Katalog

Edebiyat ve Medya Ooç. Dr. DURSUN ZENGİN A lrrun edcbıyatı alanına degeılı bı lımsel c.alışmalar kazandıran ve cdcbıvat alanmJakı uretkenlıgı ıle tanıııan Guısel Avt.ıc, hıı uretkenlığıne Kultıır Bakanlığı laı alından bu vd (2002) vavımlaııan Ldebıv.ıt ve Medva Kıtaptan Lkıan.ı I debıyat basjıklı bılımsel ı,aL^ nıasivla bu venısını daha kattı Kultıır esetkıı di/ısı arasında cıkan, 226 savla danolu^aıı vc buvukbıı emegın urununl dugu go/kmknen kıt.ıp,kısa bıı gıiüjten sonıa medvanınedebıvatla ılışkısı med va degışımının edebıvatta vankıları, kı taptaıı ckıana geı,!^ hlolo|i dallaıı ac.ısın dan neleı getmvor genel edebıyatbılımı nın ılerışım bılımıvle ılışkisi medva kıı ıamlatı medva estetigı, medva kıılturu, tele\ ı/vonun modernıst donemı televız von ıle postmodeını/m ılısjusı televı/von pıograml.ırı (televı/von oyunu, dı/ıler, belgcsellet, ıeklamlat) televı/.yon eleştırı sı ve sonuç olmak ıı/ere on ıkı bolumclen olıışmaktadıt Avrıca calibinanm sonıında bu alana ılışkın genıs; bır kaynak^a da ver alnıaktadıı Bıluıdığı uzeıe.Gutenbetg ınmatbaavı îLadından bu van ı vu/vıllar bovunca kı tap tormunda okuvucusuna ulaşan ede bivat, venı ıletışım araclarının ıcadı ve vavgınlaşmasıvla bazı degı^ımler geçır mıstıı Postman matbaanın ıcadıvla Ba tı kultıırtınıın duşunsel alanda olumlu en ı adıkal değışımı vaşadığını tjUnkıı karan lık ortaeagın matbaanın vardımıvla aşıl dıgını belıttır Ona goıe matbaanın en onemlı başansı, ınsanın kendısı, küjdığı ve bırevsellığı uzeııne duşunmesını sağlamış olmasidır (Aytaç, s 132) 1839'da fotoğ lahn ıcadıvla medva dunyasında bır değüjim haşlamıs ve yazıdan goı untuve doğ ru kayması, tılm ve televızyon sayesınde gittıkçe belugınleşmıstır (Âytae,, s 19) Edebiyat esertnı okuyucuya ulaştıran asıl aıacı teknık v.i7i ve matbaanın ıcadın dan ıtıbaıen basımıkeıı,20 yıızyılın ıkın tı yausında onemlı bır değışıkfık devre ye gırmHj, kıtap ve gazeteye televizvon ek lenmıştıı Ldebıyat ıırunlerının yenı med yatarla hesaplas,ması en belırgın bır bı •jimde, 20 yuzyıl edebıyatında, kıtle ıle tışım araclarının, gazete, tadyovetelevız yonun etkınlığını gostermesıyle olmu!;tıır Kıtle ıletışım araelaruun yaygmlaş nıası ve etkı gueunun anlaşılması, ozellıkle 198( )'lı yıllardan basjayat ak medya ku ramlan aıaijtırmalanna neden olıır Med vaya ılışkın kııramsal araştımıalar, kımı yerde edebiyat, kımı yerde de genel ede bıyat bılımı alanında yıırutuunekte ve Amerıkalı aras,tumacılar bu alanda başı (,ekmektedır Bugun artık dılımıze yerleşmı:, olan ve etımolo)ik olaı ak Latınıe'den gelen med va sozcuğu, araçlar anlamına gelmektedır Medıum Latıncede oıtada bulunan de mektır ve 17 vuzyıldan ıtıbaren "aracı, arac," anlamında kullanılmaya başlamıs tır (Aytaç, s 49) Bu scvcuk gunumuzde ıse genellıkle kıtle ıleü^un aratisı ya da aracı televızyon ıçın kullanılmaktadıt Medya kultıır ılışkısı 20 yuzyıl başla rından berı soz konusu edılmışrır Kıtle ıletışım araçlarındakı değısıklıklerın kul tuıun genehnde etkılı olduğıı yadsınamaz bır gerçek Kultur bugun onemlı ol (,ude medya kulturudur, yanı medya cvellıkle de televızyon gunumuzdekı kultu run odak oğesıdır Medyasız bır kultur dıi'jiıntılememek tedır Kuşkusuz medva toplumu mutlaka kultuılu tonlıım anlamına gelmemekte hatta kultursu/lukler toplumu bıle savı labılmektedır Mı dva alanına ılı^kın onemlı ku ramulaı atasında, M Mad ııhan M 1 lorkbeımer FW Adorno W Bui|amın Ncıl Posiman Vıl em 1 lusseı ve l'aııl Vı rılo anılmaktadır (Avtaı, s 72) I debıvat medva ılı^kisı konusu hem edebıvat, hcin de ıletışım bılımcılu ıc,m /engın aı aşlırmaolanaldaı ı sıınmaktadıı Ozellıkle edebıvat medv ı ılış.kısı uzcrın de, duran arasjırmalarm azlıgı da go/ o nune alındıgında, Avtac tarafından sunu lan ve soz konusu alana toplu bu bakı^ı sağlayan bu calı^ma, bır taı artan edebiyat ve ıletışım bıiımcıleı, dığer taıaltan bu ko nulaıla ılgılenenleıın taydalanabıleıegı onemlı bu başvuru eserı nıtelığını tas,ı maktadır • Edebiyat ve Medya / Pm/ Dı A\ta<, /Kultur l\ıikuıılıgı/22<> s Cuml Meriç Hanım ŞEREF BİLSEL tapta kanvak, rakı, ^arap bırbırının ı^ıne dolup boşalıvor "merıı, nanım kahıından f ılınabakıvoı lakının" (sf 58) tlgınçtamlamalaıı larklı katmanlaıı ı^aret etmede gorLvlendııılmi!} gıbı "katolık gulu^tı nu/" "peltek kadın", kıı^latın ıstasvo nu" "Yakın v 'uzak' so/cuklerı bakın < nasılbuaıava dıışıırulmıış "ı^ınızegelmı voisa vakın tum u/aklıklaıı' (sf 15) Aydemır'ın ^ıırlerı scrt ve ollcelı sozcukleı uzeıme t^atılmı^ "tarıhe yaslanmı^ me/ar bek(,isını •jarabında tortu" (st 25) dıze sındekı 'r' seslerı bunu ele verır nıtelıktcdıı "jauın sovlemek ıstedıklerı "soyleme bıcimı nıortayacıkarıvor,biı,ımselkavgı laıın onune 'ınunteva" geçiyor Cıittıkçe alcalan bır havata dau vuksek sesle okıı nacak şıııleı Tkrktsın bıı "Mern, Ha nını'ı vaı elbet, herkes ba^ka ısımle çağı ıır onıı Mıııgan, Munevver, btlıka, Ba lıaı, ( emıle Tahrıve Nevın Kadın ^au lerde cok AZ goıuleıı bn duı umduı, bır er kegı bır kıtap bovutunda kağıtlaıa uzat mak upuzun Mcnı, Hanım, bu u^genınetıalmda^e kılİLiımişbıı kat ıp Uçgenın tcpe nokta smda "Aijk vaı a^kın iı,ınde ıakı kokıı sıı t,arpan, bokn, bolunuı, att^ boceğı \L guııdıı/ \<ır Bu tLpe noktasının solundan a^agıva dogıu kukbe^ deıecelık a^ıy l.ı ınen (ji/gıae 'Bcn" (\aır) vaı Ben (+sen), ^arap hava Sagdakı ı^ı/gıde "Sen" (MOIK, Hanım) var Bu Sen ın ıcmde Sen ( Ben), kanvak, su vaı Bıracıyaratanbu ıkı uzgıvı vukaıdan a^ağıva tam orta ve ıınden boten ıse ' Ayrılık" (gır, bıtak) Bu u^genı tamamlayan zemınde ^unlar vaı Unut (ama)ma, tasjunlık vaktı, hatı ıa, hdlı/a, havıı/, /aıf pas îçsel yokııluk, vıkık duvaı, u^umek, caınuı, silahsı/ go/ vası ıııs ı ııletı, golge, duman, terk edılmı^ ııııı, gcLL tojnak Av demıı ağ/ını neıeve suıse a^k, ayrılık, valni/lık kanıı, ofke onu takıp edıyor Oluınun golgesi altında kalbıyle kafasını bıraraya topluyor "kalbım !>u alıyo" (st 52) Acinın ve huznun tephesınde çektı ıılmı^, bu totoğıatlan okuyanalar bır gun Salıh Aydemır'e rastlarsa ona şunu sor^uıı lutten "golge guneşm kı/ı mı yoksa"» Meriç Hanım/ Salıh AydemırJÖtekı\tz Sıır kıtaplan 7 Ocak 2002 tst nınbı<,ımındekı dıkk.ıt ^ekıcıo/ellı^ı de belırtır Oda "kıniüjiııktıııın du/va/ıbı çımınde olması \lıı ()/an tsmaıl Cıenc, turk'u "Avılınlıgın, Unıudun, (Jtlkenın Şaııı" olaıak goıuı Alı Yuce'nın ai;ağı vukarı tum vapıtlaıını udeler !JÜI Saa ğı, Antakva^aiijiları, Anamı Arıvoııım Âsılacak Kıtap Yunuslama Onun >IIR sevgıyle egıldığınt kaıa mızaha veı ver dığını, "so/e, ımgeve adanan sııı ııına ğında guı, veıımlı akı^ını suıdıııduğıı nu ozellıkle belırtır (llumsuz vanını da vurgular " Avıklamadan vazması tek nığını yınelemesı de olumsu/ vanı Alı Yute^urının ' (s ^)()/anın%ıırınıngu cunıı, saglamlığını şovk belırtır "Ka nımı.a Alı Yııee nın sjıı kuımadakı ııs talığı verınde so/ı uk seçımıne lıalk kav nağında vıkanmış ımge/go/lem gıu ııne us'un doruklarından estırdıgı gulmece vetencgıne vaslandıgı i(,ın saglamdn (s 46) 'Şıır Sıtagı"ndan bır bolum bu nu kanıtlamava vetıvoı liızım uııigımız işıır ucdgı ıtinını \ıınu\ Lnııc \nagı Pışınr Kc tem ı yahı/ıaz lupuıgımız halh topuıgt Kımsevı sevdasız bırakma/ ' (s 50 5 1) Halıl llysal "dcı, Kalmanın dıırbc tınde Bu Ko^u'vla Lıdal Alova 1 n Son Çıkan Şaıkılaı 'la Ahmet O/et "Sovle Yuzuın lanıgımsın la Ozk.ın Mett "işteHavat lşteOlumvt I.ırıh le, Adnan A/aı "Unutmak Suları vla üzan I'ellı " Şahınte" ve "I kmeğın, Şa rabın, Tuzun A^kına" kıtaplaııyla tanı tılıyoı Vedat Yazıcı ozanlaıı vekıtapla rını tanıtırken olumlu ve olumsu/ yon leıı bulıkte degeılendırıvor Ya/ınımı/ da olumlu yonleı degLilenduüuken bu sorun cikmıvoı antak olumsıi7 vonkı belırtıldıgınde sıkı duı mak geıekıvt)! Buyonuvlev.i7.ii zoıubaşarıvor gııı,lu ğunu de go/e alıyor Husevın F erhad "Duıi/ (/ıbanla n'yla, Haydaı Lıgulen 'kaı^ılıgını Bu lamamış Soıular"la Culsum Akyu/, "Sevdamız Çıçeklenn Zulada'yla Yıl maz Yeşıldağ, "Oksu/ Ulkenın Sovlencesı"yle, Yılınaz Odabaiji, I erıde vle, Musur Kaya ( anpolat, "Sevgı Halle n"yle, Ibıahım Dızman, 'Adımız I)u şer"le, Asım ()/turk, "Korlugu Konus; mak"la, Çığdem Sezer, "Kanadı Atlas Ku^lar" ve "Çılgın Su"vla, Nerıman C a lap, "Guncemde Izdu^umu" ve "Ak ijamdı Dokulen"le, Betııl Tarıman, "Av Sololan" ve "Uzgundu Kırlar" ıle, Ha sanAkarsu "Ardına Bakan (ıiın'Me Av dın Şımijek, "A^k Ayrılığı da Bılır"le, Mehmet Avdın, "Işıltılar'Ma tanıtılıvor O7anların yapıtlarının tanıtıldığı, CICÎJ tırıldığı yazıların bır kıtapta toplanma sınıyararlıbuluyorum Bu turyapıtlaun «jOgdbnasınıistıyoıum Ozanların şurle rınden alınan en gu/el orneklerle dona tılan bu yapıtlar kucuk bu şıu seçkısı ol ması nedenıyle değer kazanıyor Vedat Yazıcı, bu yapıtının ıkıncı bolu munde, seçtığı ı/leklcre gore, ozanlaıı ve çıırlerını ırdelıyor Kımı ozanlaıı ay rıntıyla tanıtırken, Kıbrıslı ozanlar uzerınde yaptığı genış (,alışmavı da sunıı vor So/gelımı, ijiırlerrnde kar ızleğı olan ozanlara değınırken Cenap Şanabet tın'ı, Ahmet Muhıp Dnanas'ı, Havdaı Lrgulen ı, Behçet Avsan ı, ( ahıt Sıtkı Tarancı'yı, Nâzım Hıkmet'ı vb ozanla ıı anımsatıvor Yazar, Kemalettın Kamu'vu "Bır Guı bet îjaın" olarak tanıtıyoı "Gurbet şa ırımız Kemalettın Kamu, halk ijiırımızın soyleyış geleneğınden varaılandı, kendı şıır kışılığını buldu Az, ama gu/el Tuık (.emızın ıncelıklerını yansıtan yetkın şı ır orneklerıyle ya/ınımı/dakı yeıını aldı Onun kımı şıuleıı bugun de tat alınarak okunabıhyor " (s 186) Beh«,et Necatıgıl'ı, "Lvlerın, dar so kakların, ınsanın genış yureklı şaırı" ola CUMHURİYET KİTAP SAYI 680 Ozanlar ve yapıtlapı B i7ık huzun, vu/ ve guz so/cukleiı ne komşu otıırur Kım kı huznun dudağına vapışır, kan dolar ağzı, ses geçırme/ olın yuzu Bız uzulnıesek baş kasınm canı vanacak elbet Bu yıızden kal bımı/ katamı/dan kalkma/ Bundandır hep bır kullıık barındırır sol vanımız, (Orada kulluğe basılmı^ sigaıa gıbı boy nu bııkuk sevgılıler var ) duman altmda Mendıl almak ı^ın gokyuzu satan sevgılı ler oı ada Salıh Aydemıı, bovle bır hıı/ nu <,ıkaıtıvor kâğıdın u/erıne Paıanteze alınmı^bu omrundaıasını dusııyor"sı?ın de vaı mı ıskeleye alınmı^ saualılaıınız ' (bf 25) "Mcrıç Hanım" adlı kıtapta, nue yer ıs mı, geijifen zamana, paslanan anılaıa ev sahıplığı yapıyoı ıstanbul, ankara, kı/ ku lesı, dolapdere, kağıthane, kaıakt>v, kadı koy, (,ukuı sokak, sıvas, ıımranıve, ıstıklal caddesı, lalelar sokaiı Asluıda butun bu somııt mekânlar acılı bır kaynaktan ta^an ezgının altında kalıyoi Asıl mekan "Meııç hanım" Şıırlerın hemen hepsı "Yal ııızlık" nıotıhnden payına dıı^enı alıvoı Bazen de bu yalnızlık, aği/dan demırlere damlıyor "Sozde kalmasın bu yalnızlık bıtak korelsuı" (sf 41) Daha çok eylem tumlelerıne yaslanan ıtadeler vaı kıtapta Bu durum donuk bır soylemı dısarda bı rakıyor, algının kapılarını değışık açılar dan zorluyor Aydemır'ın şıırlerınde dık kat (,eken bu ^ey daha var Sozcukler ay nı yone bakmıyor, nasil baksın kı P ve q, aynı yone bakan sevgılılerdı, ^ımdı degu ler artık ve hâl beyanları $u goruntıı uze ıınden tecellı etmektedır q ve P "Olması geıekenleı, olup bıtenlerle yer değı^tırıyor" (st ')'>), "ruzgârbırkadıngı bı ^ıkarıyoı ofkesını çıçeklerden" (st 56) Mern, Hanuıı, ozel isimleıle de de ğışık tağnşımlarbarındıran bır kıtap hav va, adem, ısa, mııhammed, danre, aragon, rımbaud, hayyam Hayyamdan bahıs açıp alkolden dem vurmamak olur mu kı Şiipin Sesinde Kogmak HASAN AKARSU urın Se s ı n d e Koi,mak" ijurın se sınde koşanların kıtabı YazarVedat Ya/ıcı tanıtı, eleş tırı,deneme,sovle şı, mektup turlerındekı yapıtlarıyla tanınıyor Sozumu/ SJaırlerden Şurlerden (1997), Yazı nın Kırlarında (1999), Dıl Sebmde Yu rumek (1998), Martıya Mektuplar (2000), Garıp Anne Olacak (1998), Yaö mur ıle Baharın Masalı (2000,2002) ad lı kıtaplan yanında dkoğretim ve unıver sıteye hazırhk duzeyınue Turkçe kıtap ları da var "Şurın Sesinde Koşmak" kıtabı ıkı bo lumden oluşuyor Bır Şıır Bır Kıtap, Sıınn Sesinde Koşmak BIIUILI bolumde, yırmı altı ozanın şıırlerınden ornekler alınaıakyapıtları tanıtılıyor, eleştırdıyor ToplumLU ^ıırımı/ın ustası Lnver Gok (,e, "Dost Dost Ille Kavga" kıtabıyla, Nevzat Ustun "Ak Ye^ıl Kavak Ağaçları" kıtabıyla, Cahıt Irgat "Irgat'ın Tuı kusu"yle, Kemalüzer "Kavganın Yure ğı"yle tanıtılıyor "Ozer, şurlerınuı tu munde emeğın ba^kaldıran ıçerığını ışler " (s 22) Yazar, Kemal Ozer'ın "Ş SAYFA 16