııcıı nereden Bır kıılturun unsurlarını bu arada tu kaynaklanıyor' Assman ayrım cızgısını tan mekanızma dıkey ve vatav olarak ış rıtuel de yazı arasında çızıyor Mısır'da leyebılıyor tnsanları bırbıruıe, bugunu vazı ve metne dayalı rıtucl kulturun ozel dune bağlıvoı Bu mekanızma kısmen bır bıçımı de kaışı karsıvavız derçeğın adalet konıısıınıı ışleven eskı metınlerde detdmesınde onemlı olan va/ının kendı J e goruluvor (Assmann ın kıtabının bır sı değd, yazı sanat vaşam ve utuellerın bolumu 'Yasanın rııhundan tarıhın do bKjimıdır Bunun en guzel orneğı, Mı ğıışu"nu anlatıvoı) Assmann, tarıhı ve sır'ın kulturel belleğının taşlaşmış dade dını anlatıların temel alındığı kıılturel ya sı olan Gec Donem Tapınağı aır pıda mıt ıle tanh arasında ayıım yapmak Israıl'de yazı kulturu levrat ın bır bo geıektıgme dıkkat çekıyor 'Kesınleşmış lıımu olan Tesnıye'nın, kımlığı yaratan ve ıçselleştırdmış bır kurueu oykuye da ortak belleğın kanonu olmasma yol açar yandırılan geçmış, gerçek ya da hayal ken (Assmann, kanon kavramının gelışı urunu olmasına bakılmaksıztn artık bır mıne o/el bır bolum ayınvor) Yıınanıs mıt halıne gelmıştır " Kıırallar ve anlatı tan da farklı bır gelışme ortaya çıkıvoı lar, ortak kımlığın ozellıklerını ortaya <,ı Yazı, ge<,mışe dışkın anlatdarı bıçımlen karıyoı ve bıcımlendırıyor 'Bıreye bı/ dırıvor ama aynı zamanda gclıştırdıp, <,e deme fırsatını tanıyor" Bız genelhkle, şıtlendırdmeleruıe ve eleştırdere ı/ın ve Ben'den once gelıyoı rıyoı Assmann bu surecı, Yunanea'dakı "hypolambaneın kabul etme, devralma ' loplumsal ıletışım dıkkate alındığın kelımesınden turettığı ıfade de "hıpolep da kıılturel bellek, bıreyın bılınelenme tık" sıırec olaraknıtelendırıyor "Sıfırdan surecınde yarattığı kendı bılıncı gıbı ış başlamak yerıne geçmışle bağlantıyı de ler Assmann, 192(VlerdeMaurıeeHalb vam ettırme ve sııreklı detışım dkesı"nı de wachs tarafuıdan gelıştırden belleğın sos "hıpolepse ' olarak ıfade edıyor Boylece yal koşullardan etkdendığı tezını ve "or duşuncelerın gelışımı ya da tardıınden tak bellek" kavramını devıalıvor Taklıt, soz etmek mumkun olııyor dıl ya da gelenekler, kıılturel belleğı bes lıyor ve guclendırıyor "karşdıklı ıletışım Assmann'ın bu kıtabı, anlatmayı he yoluyla devam ettırılen şey, ortak dıl, bddefledığı, belleğın tardısel surecı ıçınde gı ve anılara dayandarak due getırden kul değerlendırdmelıdır Kulturel bellek ka turel anlamdır nonlaşma dkesını hâlâ uygulasa da, bu d AYŞE TEKİN ke kultur teorısının farklı yansımaları ıcınde kaybolabdmektedır "Mısırolojı gıbı bır btlım dalının varlığı bde araştır ma ve oğretderımızın, temel metınlenn normatıf ve formatıf etkıstnden kurtulduğıınıın gostergesıdır " Aynı şey kulturel natıılama teknığının temel orneğı Tesnıye nın vorıımlanması i(,ın de geı,erlıdır Oteyandan Assmann ın araştırması, Ho meros ıle Sokratcs oncesı duşunuılerm başlattığı "hıpoleptdt sıırece" kesın bır nokta koyabılır Kultur değerlerımuuı ış levının kesuıleşmış açıklaması, bu ıçerık lerın artık anlamı kalmadığının gosterge sıdır Gotttrıed Benns ın "Kavıp Ben"ı mıtlerın valan ve dunyanın da açddana maz olduğunu bdıyordu • Kulturel BellekEski Yuksek Kulturlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik/ jan Assmann/ ı^ev Avşe Tekın/ Aynntı Yaymlan, 2001 B 11 Eylül Uğrağı MEHMET KARAOGLU G eçen hafta sonu savaş tczkeresı nın reddedılmesı nın ardından, savaş c,ığntkanı va/arlar tar ıhndan buyuk bır bt)iııbaıdunana turıılııvoruz Neler vok kı savaşa gu memı/ı kagnılmaz kdan Kuzey Irak Kurtlerı, ABD de stratejık ışbırlığımı/', Irak halkınm esenlığı1 Ancak tum bu bombardımana lağmen halkın ç,oğunluğunu savaşa dtna cclcmevenler, asıl olarak "Amerıkan ım paratoıluğu 'nun mutlak gucunu gerek ^e olarak sunuyorlaı Bu gerekçe, onu muzdekı haftalarda da dcna bombardı manının temel argumanlarından bırı ola cak gıbı goıunuvor lı kdan bır dığer ozellık Melıha B Altu nışdt, Iand Bora, Recep Boztemuı Ah met Davutoğlıı, Ayhan Kaya, Erol Manı salı, Izzettın Onder, Solı Ozel, Cem So mel gıbı farklı dısıplınlerden ve bakış acı larından akademısyenleıle vapdan ropcır ta)lar, yanı sıra her bır akademısyenın kendı dısıplumıe ve dgı alanına voneldı ozel sorular yoneltılmış Boylece, orneğın Iand Bora'dan mdlıyetçdık ve kureselleş me, Solı Ozel'den ABD dış polıtıkası, h /ettın Ondcr dcn 11 Lylul oncesı ve son lasının ekonomı polıtığı Erol Manısalı'dan Turkıye dış polıtıkası ve ABD nın bolgesel yoneumlerı arası ılışkıler hakkın da onemlı ıpuc,ları edınmek mumkun fardıuı 11 Lylul uğrağına Turkıye'den bır bakış sıınma cabası, kıtabı ozellıkle bugun daha da onemlı kdıvor Bılmdığı gıbı, 11 Eylul saldırısının hemen ertesın de ABD, Afganıstan'a bu asketı mııdaha le dıızenlemış ve kısa sure ıı,ınde o top raklara yerleşmıştı Bugun de benzeı ama kuşkusuz ABD açısından daha /orlu bır surec, yaşanıyor ve bu surec 1 uıkıye nın geleceğını de bağlıyor 11 Eylul e bugun den bakıldığında en onemlı konu "ABD nın gııcıı ne kadarına vetecek ' so rusu Kıtabın onso/undc yazdanlaı, sava şın kaçinılmazlıgından dem vuranlara karşı dıkkate alınması gcıeken bu yanıt '11 Lylul sonrası dunvanın bu ABD ım paratorluğuna doğru gıttığı ıddıası, 'nes nel bır analız olarak kabul edılıp sıneye cekdmemelıdır' Sadece bu ıddıayı verı kabul etmenın varattığı ahlakı sorıınlar nedenıyle değd, avnı zamanda, ABD cge menlığı, hem uretımı hem uvgulaması, hem de engellenmesı boyutlarıyla sıyase tuı konusu olduğu i(,uı '• Tarihin 11 Eylul Uğrağı: Turkiye'den Akademik Bakış/ Dc rleyc n SL lın Dıngı lopjlu Levent lokdemır, AlperBırdal/ Derleme/ Seyır Yayınalık/2001/ 264 s Bu noktada elbette "venı bır uluslara |Yenı Bınyıl Kultur Sanat Edebıyat ıası sıstem ıle bu ABD împaratorluğu Ederı 2 OOO OOO TL| de mı karşı karşıyavız' soıusu gundeme Mart Nlsan 2003 gelıvoı Bdîndıgı gıbı 11 Evlul saldırıları nın ardından dıınva sıvasetınde onemlı tartışmalaı vaşanmava başladı Sovyetler Bırlıgı nın t.o/ıılıışuvlt değışen dengelet ve oîuşan venı egılımler Krısr ılleşmcvc başladı Buekscndc uluslaıaıasıorgutle ruı cogıarvalaıda nasıl şekıl alacağı ben zen bır dı/ı başlıkta onemlı tartışmolar KLJLTURDE ŞIDDETLİ BUNALIM/ Afşar Tlmuçln yapddı Yavıncdıkt,evırderı vurtdışında ÇAĞDAŞ YAZINIMIZIN BELLEĞİ/ Feridun Andat kı ve I urkıvc dekı ga/etelerde yavımla ADNAN ÖZYALÇINER IN OYKUCULUĞUNDE nan koşc vazarlaı ının derlemelerı Oyle EVRELER/ M Sadık Aslankara kı daha fa/la sovlcnecck soz kaldı mı dı APOLLON MU DIONYSOS MU? TANRILARIN ye duşunmek mumkun SAVAŞdlRIDMASI/Kemal Gunduzalp Ancak tum bu kalabalığa rağmen, RJRK EDEBIYATINDA AYDIN TARTIŞMALARI 1 ıduslararası ekonomık sıyasal vapıdakı / Cumhur Aslan gelışmclcıc dışkuı sistemsel bır analızın YAŞAMIN GÖIGISİNDl INSAN SURETLERI eksıklığının gıderılebıldığı sovlenemez / Zuhal Azazl Bu bağlamda hala bır boşluktan soz et ŞIIR VE YAŞAM / ISMAİL MERT BAŞAT mek mumkun Sevır Yavıncılık tarafın ALO ALO DİKKATi DİKKATV Mustafa Aldk dan vavımlanan ve I uıkıye den dokuz SABAHATTİN YALKIN LA ASİ DLSFANI USTUNE akademısvenle vapdan roporta|ların \LT SÖYIFŞİ/ Bulent Guldal aldığı Tarihin 11 Eylul Uğrağı adlı kıtap YİRMİNCI YUZYIL BİLGESI MELİH CEVDET ANDAY/ bu boşluğu doldurma ıddıasında Ropor Erbil Goktaş tajlarda voneltden sorular, 11 Lylul ola AŞK DA BITTI DOLAYISIYLA YILMAZ YEŞILDAĞ yımn kendısınden zıyack, ıduslararası or ŞİIRI/ Alişan Özdemlr gutlerden Rusya AB ABD dışkderının Ş I I R L E R I Y LL geleceğıne ve Irak sorununa kadar varı Muzaffer Kale/ A h m e l Ö/et/ Kazım Şahin/ yor Kıtabın Sclın Dıngdoğlu ve Levent lokdemıı taratından kaleme alınan onso Hayrl K Yetik/ Ahmet Ada/ Zcynep Uzunbay/ Car| Sandburt}/ Altay Ömer ErdoÇan/ Muhammet zunden de bu ayırt edıcı nıtelığı taık et Guzel/ All Rıza Kats/ mek mumkun Ropottajlarda donen tar Özlem Sezer/ Hakan Cem tışmalara dışkın pek ı,ok değerlendırme ÖYKULLRİYLE nın de yer aldığı onsozde ozellıkle 11 Ey Nalan Barbarosojjlu/ A Alper Akçam lul'un tardıte nereye oturduğu, 11 Eylul / Denlz Spatar sonrası kureselleşme ve ımparatorluk konseptlenne ne şekdde bakdması gerektığı gıbı konular, dıkkaı <,ekıcı tezlerle ve uluslaıatası dışkder lıteraturunde ozgun bır tarzla kaleme alınıvor aGORa GAZETEI! AYIIimi\l)F KİTABEVLERİMDE Akademısyenlenn seçımı, kıtabı onem TtL 0 2J2 489 57 41 FAX 0 2İ2 441 20 A] PoslaÇekl Hasan Özkılıç 106111 F mall agoradefçl@hoim<ıll corrı SAYFA 16 CUMHURİYET KİTAP SAYI 683