Katalog

Nejat Elibol sendikal yaşamımıza bir romanın penceresinden bakıyor Haydar Bev ve Masallar Anlatıcısı Sehrazat YILMAZ ÇONGAR u bır hak aramanın, adalet peşın dekoşmanınoykusudur Emekvc rıp pışırdıklerı bır tencere yemek ten paylarına duşenı alnıak ıstcmektedır ışçıier Bay Haydar Guney ıse başlangiç ta tam bıı ıkılenı ıçındedır O, romancı olmak ıster ama koşullar onu sendıka şııbe başkanlığına aday olmak zorunda bırakır Bır yandan da Japonların "lkı tavşanın peşınde koşarsan hıçbırını ya kalayama7sm" atasozunu anımsar acı acı Bır olay olur, Haydar Guney'ın yaşamı değışır Hazıran ayının ılkhaftasında Hasekı Hastanesı'nın tam karşisında bulunan PetrolSen Sendıkası îstanbul Şııbesı'ne ııç zıyaretçi gelır Bunlar Hadımkoy'dekı Tıbzet En)eksıyon Fabrı kası'nın ışçı temsıkılerıdır İşyerlerının sendıkasızlaşmasını, boylece ışçılerın daha hakça bıı kazanca sahıp olmaları nı ıstcrler Oysa aynı ışyerınde bır buçuk vıl once, aynı amaçla orgutlenmek ıçm bır adım atılmış, bır deneyım vaşanmış, ancak ıkı ışçı ışten atılınca vazgeçılmış ıır Celenlerden bırının adı Salman'dı, Mardınlı Dığerı Sınan, Varrolııydıı Fabnka muduru amcasıvmış, çalışanla ıın çoğunu da o ışe almış Merkez ıdare bınası Kasımpaşa'da olan tabıtkadan 86 ışçi sendıkalı olmak ıçın ımza vermış Pazar gıınıı bır ke? daha toplanmak ıçın sozleşırler B ğa başvuru tarıhındekı ışçı sayısını (baş vuıanların yuzde oranını duşuk goster mek ıçin) o gunun tarıhıyle Juzenledığı uydurma bu bordroda, 44 fazla goste rerek 218 ışçıye çıkarmış, araya avukat lar gumış, mutadele kızışmıştır Bır pazar gıınıı Aksaray'da bır pastanede yapılan dortlu toplantıda (Başkan ve çogu Gd7\ Mahallesı'nde otuıan ışçılerın uc temsılcısı) ışçıler Başkan' Işveren sızi oyalıyor, herkes huzuısuz, Varto'dan yenı ışçı getırecek lermış, derler Bunun uzerıne başkan, M garasından bır nefes daha çektıkten son ra Yarın dırenışe geçıyoruz1 dıyerek, sendıkanın ııst makamlarına hıç danış madan anı bır karar verır ve mucadele de yepyenı bır sayfa açar O sayfa ve daha sonrakıler acılarla, çılelerle dolacak tır Nejat Elibol tomanında Türkıye'nin bır panoramasını çıkarıvor. Bunu yaparken de belgelerden yararlanıyor Amacı geleceğe belgeler sunmak. ve onu oldıırmuş tuı Bu nedenle tf rıt Başkan ı oldur mek ıstemektedır, ama ovunlaı ın so nunu merak ettı;ınden Başkan'a )iı yıl surc verır Ovunlaı da Bınbır Gece Masalları'nda oldııfiu gıbı uzar gıdeı Sannede ışlenen konular çoğunlukhı sendık.ıl oıtamlaıda namuslu kışıletın duzenba/latl.ı mucadelesıdır Delıkle rınden faıeleı fıılayan ışçı vemekhanc lerı, bır masa bır sandalyeden oluşan de korlar, gıev koıkusundan labrıkavı ka patmak ısteyen patronlar on vedıncı maddeden ışçılerı kovmak ıçın fırsat kollavan personel mııdurlerı, ışçi aılele rını bıleeğııımden gecııen uzmanlar şu begazetesı çıkaran fakar bııkaç savıdan sonra gazetesı yasaklanan başkanlar hepsı ı/leyKilerın goıduklerı sahneleı.o sahncleıde taıııştıkları kışılerdır Oyun lard.ı gerek konusmacılar geiekse dele geleı oldukçayeruır Ornegın Genel Ku rııl çalışmalarında On Ikıncı Başkan (loplantıya başın dan berı katılan ıdaıı sekıetere done rek) Sende devrımcı dergılerden suruv le vardır Onlatdan bu konuşma çıkaı sana bana (sayfa 97) On Altıncı Başkan ( ) Gerek genel başkan, gerekse mısahrleı Dunva ve I'urkıve uzeune ve sendikal hareket u/c rınc goruşlerını sunarlar Genellıkle bu konıışmafaıı pek dınleyen olmaz Kımı nın ga/ı vardır kımı akşam ne vıvecegı nı duşunuı kımı oglen Hoş kutsudc kıler ıçın de onemlı olan dedıgınden /ı vade bır şey denıış olmaktıı Bır sev de mekodedığı ıçınonemlıdıı veılkkonuş mayı yapanlar gazı olanların veya acı kanların kaçamayacağını bılmenın avan ta)inı vaşaılaı ( ) (sayfa 98) Munalefet Delegesı Yataktan kalka madını, geç kaldını bu vuzden Bıttı mı çalışma raporunun tarrışması1 On Altıncı Başkan (.oktan bıttı (say fa99) Bu arada Iıbzet lı ışçılerın sendıka laşma çabaları çok yavaş ılerlemekte Hatta bazen geıı adıınlar atılmaktadır Orneğın, ışveren, temsılcılerın bakanlı Bu arada Haydar Bey masasının uze rınde ba zarf bulur Içınden çıkan çağ ıı kartında "Tıyatro 16 Hazıran Fazar tesı saat 22 OO'de" yazısı vardır Zarfı bır kız bırakmış, çaycı o kızı gormuş ama dıkkat etmemıştır Başkan heı gece bılgısayarını açar, dosyalaıını okıır, anılarını tazeleı Ha sankeyf dosyasına bakmadan edemez Dıyarbakır'a uçakla gıdışını yenıden va şaı, sokaklarclakı tankların homuınıları nı ışıtır gıbı olıır Batman'ı, altından Dıc le'nın aktığı narın Malabadı Koprıı su'nu, eskı çağların sımgesı magaıaları anımsar Dosyaları daha karıştırdıkça Polısan Cırevı gozlerının onune gelır Sendıkanın mavı mınıbusunun u/erıne çıkmış coşkıılu ışçıler zafeı îşaıetı vap nıaktadıı Pareyı tıkJadıgında Haydar paşa Cîarı'nda Patıh Lkspresı nın onu nu kesmış olan kamu ışçılerı başk.ına cl sallar Haydaı Guney bır gun f abrıka yemek hanesınde ışçılere konuşma yaparken omıızuna bır el dokunur Donup bakar, uzun saçlı, çocuksıı yuzlu bır kız1 Acele edelım, tıyatroya geç kalaca ğız1 deı Başkan bırkac gun once masa sında bıılııp çozemedığı çağrı kaıtını anımsaı Kız onun elını sıkı sıkıya tııtar bırlıkte Dıı/en Nehıı ne koşarlaı Ku leklen olmayan kavıkta hıç konuşma van kayıkçı onları bıı ıskeleye çıkaııı Karşılaıında belıren buyuk bır kapı açı lınca sahne gorunur üyun başlamadan yetıştık, der Şeh ra/at gulerek Perdeaçılır Sıyah saçlarıorgulu Dun yazat çikaı ızleyıcılerm karşısına Şah îjehrıyar'ın ve/ırının ıkı kızı vardır !jeh la/at ve Dunyazat Dunyazat takdımcı dır Ablası Sehrazat sa hııkumdaılaıın, ya/arların, ozanların vaşam oykulerım bılıı Oyunlar hazırlar, sahneye kovaı Oyunlaı, başkanın vaşamınm sendıkayla ılgılı bolumlerıdır Oyuncular arasın da Bınbıı Gece Masalları'nm unlu Ifrıt'ı de (ecınnı) vardır Onceden Başkan ın sorularından bın lirıt'ın oğluna çarpmış Çağrı karö f Konusmacılar ve delegeler Dırenışın ılk gıınunde ışçıler ışı bıra kırlar I abrıka muduru onları bahçede toplar, bır konuşma yapar, takat ışçıler dınlemez, slogan atarlar Mııdur kızar, konuşmavı keser, odasina çekılır O birada urkutucu sırenlerıyle uç askerı )ip konuşmavı keseı odasina tekılır O sı lada uıkutıiLiı sırenlerıyle uç askerı jıp gelır Fn ondekı mavı olanın uzerınde jandaınıa vazılıdır Bu so/cıık Haydar (ıiıney ın ruhunu her zaman tedırgın edecek.ona sıkıntı verecektır ()tomatık kapı açilır .ıı.ıçlaı baheevegııerleı Ma vı araçtan ıncıı bırsubay (usteğmen) ana bınaya vurıııken dıgeılerınden ınen er ler koşaı adımlarla ışçılerın on rarafına dı/ılırler Bır sure sonra sendıka temsdcileıı, avukatlar, basın uvelerı de gelır Ga7i Mahallesı nde otuıan ışçı kızların dan bın olan Denı/ (şıındı ışg temsılcı sıdır) bıra/ one çıkaı hevecandan tıtıe ven paı maklarıvla sıkı sıkı tuttıığıı kâğıt tan 1 )egeılı basın uveleıı dıvebaşlayatak ılk nıldırıvı okıır Yeşıl gozlerınde kı çoc ıık masumıyetıvle şu soruları sorar Neden sekı/ saatlık talışma kabul edılmedi'' Neden bı/ım vakacak yardımımız vok1 Neden bızım ıkramıyelerımızyarım? Neden bızım mesaılenmız yarım' Deni7, an ıyasada vazılı olan en doğal haklaıını sendıkalaşnıayı, ıstedıklerını sovlcr ve "bııgun suresız ışı bırakma ey lemını başlattıklarını" bıfdırır Tarıh 4 Ağustos'tur () gece tabrıka bahçesının dışında, otomatık kapıva yakın bır yerde on kışı kadardılar Havdar Guney, Mert Yal man, ıdarı sekrerer Nazmı, temsılcı bal man ve bırkaç eıkek ışçı daha (Kız ışçılerı koşullar nedenıvle evlerıne goncıer mışleıdı ) Yanlarında, Polısan Grevı'ndc uç vıl bovunca kullandıkları te keıleklı baıaka arabası vardır tşcıler uşlerı geldığınde kaıanlığın ıçıncle taılava dogru kaybolurlar Koy cien getııdıkleıı pevnıı ekmeğı gece yarısına ılogrıı yerler Dışarıda bın tarla taıeleıenın ciııt attıgını soyler, bu Salman'dır, bıraz sonra da "fareler ekmek torbalaıını parçalıyorlaı" dıye bağırır Arabanın açık camından farelerın cıyak lamaları duvuluı O gece Başkan kâh uvur kah ııyanır Buraya dek anlatılanlar, ıkı cıltlık top lam 1080 savfalık yapıtın ancak başlan gıç ozetı olabılır llerleyen bolumlerde dırenış daha atımasız koşullarda ve şıd detını aıtııaıak sıırecek, servıs arabala rı taşlanacak, tehdıtler, dovmeleı, dovıJ nıeleı, karakollarda sabahlamalar, yar gılanmalar artık normal olaylar haluıe gelecektır Sonuç ıse beklenmedık, alışıl Dipeniş madıktır Yapıtın kapagında va/ar olaıak uç ad belırtılmıştıı Sehrazat, Havdar Gıınev ve Ne)at Llıbol [îeı uçıı de bıııncı (ekıl kışı kıpınde konuşuı Boylece uç ayrı an latıcısı olur romanın Yapıtın sonuna doöru, Denız, Salman, Mert Yalman d^\ anlatıcı kımlığınde sahneye çıkarlaı Gerçek yazaı, anlatıcı Sayın Ne)at Elibol oldugu halde, romanın baş kışısı olan I laydaı Guney'e soz geçıremez, avnı şe kılde Şehra7at'a da Tasarlanan kurgu nun nasıl yoldan çıktığını şu satırlarla açıklar "O zaman kurgu nasıl takıp edecek hayati'1 Boylesıne havatla at başı gıde celc bır kutgunun altından nasıl kalka bılırım ben Bu bır anı romanı değıl ha yalle gerçeğın ıç ıçe geçtığı bır kıırma ca 1 " (sayfa 250 251) Duşle gerçeöın bu denlı ıç ıçe olması bu yapıtın en Lielırgın ozellığıdır Ruya, masal, ecınnı, ıfrıt, cehennem, hayal vb sozcuklerle o denlı çok karşılaşılır kı, ış çıJenn guvenlık guçlerı tarafıncian do vulduğu, dıpçıklerın omuzlara, başlaıa ınıp kalktıgı, kafaların yarıldığı, kı/ ışçı lerın saçlarından suruldendığı, çaglıkla ııngoklereyukseldığı bırortamda okııı Şehra7at'la Dunvazat'ın el ele tutuş muş, saçları uçurarak, bulutların aıasın dan perı gıbı sıuuleıek ınmesını ve Je anne D'Arc (14121451) orneğınde ol duğu gıbı ışçı kaıdeşlerını kurtarmasını bekler Olayların nedenlerl, sonuçları Yapıtın bıı çok veıınde olavlaıın ne denlerını, sonuçlaunı, araştıran derın soyut, duşuncelere yer verılmışta Orne ğın "Son dıve bır şey voktu sankı Yaşadı ğımız an vaıdı üuşen kaı tanelerı ara sında erıyenler olsa bıle hemen ustune bır tane daha vağıyoıdu Lğer son dıyt bır şey yoksa, gerçekten ka/anmak va da kaybetmek dıve bıı şev de yoktu Yaşa nılan sureç vardı sadece ( ) Vaı oluşun sırrı bıııadavdı Kendını tekıar etmck Tekıar edışlci ntmı dnğııtııyoıdu son ra vaıatıhşin \e \aı oluşun muzığı çıkı voıdu ortav ı ' (savfa 500) "Sı/ olen kışıleım ruhlarının obıır dunvadanldugıınusanırsını/ ()ysa nıh lar bu dunvadadıı Hepsı masallaıa, kı taplara mıtlcıe saklanmıştu okııdugu nuzda başını/a uşuşuıler " (savfa 580) "Bılım ve s ınar el ele veıırse ınsan de ğışımını tamamlaı bır gun " (563) Bunıınla bıılıkte, bırıncı cıldın aıka kapagında Hazretı Isa'nın değıştırılmış unlu sozunu, ıkıncı cıldın aıka kapağın da Peter Maıshall'ın The Phılosopher's Stone (Sımvacı Faşı) adlı kıtabında yer alan ovkuleıden bııını okuvan okıır, ya pıtta sık sık gorulen şurletın de avrımı na vardıgınua ' lanrını Bız scntn akyuvar ve alyuvarların gı bıyız Sentn mııhteşem dengenı sağlamada bır rolumuz vaı O denge yok nlursa bız deyok oluruz,' Dıye dcvam ettt (sayfa 13) Romandakı zamansal ıç ıçe geçmışlı ğe gonlıınu kaptıracak, ınsan ruhunun tum evrenı kapsadıgına ınanacaktır Yapıt aynı /amanda, ulkemudekı sen dıkal yaşamın ıç yıızunu yansıtır Basın bıldırılennı, başkanların, ııyeleıın kurul toplantılarında yaptıkları konuşmaları tam olarakokurasunar, bovlecegelecek kuşakların da yararlanabıleceğı bıı bel gesel olma o/ellığı de taşn Sayın Ne)at Llıbol'u kutlaı, "Haydar Bey ve Masallar Anlatıcısı Şehrazat'ı tum yazınseveılere onerırım • Haydar Bey ve Masallar Anlatıcısı Sehrazat/ ^ehrazat Haydar licyNe/cıl Lltbol/ Scala Yayınaltk/ lkı ( ılt/ Hırın uBaskt, Temmuz20()l/ 1080 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 680 SAYFA 10