Katalog

SERVER TANİLLİ ck bılınse de tekrarlayalım Fıkra dakı ve yazıdakı mızan çızgıyc do nuştugunde, karıkatur ortaya çikı yor, karıkatur, cızgı ıle mızah yapma sa natıdır Rcsımden sıyrıldığı vc ya7idan kurtulduğu, yanı yazısız karıkaturun or taya çıktığı andan başlayarak da, kanka tıır, kendını bır sanat olarak kabul ettırır vc tvrenscl bır dıl olııp çikar Dın, ırk, dıl, ulus, yaş vc cğılım, her tıır lıı Mnır vc farklılıklan aşıp mesajını bu tun ınsanlaı a goturen bır sanat bu Cror scl sanatlar ıçınde kaımaşıklıktan hoş lannıayan eıı yalın sanat o Mızah, "gıı len duşunce" degıl mı, yemı vc taşlama nuı yanı sıra, gııldurme ve kahkaha kaıı katıırde de vaı, aıııa bunu yaparkcn dıı !}Undımır de karıkatur, go?ler onune ço ğu ke/ gerılmış duman perdcsını vırtıp aydınlığa kavıışturur ınsanları (jetın Altan ın deyışıylc, "tılsımlı bır sanattır" karıkatur Kokcnlc ılgılı tartışmaları <\A bır yana bırakarak soylemiş olalım Karıkatur, Ba tı'da siyasal çalkantıların ıçınde doğdu 18 Yuzyılda " Aydınlanma ÇagV'nın ço cuğu vc onu ızlcycn "Sanayı Devrı mı"nın urunudıır kaııkatur ü çag, laık lık, denıokrası vc ınsan haklarıyla donan mış yenı bır toplumun "ınşa"sını gunde nııne alırkcn, Sanayı Dcvrımı de berabe rındc ga^etecılıcı getırır vc sıyasal mııca dclcnın ıçıne sokar Boylece karıkatur, toplumun eskı vc yenı guçlerı arasında kıran kırana olup çıkan bır kavgada, ustelık gunluk mııca delc dc ıç ıçe ışlevını surduretektır, "da ha ınsanca bıı dunya" adına, "çuruyup dokukn") sergıleyecek, ozgurlukten ya na çıkıp baskıcı, somuren ve ezen guçle rı alaya alıp soytarıya çevırecektır Polıtık, sosyal, bır yerde felsefî bır ış levdır bu Bu soylu sanat, 19 Yuzyılın sonlarına doğrıı bızım toplumumuza da gelıp gı reı ve asıl buyuk ve anlamlı gelışmesını de20 Yıi7yıldayapaı kulturumuzun en zengın yanlarından da bırı olııp çıkar o gelışme Mısyonıında bır değışıklık yoktur üzgıırluk adına, once mutlakıyete karşı çı kıp mcşrutıvetı savunur, yurt ıstılaya uğ radıgında bagımsızlıktan yanadır, 192Î'tc Cumhurıyet ılan edıldıgındc C umhuııyetçıdır vc dcvrımlere sahıplık cdcr, Ikıncı Dunya Savaşı'nın arkasin dan demokrasıvc doğrıı adım atıldığın da onun savaşina katılıı ve 1950 zalcnnı alkısjar Ama Dcmokrat Partı srmınıı rııtmavıp d.ı gciicdıge saptıfiında, yenı dcn ozgurluk davasına sarılır 27 Ma yis ın aıkasından emck, cmekçıler, sınıf çclıs,kılci[ patronlara vc empeıyalızme karşı mucadek gundLmc gırdıgındc, ka ııkalıır dc bu vc nı dıgciın kavgasına so vunacaktıı Sonıa kkrargcııtılık 12 Fvlııl.SO'lı vc 90 lı villaı Fıırkıvc nın 20 Yu/vıldakı taııhı, bu vuk ını^ vc ^ıkı^ların taııhıdır 20 lı v'l larda dcvıım vapmis vc cagda^la^ına yo lıında dcv adımlarla ılc ılevtn bır top lıımun kaısısına bu taııhten soııra kar ^ıdevıını dıkılır, sıvas.d gcncılık dıntı ge ncılıklt kol kola vıııııt Aıııa butunbusu icc, ıçınde, karıkatıırumu/ çuıuyupdo kıılcn L kat^ı licp dıicnın ayakta kala m vciııvı, çagdaşlıpı vc ııcvrımı savııtı muştııı hvatını cla bı//at odeycrek, halk lan vaııa ozgurluktcn vc demokrasiclcn vanaolmu^tıu BOVICLC, vcnı bıı yu/vılın cijigındc dıırup da arkava baktıgımı/cla k,ıiıkatııı saııatıınız kcndı ı<,ınck vc ça gıvla ttıtaı lı olm ık bakımıncian ba^ta gc lıyoı (,agda% luıkıvc vc karıkatur sanat çılaıı, valni7 çi7gı vc ıçerık vonundcn kendıleı ını surcklı vctıılcıncklc kalmadı lar, "daha ınsanca bır toplum"u sezdır dıleı ve oııa gıden yolun taşlarını doşe dıler Karıkaturumuz, zengınlığımız ve ovuncumuzdur bıztm P Altmıs Yıl dan ( emal Nadır'le gunluk ga/cteycgır mış olan karıkatur, gazetelcrın bırıncı sayfasına lyıden ıyıye yerleşır IXınenıııı karıkaturu "dcmokrası" yanlısı olmayı surdıırse de, kaııkaturler de "tıpleı ' vc "konular" de^ışmektcdır Ama daha da dıkkat çekıcı olan kanka tıırun, '\ızgi ılc mı/an" yapma anlayışı na doğru cvrılmesıdıı Ayrica, kankatu rıın tcmcl soıunları ustundc dıırtılmaya başlanır 1952 dc, lurhan Sclçuk, Yenı Istanbul ga/ctcsındc, "venı karıkatur"u araştıran va/ılarya?aı TaıtiMiıa dergtlc le tabar Bcllı kı, Tıırk karıkaturu tleğı şcn (iıınyada kendını yenılemcnın arka bindadıı vc hunıı başarır Aslında 50 Ku^ağı' dcdığımi/' bır ka ııkaturculcrtoplııluğudurbıı yenıleşme nın havarılerı lurhan Selçuk un yanı sı ra, "jadı Dınççag, Semıh Balcıoğlu, Ne har I ublck, Mım Uykusuz, Alı Ulvı, Fer ruh Doğan vc başkaları yer alır bu kuşak ta o venılıkleıı, Tan Oral, Haslet So yo? ve Ne7ih Danyal'dan başlaya rak, daha gcnc bır kuşak i7İe yecektır 41, Bucuk, Dolmuş, Tef ve Akbaba gıbı, bellı dergılerde toplaşır 50 Kuşağı Ozellıkle 21 Mayıs'ın arkasın dan, dcvrımcı goruşler de yaıısır kanka turlere Bu donemde çızılen karıkatunın cn başta gelen ozellığı, halkın çıkannı sa vunması ve homuruye karşı çıkmasıdır Bır O7ellığı daha vardır Uluslararas.1 planda da kendını kabul ettırır, 1957'de Bordıghera'da yapılan yarışmada, Tur han Sel«,uk "Altın Palmıye Odulu"nu alır Onu, daha sonrakı yıllarda, başka karıkaturculerımız ızleyeccktır Cıorulduğu gıbı, lurhan Selçuk, yenı Turk karıkaturundc başı çekenlerden bı rı "Çi7gıyle mızah" anlayışının belkıen yetkuı orncöını ıse o verdı A7 çi7gıy le çok şey soylemenın sırrı onda Ote yandan, onagprc, karıkaturun hamnıad desı ınsandır, karıkaturcuye duşen de, ınsanları vc toplumları oldukları gıbı go rup çelışkılerını ve yanlışlarını degcrlen dırmck ve eleştırmektır Ancak karıkatur sadece eleştırmemelı, yonlcndırıcı de ol malı, ınsanı ıyıye ve doğruya yoneltmelı ve yuceltınelıdır Karıkaturde aslolan bu dıır, gııldurme ıse, ıkıncı plandadır Işte lurhan Sclçuk'un karıkatur anla yışı1 llk karıkaturunu çi7dığı 1941 yılından bıı yana gcccn 60 yıllık bır sanatsal cylc ının olgunlaştırdığı bır anlayıştır bu 1922'de doğduğuna gore, Cunıhurıyet'lc yaşıt bır sanatçıya yakışan da, boylesı "egıtıcı" bır anlayışa sahıp olmaktı Turhan Sclçuk'un karıkatımınun gı/ lısı saklısı yoktuı Gerçeklığı, ycrele saplanıp kalmadan, evrenscl boyııtlarıyla vakalar, ızleyicısı nın onune koı ve bır anda ılışkı kıırar onunla Tum ınsanlığı kollarının ccndc resı altında sıkan ahtapot, pek tuttuğıı bır ımgedır, savaşlaı, açlık ve yoksulluk onun eseııdır Karanlık urcten dıncı ve sıyasal guçlere, onların ortaklığına dık katlerı çekcı Sıyasal çurıımenın tıstıındc dıırur Insan haklarını, barişı, bılımscl değerlerı savunur Butıın bunlarla 'da ha ınsanca bır dunva nın ozlcnıını çc keıı 'buyuk ınsanlığın" dııygu ve dıışun cclcrıne vanıt vcin Durnıuş oturmuş bır tarıh felsefesine sahıptır Ahtapot karanlık, gcnciguçlcr vaısa, "devrım" dc vardır *jeı kuvvet len"ne karşı dcvıımu guçler dc ayakra dır lck tckkarıkatıırlcrının yanısııa ıııı lıı çi7gı romaıı kahıamanı Abdulcan baz'ın bunca vıldır ınsanlaı ı keiıdisınc baölamasının ncdcnı buduı Rc/alct ay yuka çıkabılır ama, sonunda Abdulcan baz'ın 'Osmanlı tokatı" patlarve yenı bır surcç başlar lurhan Sclçuk, kclımcnıncn soylu an lamıyla, bır "halk sanatusı 'dır Turk karıkaturunun dc zaferını temsıl eder bJınızde tuttuğunuz albumıı, "Turhan Sclçuk'un dostlan" ha/ırladı Tam da LAmanında çıkacak bır cser, çıınku bu yıl, buyuk sanatçının mesleg'ıııe ılk adımını atışının 60 yılı, vc 80 yaşına gınşını kut luyorıız onun Bu ıakamlar, yalnız Tur han Selçuk ıçın dcgıl, hcpımi7 ıçın bır değcr taşıyor Albunıu hazırlayanları kut larken, buyuk sanatçıya donup butun sevenlerı adına da soylcyeceğım, şu bır kaç kehnıecıktır "tyı kı doğdun Turhan Selçuk, çok yaşa emı' Strasbourg, 1 Eylul 2002 Butıın bu gelışmede, Turhan Sel çuk'un apayrı bır yerı var Karıkaturumuzun 100 yılı aşmış tarı hınde, her ku^akta, bır buyuk ustanın temsılcılığı soz konusudur Abdulhamıt'ın dcspotluğuna karşı mucadele vcr mış karıkaturcu kuşagının temsılcısı, ka rıkaturcu Ccm'dır, dcvrımcı Cumhurı yet yıllaıının unutulmaz adı, Cemal Na dır'dır Ya 5()'lı yıllarda başlayaıı yenı done 111111'' 40 lı yılların ıkınu yansında Marko Pa şa nın ba^lattıgı o dcv harekcdenuji yad sımadan soylemış olalım 1950 bonraM kaııkatur dunyamıza, yenı ve hareketlı bır dorıcmdıı 1 uıkıyc'nın dıjjarıya yenı den a^ılı^ı, lıcı alanda oldugu gıbı basın iU vc karıkaturde deetkibinı gostetır ba sım tcknığı gcli!;irken Avrııpa ve Ame rıkan kankaturlc rı de, gazetc ve dcrgıler dc boy gobteııı Bu aıada, "rcsımlı ro man'Mar vayınılanmava ba^laı Ote van llhan Selçuk ve Oktay Akbal ıle birilkte CUMHURİYET KİTAP SAYI 722 SAYFA 5