Katalog

sinu seyırcıdeveyaokuyutuda ulaşılmak ıs tt ncn hedere uvgun olarak venne gore ıluz yon yaıatıp sonra o ılıı/yonıı kırma volıtyla bıı ııst dııztvdeeleşrıiıI ılgıyı voğunlaştırma, yanı Ju/yon lleyabancılaştırmanın dıyaJek tık butıınııne etışme vontemıdir Jjımdılık onıın şıı keııdı sozltnnı akratmakla vetınt vım 'Daha onte de oıtava konıdduğıı gıbı, nı<,bıı bıt,ımde tıyarrosu/laştınna dcmek ol nıayan cpık rıyatro, daha onte ortaya konııl duğıı gtbı, 'vok tluygu yok akıl dıye bıı ta tışmaya <,agıı c^ıkarmak dcmek de değddır Lpık tıyatro hıtbır bıçımde duyguyu yaba na atınaz Hele adalet dııygusunu, ozgurluk ateşını ya da haklı ofkeyı, hı<, nıı hıç 1 Yaba na atmak ne soz, epık tıvatro ustelık boyle duygulartn varolanıvla da yetınmez, bunla n daha gu<,lendırmeye, yaıatmaya da uğraşır Seyıttisındc sağlamayı ama<,ıadığı 'cleş tuıtı tutıım', ne kadar duygu yiıklu olsa A/. gelırona'"(***) Hal boyleyken hclc şıırde, lırık duygula nımı,yetmegoıeuyak, rıtım, vrıtgu,vb teknıkleıın sanatsal yansımasını, dıl ustalığının vertteğı hazzı ku^unıseınek duşunulebılır mi'' Kııtıımsemek nc soz, asıl bunlaıın da ha fa/lasina gtıek oldıığunıı Bıetlıt kcndı kaleınıylt btlırtıvor Elımızdekıkltaptao7el lıklt "Butkow Lle|ilen ' bolunıundc lırık, buna kaışılık 'Hollvwood Ele)ilcn"nde ıro nı ağırlıkta Daha ılgınu, yııkarıda sızın oı nek vetdığınız "'Eskı Ycnı nın Ge<,tdı" ya nında 'Bakır Alamı'ndan Şıırler 'dckı "Es kıvı ve Ytnıyı Arayış banıbaşka bır uslupta Vc tabıı "Svcndboıg Şıırlcn", 'Srefrm Derlcmesı', 'Suıgunîsıırlcn", "Vi7yonlaı ' "Tarıhçeleı ", hepsı bırbınnden farklı, ama hepsındc atılar, ozlemler, sevgıleı, tuın ın sanlığın kavgı ve kıışkıılarıyla, ınutluluk ve lelakctlcnyle ıç ı^e ge<,ıyor Hcle bunlann ıtınde de yer al.ın savaş karsıtı şnrler ve asıl 'Savaş Elkıtabı "nda yoğunlaşan savaş kar şırı doıtkıklet, taın Brccht e o/gu lirctht ın hııtıın ^ıırleri dımızdc, ama ılk yayımlanan 2 ( ıll NcJcnJ AJmanva da Mıtos Bovut Yayınevı'nın sahıbı Savın Yılmaz Oğut lc bırlıkte Sııhr kaııın Yavınevı de yaptığımız goıuşnıede Brctht'ıntopluyapıtlaıınınheı ıdkedekıya yınında da siranın ılla gozetılmedığı soylen dıbı/c lckistenen her cıldın ıc.enğının on pnalıne ııygun olmasıvdı Nıtekım nızde de oyıın tüılen sııalı yavımlanmadı ama heı tıltoıi|inalıneııvgundu7enlendı Şıırlerıcın dt avnı serbesrlik vaıdı ama Savın Oğııt bıı kc7 sıralı vavımlamak ıstıvordıı Nevarkı sa vaş ıjgııtkaıılıgı dııııvavı sannca Bıetht'm 'Bııtıııı îjıırleıı "nın ozellıkle2 ( ıldı savaşa kaışı şıııluının ağırlık taşıdıgı cılt uldugıı iı,ın ontc vavımlamavı ve^ledı Bcncc de <,ok dognı vapfi Kaldı kı bu (.dttekı ^ıırlcrın ori|inalde de fotogıailaıla bırlıkte yavımlanmış olnıası, sanatsal aı,ıdan Brccht ın ııslubıınıı ve yonteıııını dc gostc ren ılgınt, bıı van ta^ıyordu Yanı dz ontc konııştuguınuz gıbı Brctht, orneğın ' Savaş Llkıtabı"nda kcndısı yıllaı ta bırıktııdı^ı futo^rafiara yıne o yıllaı i(,uı de yazdığı 'vabantılaştıruı" doıtlukledc, lıem kendı gozlemc ılığınuı unıeğını venyor dıı, hem de ınsanlaıuı dunyaya bakışını şıır yolııyla 'yabantılaştırarak ' ııyarmanın ıl g j bır modeknı sıınuyordıı Dıyelım Kor l e/ Sava^ı'nda bır dıınva şaırımız boyle bır "Sava^ Elkıtabı' yayımlamış olsa şımdı pek <,ok ınsan yenı te/gâhlanan sava^a karsı çok daha ııyanık oluıdu Amayokıste elımı/ de yıne aıuak Bretht ın "F'Jkıtabı' var Bu nıın da bır an onte okııra ulaşması gerek Mılos Bovut bunıı vaprı (, ok tt^ekkıır eâcrmı Sayın Onay Ben de te^ekkııı edeıuıı • (*) Bcrrolr Bretht/ Butıın Şurlerı 2 / Çevı ıuı Yılmaz On.ıy/ Mıtos Kııyut Yayınları/ I kım 2002/ Istanbul ('') Soz konusu yayınlar I lyatro(, alı^nıa sı Brethl Berlıner Ensemble, Mıtos Boytıl Yay Bıetht'le Ya^amak Call!}m.ı Cıiınlu gıı , Broy Yay ' raııhte ve Çağımi7da Epık Tıyatro', Adam Yay Bretht, "Butun Oyıın ları' ıçınde 'Kafkas lebe^ır Daıresı", "Me? bahalann Kutsal Yohanna'sı', "Puntıla Ağa ıle Hşağı Mattı", ( arrar Ananın Sılahlan", 111 Reith uı Korku ve Setalelı", "Horasyalı lar Kurıasyalılar', 'Kuçuk Bur)iıvanın Ycılı Olumıul Cıiınahr Mıtos Boyut Yay vb ) (***) lanh^evefağunıztlaEpık I'ıyatro , Marıannc Kestıng, Çev Yılınaz Onay, Adam Yay CUMHURİYET KİTAP SAYI 680 CUMA BOYNUKARA oksulluk ve yokbunluk ınsanın vaıo lıış 7emınleıını ortadan kaldıı ıı Ka pıtalızmın egcmenlığı s.ılt ekonotnık sc>mut u uzerıne dayanmaz, bu laktorun ya nında asıl onemlisı ınsanın yoksunlaştırıl masıdıı Yoksunla^tırılma, ınsanın ınsan ol ma o/ellıklerının ortadan kaldıı ılmasıdır Yanı ınsanın toplıımsal ya^aından kopartıl tnası, bınlerte vıldaıı bu yana olıışturdııgıı ktılturel noımlardan uzaklaştınlması, gun dehk hayata mana veren dayanışma ve payla^ma ılıskılerınden soyııtlanması, kısacası bır "bırey" halıne getırıren ınsanın buyuk bır "toplumsal" tangılda yalnı/laştırılma sıdır Kapıtalızmın meta dunyası ve kulturtı nun besledığı asıl kaynak budur Yoksul lıık kapıtalızmın sonucudıır, antak yok sunluk kapıtalızme ıçkındır Bu anlamıyla yoksulluğtın çeşıtlı deıetelerı, bırsonııı, ol ması ıtıbarıyla, bazı revızyonlarla dıızeltı lcbılır, ama yoksunluk bır sonııc, olnıaktan ote bır varlık durumıı olduğundan antak kapıtalızmın ortadan kaldııılmasıyla bır lıktc yok olur Uluslararası duzeydc, gelır dağılınıının t n dengclı olduğıı hayat standartlatuıın cn ynksek olduğu, demokrası nın tum kıırıım ve kutallatıyla yaşatıldığı lddıa et^ıltn, goı unu^le kı^ısel dıızeyde ht ı hangı bır pıoblemın olmadığı vaısayılan, kuzcyAvrupaulkelerındeo7cllıkJegfn(Iler arasında ınrıharolaylaıının tum dıınya or talamasının tok daha ustundc kl mesı dıışııııdunıtudıır Y Yoksulluk, Hilâl ve Ezan ya^anıasının koşullannı lıazırlamı^tır 1950'lerdı n sonra Doğıı Avrupa'da baş layan ış^ı vc tlığer toplumsal kesımleım, 1968 ıle dogtıığa ula^an oörcntı eylemlen nın temel vurgusıı yoksulfuğa ılısjcın talepleı değıl, monern dunyanın yoksunlastıntı yuzunc yonelıktu I lem Avrupa'da nem de dunyanın dığer bolgelerınde aıd arda gelen ış^ı ve ogrentı ısyanlarının, hem kapıtalızme hem de reel sosyalızme yonelmesının ardındakı temel gen,ekrebudur Içun cu dıınyadakı devrımti yonelışler, îsyanın sımeesı halıne Vıctnam dırenı^ı vt nıhayctınde Che'de vııtut bulan devrımti dıırus, moderni7mın maddı dunyasına yonelık tepkılcrı sistemlı bır cleştıreye donuşturmegltı^ltnıdlr 1968 ruhunun sosyalıst ulkeleı ıle kapıtalist blogun ondcrlerı taıahndan ortak bır /emındc bastırılmasıda, bu nedenle rast lantı değıldıı Ama asıl tarpitı nokta 1968 eylemlen modern dunyanın kalelerınde, te/ah toplıımun bağıında ortaya çıkmasi vt gentlığın taltplerının daha razla ucıet, ya da adıl gtlıı tlagılımını aşan bıı ı^erığe sahıp olmasıdır Asıl ıstedıkleıı devrım, dunvanın değıştırılmesı, daha a«,ık bır deyıtnfe'o7gıırluktur' Ku^kusıi7 1968'ınog rtttığı şev, tlevıım denen olgtınıın maddı kazanı,tan ott anlamlar taşıdığıdır Sosyalızmuı gen,tk rııhuna yonelık Dir ısyan gı rı^ımı olması bağlamında 1968, başaııva ıılaşam.ınıı^ olsada, ozgurlıık dıışunu bıt daha (,ıkmamak uzere, tum sosval nareket leıın ana aıgıımanı halıne getırmı^tır Sosvalı/mın teel dunyası, kapıtalızmın maddıyalc,! utopyaları ozgurluğu, totollta rı/nu kaı^ı bır alttrnatıf olarak oıgutlemt yı ba^aıamadığı ıc,ın dunyanın onemlı bır bolumıı bu modeın va^am tertıhlerının ye rınc kendı verelhğını one c,ıkaran farklı aı a yışlara vonebııevebaşlamiitır Ku^kusuzbu aıayısm asıl taşıyıtı gııcunu de 'Islam' ustltnmıştır ()7tIlıl<leO[tadoğu'da Iran Dcv rımı nın yarattıgı ınoral ttkı 199()'lı vıllaı la bıı lıktc kapıtalızmın vc reel sosyalıst de ntyımltıın boi; bıtaktıgı manevı dunyayı doldıırmayı basaımı^tır F ılıstın ıntıfa dasıvla bıılıkte Islamı dıısjtıntc radıkal ve "yıkitı bıı etkıyt sahıp oldııgıınu kanıtla ınıijtıı Daha ontmlısı ( e/avır Mısıı.Afga nıstan tndone7va gıbı ulktltrdtkı Islamı tema ıtınaliematıl dayanışma vepayla^ma bııımlerı ılt halkın ekonomık sorunlaıına d.ı (,ozum tırttmevı ha^aıınış, olmasi, ote dtn btrı Batı taıufanslı olduğu du^unulen modern kapıtalıst sibtematığın terk edebıl mesı !<,ın bıı ıılke halklarına yetcrlı gııı, veı mesı dıı Sonu<,ta Islamı dıışuntebıı avağıılemo dern toplıım pıojesıne yonelık bır altcrna tır, dıger avağı ıle de yerellıgc dayanan alı lakı tluıu^un sımgesı olmayi ba^armıştır Zaman zaman ılkellık, ortataga donme pro)csı gıbı algıJanma cgılıını dc olsa, aslın d ı Islamı dıısuntenın guçkazanmasının te mel nedenı bugıın yaşadığımı/ uygaılığın ınsanın varolıı^ soııınlaıını (,ozememesı ıle ılgılıdıı Bıı anlamda Islamı duşunce bır empeıyallst komplo VA da bır g t n donu$ deglldır Aksıneo faıklı bıı projedır veıd dıa edılcnın aksıne temel olarak kıtlelerden beslenen bır sosyal donuşum projesı olma ıddıasını taşımaktadır AKP'nın Tıırkı ye'dekı setım 7afetının aıdında saklı olan sır budur Tum renksız adaylarına, popu ler soylemdekı tum kabalığına rağmen AKP'nın başanya ulaşması deıuı ekono mık ya da sıyası analız yeteneğındcn değıl, ınsanlara başka bır dunya vaat etmesi ıle ıl gılıdır ve aslına bakılırsa Islamı kullanarak ıktıdara gelen ya da muhalefet yapan sıya sı partılerın Ortadoğu'nun onemlı bır bo lumunde ctkılı olabılmesı de bıı noktayla yakın olarak ılgılıdır Cezayır'de, Iran'da ya da Endonezya'da lslamtı gutjlerın sıyası zafcıı l)iı ncdenlc uzerındcdıışıınmeyezorunlu kılan bır dıı rumdıır Islamı dusjUntcnın bır alteınatıi halıne gehııesi, bır sekuler dıınva goruşune butunmesı, kıtlenın nabzmı tutan sıva sı orgutlenmclerın ne oranda onemlı oldıı ğuntı bır ke7 daha kanıtlamıştır Volkan Yaraşir'ın Cıendaş Yayınla ıı'ndan (,ıkan "Sokakta Polıtıka' ısımlı kı tabı bu sorıınlaıa vanıt aıama uğraşinda olması ıtıbarıyla ulktmızdt dt bıt ılkı geı tckleştıııyor Yaıaşır, kımı yazaılatın aksı ne olayların guntcl goruntusııne kapılarak, gelışen suretı ohımlu va da olumsuz dıye değcrlendııme tuzağına duşmeden, olgu nıın ıçerığınden yola (.ıkıyoı Bır yantlan Iran, Gezayır vt Endonezya oıneklerınden hareketle Islamın gıi(,lenmesinın ardında kı temel dutıımu aıaştırıvor dığcr van dan da yasanan uygaılık kri7ine ılışkın bıı alternatıf sıınuyoı Yaraşır, Cezavır, Endonezya ve Iran ozc lındckıtleınısıyatırınındonuşturutugııttı nu anlatmava ^alı^ıyor Bıı nedenle elıtlere dayanmayan bıı sıyası vapılannıanın yaıa tılabıleteğını gozler onune serıyot Sadett olguları araştırmakla kalmıyot, bu olgulaı uzcrındc dıışunuyoı, olası yonelınıltrı soı gıılııyor, konıplotu tarıh anlayişlaıını eltş tıııyt)i Bır anlamda ezılenletuuanhını \A7 ma ışıne bır gırış yapıvor Daha onemlisı 'Sokakta Polıtıka Iran, ( tzayıt ve I ndn nezya ıle Bolıvya ve Şılı devrımleiı aıasın dakı benzeılıkleıı go7 onune alıvoı Ikı farklı sıyası goruşıın teınehndtkı ortaklığı okııyucu ıle nıılıışluruyot Kıtlt ınısıy.ıtıtı nın ve bunun oıganlarının toplumsal do nıışumdekı belırlevıtı etkısını gozleı onıı ne serıyor Sokakta Pohtık.ı nm bıı dıger onemlı noktası Turkıye ve ılışkın altıntı bolıımdt yer alan dıışııntelerdır Yaraşır kıtabında kıtle ınısıyatıt organları gerçegının ıılkemı ze hıt de yabancı olmaaığını oıtaya koyıı yor Sadccc bıı nedenle blle kltabın Tııık okuyıidi aijisından onemı ac,ığa ukıyor FJıt sıyasettilerın "halkı aldatılabılıı" bır uruh olarak algılamasını eleştııen Yaraşır, iırkıye'dekı ozellıkle 1960 1980 arasın dakt devrımti donuşumu yaratan kıtle ha teketlerını ıntelıyor Bu anlamıyla yazat, bu gunun sol teorısyenleı ını ve sıyastte so yunan sol yonelımlı ınsanlaıuı bakması ge reken asıl noktavı îşaıet tdıyor Kıtle ın ısıyatıf organları loplumsal donıısıım ve bıı donuşumun asıl aktorlerının laıltlı bıı bakış a^ısıyla ve nıdcn değetlendııılmesı gerekıyorsa Vol kan Yaraşıt "Sokakta Polıtıka ' ıle bu ola ııağı okuyutuya stınııyor lc, kıtada altı ul kc deneyımı yazaıın daha ontekı çalışma lannm bır devamı olması yanında son <,a lışma hem kapsam ıtıbarıyla onları aşiyoı, hem de Yaraşır onerdığı alteınatıilerın tartışılabılmesı ıçın 7engın bır bırıkımı orta ya koyuyoı Bugun ulkemızın aslı soıtınlatınıtı c,ozu mune yonelık kolaytı bıı bakış sunmayan, bır anlamıyla oğrennıeyı,değışmeyı,değış tırmeyı oneten ve bu nedenle butun gun lıık ya^amı yenıden duşunmeyı gerekfı goren "Sokakta Polıtıka" tağdaş okuyutunun temel başvııru kaynakları arasında ılk sırada yennı almaya hazırlanıyor • SAYFA 15 Bır ba^ka bağlamda aynı sut eı,, zcngın ve felselı bır utopyaya rağmen, sadete basıt ve maddı sonınların çozumuyle ılgılenen, re el polıtıka olarak ya^anan "Sosyalızm" de neyımleıındt dt ı^lemıştır Reel sosyali7m yoksullugu, e^ıtlık polıtı kalarıyla ortadan kaldırnıaya talı^sa da oz eurluğu kısıtlayıtı vt manevı dunyaya ılı^ kın kibiı, btatukottı, polıtıkaları sonutun da, ^ıddetlı bır tokuş yaşamıstır O zaman sotıın modcrn devlctlcrın ve egemenlık ılı^kılcıın herturlıı varyantının, ınsan ıııhunıı vok edıcılığı uzerındt duğumlcnmekted'ıı Maddı dııny.ımn sunduğu her turlıı zen gınlık ıuhıın İJtslcnmenı ıçın yeterlı dtgıl dıı ve olamaz Aslında sosyalızmın aıdındakı fclsefc, mternasyonalızm.komunızmıngıbıttmel paıadıgmalarlattııntiıyervu/ııneındııme lu^uduı Bu anlamıyla sosy.ı lı/ıno/gııduu yoksıılluğun teşitlı bı^ımlermı oıiadan aldırmakl.ı escleğer goııntv, o ınsanın kendını gen,ekleştırmesı ıtın bıının alter natıtterın onune açan bır sıstematıktıı Bu nedenlt totollter bıı devlet tcoıtsıylt sınır landırılması reel sosyalızmın çokıı^unun temel nedenı olmus,tur Sosyalızm ıddıa edıldıgının aksine it mellerını sanayı devrımınden değd, ınsan lığın kurdtığu ılk payla^ma vc davanışma ılışkılerınden alır Çunkıı o kolektıf ve ta ııhiel vıtdanı harckete geçııır Sosyalızmın sadece belıılı bır yorumunun ıdeolojık egemcnlığı elınc alması, bu yorumla kapıtaîızmın moderni7m projesı nın çakışması, ozellıkle 1947 1990aıann da ıkı sistemlı bıt dunyanın 'baıı^ ı^ındc" ŞiddetJI çöküş t Sokakta politlka f