Katalog

Bir Çağdaş Bilge: Seniye Fenmen Flımı/dckı kıtabın yazarı Sayıa Onuı O/ de, vaşamı onunla kesısenlerden Onunla ılk karsjila'jmalaıından bır re sıııılc gıııvoı anlatısına 'Stnıyc Fcnmcn ılc ılk olaıak ncıeıle kai'jilajtım, bıı pek net değıl hafi7amda, ama gımımun onıındc uç lotoğraf vaı ılk gunlere daıı Bııleşmiş Mılletler 1975 1985 arasındakı 10 yılı 'Dunya Kadın Yılı' olaıak ılan etmış ve bu baglamda 1975 yılında Turkıyc'dc dc 'llerıcı Ka dınlar Dcınegı' kuıulmıi'jtu Ilk fotoğıaf Gultepe dekı dernck bınası "U/ıın bıı masanm ctıaiında otuıu voiuz Sosval tşler Komısyonu nun çı kırdeğını oluşturaeağı/ Yaklaşık oıı ka daı kaduıı/ lıepsı bııbııınden akıllı On laı m arasında olmaktan mutluyum Bıı bırımı/letanışıvoıuz Lınılerını aklımda tııtmaya çalışıyorum O gıın kımler vaı masadd'' Seniye 1 ennıen vaı, Nevhı/ lanvclı vaı Zehra Aral vaı, Gulsen Tıın tervar, Zıhı a I'oskavaı vc hatırlavama ılıgını bıııkıı daha var Daha sonıakı gunleıdc bu kotnısyoııa Scııa Yılma/ Sula Boz, Scvgi Yılma/ Bcvza Mı nı menııoğlu Gıın Irkdc katılacaktıı Ko ııu '8 Maı t Dunva (s ahşan Kadınlar (>u nıı'nıın Tıırkıve'de ılk ılefa vc lKD'nın onculugunclekapalı salon şenlığı olaıak kııtlanması " 1975'te kuıulan vc benını de ıunıle yer aldığım İKF), fabrıka ışçısı kaılınla rı, emekçı sınıtlcrındckı ev kadınlarını oğıetmenkıı, ayılın vc sanatçı kadınları çatısı altına alarak, oncmlı çalışmalaı gcrçeklcştıımıştı Ulkemı/dckı ılk 8 Marr kutlamalarmda ıla onun ını/ası vaı dıı Yukaıda adını andığımi7 kadın laı bu kutlamaların gorscl yonden /cn gınlcijtn ılnıcsı ıçın cmcklcrını vı ımisjı ı dıı Seıııvı I cnmcn dc btınlardan bırıv dı Kciıılısıvlc 1KD çatısı altııula tani'jtı ğımı/ Savra ()/ ık, vıllaı sonıa Ku/gun cuk ta dvnı sokakta kapı bıı komsıı ol dıık Sayra Oz'ıın bu kıtabı va/ıs, sciu vcııınc vc tılaşlı hevccanına vakından ta nık oldıım Yınc dc, kıtabı okuduguın ıla betıı şasjıtmavı başaıdı llksavfal ırından başlavaıak okıııusa ı ın sıı *k vı ıkıı ı anlatım kıtabın bıı so lukta okıınnusmı olanaklı kılıvor Otı vaıulaıı savtalaıı çevırılıkçc soluk solu g.ı bırya^amm ayakı/leıınc basaıak vıı rııyoısunu/ Sayıa Onur O/, dumdu/ anlatılabıleıtk bıı yaşam oykusıınıı, ııv uladığı kurgııvla son ılcıcce ılgınç lıa gctıınıi'5 Ba/eıı Scnıvc* lennım ko nuşuvoı kıtabın sayfılaıı arasınıla ba 7en Sayra O7 anlatıvor 011a ılışkın dııv gıı vc bılgıleı ını Yoğun bır sevgı vc sav gıyı duvunısuyorsunıi7 satırlar arasın da Ba7cn ık, Fenmen'ı vakından taııı yanlaı, vaşamınırı bu doııemınde vaşanıı onunla kesişenlcı anlatıvorlar sanatçı vı Anlatıı ılaı aıasında, Scnıyc I cn men'ırı Hıııııvct Mahallcsı mlekı atol vcsınc gcli|i gıdcn ondan hıp bır jcvkı oğrcncn cmtkçı çoeuklaıı da vaı Butun bu tanıklıklaııgoıuııce, Sayıa O/'ıın ışın kolavına kaçmadığını anlıyorsunu/ hc men Savta ()nuı Oz, ığneyle kuyu ka/aı gı bı çalısmiş kıt ıbın ustundı Kılı kıı k va ıaıaıak buvuk bıı tıtı/lıkk Kıtaplaıa, SAYFA 16 laıı s GÜLSÜM CENGİZ ııadüji bıı ınsan, siıadışı bıı vaşam vc bu vaijamda volları 7aman zaınan onunla keMijen ınbanlaun tanıklık kavnaklara basvuımıı^, onıı tanıvan ın sanlaıın tanıklıklarından vararlanmı^ Tek ıstcğı, onu dahd ıvı anlatabılmck vc bcn, bunu ba^aıdıgını rahatlıkla sovk vebılırım Senıyc Fcnmcn, gcrçcktcn sı rddı^ı vajjamıyla, sanatında ula^tıgı dıı /cylc vc hcpsındcn oncnılisi olıı^turılıı gıı ınsan kımlığıvlc anlatılmavı hak cdı yor Scnıyc Fcnmcn'ı vc ya^ammı sn adı ^1 kılaıı, ne 36 yaijinda IK, (jOcııklıı bır ka dın olarak Dcvlct Gıi7cl Sanatlaı Aka dcmısı'nc gırcrck ycnıdcn cgıtıme baş laması, nc dc 40 vakından sonra, ya^arnı nı vıkıp venıdcn yapılandırnıası, nc dc urutığı onca rcsım, scraınık ya da dııvaı ıcsınıdıı Ne tKD'nın çalı^malarına oınıı? vcıcn aydın kadın kimlıgi, nc ılc bclcdıvclcrın kııltın ^cnlıklcımc goste tüîSi/ bır ozvcrıyle ve icjenlıklc karılan egıtınıcı kımlığıdır Butun bunlaıın top lamıdıro Ayrıca, uç, <,ocugıından bıı ını yıtırnıcnırı acisını vuıcğınc gomııp kı/ı 1 cıhan 1 ogluOrhan Favlan 1 vt tı<;tııcn bılınclı bır anadır o ()snıanlı'nın son doncnılci mdc, vonc rımdc soz salubı olmıib, ce^ıtlı olavlara danıgasını vıırmıış koklıı bır aılıdctı gc lcn Stnıyc Fcnmcn, hcı ^cydcn ııiicc vıı ıcklı vc dııcnçlı bır kadın Fğıtımı, cvlı lılıgı Samsun'a gclın gıdı^ cocuklaı, İs tanbııl daıı sonıa uvum sağlamava ^ali'j tıgı taşra yasanıı Çocııkluğımdan ba^la vaıak mıı/ık ve resmc dııvduğıı ılgı, 36 ya^ında (ıiı/cl Sanatlaı Akadcınisrncgı ııpcgıuınını basaııvlatamamlaması Fv lat acısı F'jindcn avıılıp kcııdı va^anıı nı vonlcndnmc ibtcgı Atolude gccın gııç /amanlar, ckonomık sıkmtılaı Kıtabın bayfalarında butun bunlara dıicnclc gofııs gcrtn, bılgccc davanan bır kadın, bıı ııiban ıcbinı çıkıvor karşı tnı/a (), yaprım dcmcdcn yapanlaıdan, vaptıklarıyla ovunnıcven, kendı gııcıınt guvcncııbıı ınsan Ya^.ım kapjilığmı vırıvor ınuklciının, ıcsımdc, scıanıık sa nalında ula^tıgı dıı/cvı hcrkcs bılmcsc ılt bllcıılcı bılıvor vı dcgcılcndıııvoı Ka/andıgı vaıı^ınalaı Pakısran vı Ja ponva v.ı gulışı hıp Iıu vogıın cnıck vc vaıatnıa gııııınıın sonucuıula gciı,ı kk b,ıvoı tşın cn ılgıncı ılı, Scnıvc I ınniciı v 1 sanı ınuıadıiısıvlı (iımk oluvor baska kadınl 11 ı I ınıklıklaı ıııa ba^v uı ulan k.ı dmlıiı ın ınlatımınd.ı bunu goınıck 0L1 naklı ( )nlaı <la, bıı vuıcklı vc dııcnçlı kadının kı^ılıgınılı n\ı mııı ulılısındın ( i s ı u ı ılaıak kciulı va^aınlaı ıııcla ıla kınıı olunılu şıvlcı uı Uı kk ştırıvoılaı Kıtabı okurkcn, yurcklı kadınlaı galcrı sındc gezdığımı dııyıımsadım Kıışkıı sıı/ bıında, Savra Oz'ıın lanıklık ı<,ın vaptıgı scçıının oııemlı bıı ctkısı vaı Bı ıcv olnıui} kcndını gciı^ckk şiıınu^ k.ı dınlaıın tanıklıgına ba^vıııınuş Sılnıı Lınııoglıı, Fıkrıyı (îıırbu/, I aııtu ( c/ /ar, dıın trk oınınla gıızcl pavla^ımlaı va^avan kadınlaı ılan valnı/ı ı lıırkaıı O/tllıkk Cıiın trk'ın, Scnıvc 1 cnmcn ın va^anıının son doncıııındc oncmlı bır vt rı var Kıs;ısel dostluklaıının yaııı siıa kultııı ^cnlıkleıınc, (,ocuklaıla rcsım sc tamık ı.ılı^maları vapınaya hcp ıkısı bıı lıktc gulıvoılaı Savıa ()z, kılal>ıııda Sıiııvı I uıımn 1 bııçok vonuvlc clı alıp anlaimiij Onun clkılcndığı sanatı,ılan kcndısının ctkık ıligi kı^ılctı ( ını ıl Sıırcva'vı (yok scvcn sanat(,ı, bıı ovkıısunu okudugu ( cvdıt Kııdıct'teiı dc oklukça ıtkıknıvot (Kı tapta Cevdet Kudret Aksal olarak yer alnııs Bıınıın ycnı baskıda düzeltılmesı gcrekıvoı ) Scnıvc Fcnnıen, dtolvesıne uğrayan ar kada^laıınııı yanı sıra, ıcsım dersı vcrdı ğı kadınları dd ctkılcycn bıı kısılık Se nıye 1 cnmen'ın ya^amını yıtırcfıöı o acı olavın oğnnılmcsındc dc bıı kadınların 1 i)avı var " lekıaı cvımc ılondıım vc og tıı ()rhan Tavlan'ı tclefonla aradım 'An ncnı/ bugun dcrsc gelnıedı, on yıldır ılk ılefa deısınc gılmcdı, (,ok mcrak cdıyo ııım' dcdıın Savra ()/, Scnıvc Fenmen kıtabını, bu vıık bır sorıımluluk dııygıısııyla yazmıs Bunu kıtabın her satırından anlamak olanaklı Anıak, dıpnotların metnın ıçı nc kdiı^nıası, resimaltı ya7ilarındakı ya 7im vanli'jları gıbı, yayınlama sıaccindc 01 lava çıkan lumı hatalar goze çarpıyor Kıtalıın sonıında Scnıyc Fcnmen'ın vc vakınlaıının lotogıaflaıı sanatçının kı mı (,alı^maları yer alıyor Çağdas. Bılgc Scnıvc I cnmcn kıtabı, butıınlııklu ola tak dcğcrlcndırıldığındc, kılı kırk yara rak ha/ıılanmı^ tıtiz bır <,dhşma Ülke mı/ın vetı^tırdıöı oncmlı ınsanlardan bırı olan Scnıyc Fcnmen'ın ya^amının ve mucadclcsının gcnc ku^aklara anlatıl ması vc gelcıcğc taijirımabi anlamında oncnılı bıı ı^lcvı vaı Umarım, Scnıvı Fennıcn gıbı ger<,ek aydınlaıı anlatan ılalıa c,ok kıtap yazılır ve yayınlanır • Çağdaş Bilge: Seniye Fenmen/ \1i\n1 )z/ftı/<yw Yav/nları Yürekli Kadınlar Galerisi İmgelepin İzi ŞAHİN YILDIRIM » nıgcleıın lzı, Frcndi7 Atafrtndı/ Al.ısıl su'nıın ımgc IM(.H KKIN l/l kıın pe^ındc bıı vokuluğa çıkışı nın bcııak anlatı miılıı Dort bolunıden olu^an kı tapta vazaı, her bolıımde, /amatı ı^ınılc kıını clcıgı kıdc ga7cttkr<k, toplantılaıda dılc gctııdıgı gorıiblcrını bıı aıava toplamıs, vc bır bııtunlıık ıcın dc okura sunmu^ I dıbıyat, Ltık, Sınenıa, vc Ge7i Ya7i laıı ba^lıklaıından olu^an bu dort bo luııuk m çok va/ı edcbıvata daıı /ııa, va/nıavı kciıdısi it,ın bıı vaıolu^ bi(,ınıı olaıak ılfilamakta Aı ısıı Fakat, "cılıbı vat usiıınc so/ sovkınck /oıduı (jın kıı avııntılaı M avkırılıklar sanatulıı ıdı bıv ıt"(s 2)) Ya/aı, lu ını n licı v ıpıtıuıla oldııgıı gıbı lıngclciın l/ı nık dı kadınlaıa a\ 11 bıı onı ın vı rmı^tır () kadınlaı ın bcl kı"vctciıncı dcgıl dc ıkıınlemcsınc" anlatılatııaılıgını sı/dırmıktcdır satıt .ııalarmda Bınadan lıarekctle va/aıın, ınsanın iı, dunvasına ılcrın volculuklar vapabılmc vctısını unutmamasını vur gultıvoı "Ya/ar cdcbıvatın asal ışlcvınden gıi<,ığı ıılasabılmc tutkusu uğıuna, bıı çoıugun onvaıgısı/ dıııust mcrakıyla vc bıı bılgcnın kavıayi'jivlasoıu sorabıl nic yıtısındcn vazgecmcdıgı, daha ıloğ rusu bu ibjeve yuksclcbıldığı sıırtcc, toplıımsal dcvınımın 'ınsan'ın ı<,sd ev ıcnııulckı yansıınalaıını vakalavaıakrn Bııyuk bıı va7arı ıvı bırya7ardan avııan bılkı dı bu ozellıktıı " (s 26) Ya/aı ın toplıımsal çaıeler" ıırcrmck gıbı bıı varlık nıdcnı olnıayacagıııı, asıl vaı lık ncdcnınınsoııılaı sormakokkığu ını bclırtııkcn, ınsanın aklına, maılcnı va7ar da bıı avdındır, ovlevs>e aydmlaı ın soıunlara «,0/ıımlcr sonılara yanıtlaı ııictmık gıbı bıı soıııınlulugu da vok ıııu, sorusu gelıyor Imgelerın Î7i'ndc yakın gcımı^ımı/l( ılgılı oncmlı saptamdlaı da vcı alıvoı Ke malıst üevıım sonıasında kadınla gerıcktcn dc buyuk bır donu^um gıc.11 mi!)leı mıdıı, kulluktan vurtta^lığa vuk selış kâğıt ıi7iiındc kalmı^, bııımsıl vı o/cntılı bır ıddıadan ıbaret ılegıl mıdıı > (s 28) Ama /atcn devı ınılı 1 toplııma ho mojen bır bıçıniık vavılmami'jtıı Bun ıla "askcı sıvıl sıyası ıktiılaılaım Kcm ı lıst ılcvıınu ıhanıtkrf'nın vanı sıı a "k « dın "ın bııcv olarak bıı cabasının olnıa vı^ının da ctkısı vardıı t, ıınkıı tarıhıı bi7c ogrettıöı bır ıkrs vaı Kadının bı rcyscl o/gurluöc kavu^abılmcsı n,ın top lumlaı m bcllı bır sıvasi oljMinluğa ulaşa bılmckrı gcıckıvor Bu sıyası olgunlııl y k gk k k k l g k , j j^ ısc p pck <,ok ıkononıık tcknolojık ıj^ı tımscll ılonu^umılm sonra gci<((ckk^cl)i ckk^cl) l ^ l h y" hyor"(s 38,39) H ınsan ıçın, o/cllıklc dc as,kın aık Heı ta kcndını bukluğu "kadın ıçın ajjk, bc dclı odenmib, bıı tııtkıı olaıak çikar kaı şımi5\ı Frcndi7 Atasu'nun vapıtlaıındt Nc ya/ık kı, toplıım olaıak as/k ,1 bakış mı/ın onıı sotgulavıs,imi7in sakat oklı öu ıntcdcn ınccvc vuıgulanıvoı lmgı lcıın l/ı ndc A^k hcı ınsanın va^amır i\,\ vardıı da, lyı bır a^k romanı ncdc yoktııı, soıusu, kıtabı okuıkcn aklımız gelnııvor ılegıl Ovkunıın Ercndız Atasu'nun va/ıns< va^dinıııdd oncmlı bıı vcıı okluğıı hı nıcnaıılai}ilıvoı kıtabından (sıınkuva/ı dunvasına ovkııvk gırıvor Atasu 1 ak, kıtapta ovkııylc ılgılı va/ılaıın loıııan goıc ılalıa a/ vcı aklıgı go/ıkn kaçm voı ()vsa v.ı/ar, bu ılk go/ağrusı ılc ılg lı çok daha dcım, faıklı vc lczzetlı ya/ laı ıkkvcbılndı kııabına lmgclctın 1/ı'nde Nâ/ını llıkmıt o/el bır ılgı gosteımıs. 1 nndız Atasu B ılgı yalnı/ea Nâzım scvgısındcn ıbaı< dcgıl, Nâ/ını ın ncdcn ıvı bır o/an oklı ğunun, o/anlığında nıkrıkn bıslcnılığ nın,ba^arısını nclcıındestekleclıgınııı 1 suıuluyor Dcııılebılıı kı Na/ım konı sunda bıı bılınç olu^turmaya çalı^ıvı ijaır olaıaklaıa onu ıvı tanmıava davı cdıvor lum hayallcıın gerçek oklııp kıta Amcrıka Crcndız Atasu, Anıcı ka'nın bıt ılu^gcıçcklcjlıımc ulkesı ıl gıl.bıı dıı^vıkım mukı/ıoldııg'unııgı dıkkıınıkn cdındıpı ı/knımkic dav naıak anlatıvoı (vılı^kılcı, yoksullukJ kıtası Aıncııkavı bıı va/aıın go/uv goımck, çok ılalıa larklı vı avııntılı ılj lanıalara yol açıyoı Hcı nıcslck alanında olması gıickı ıııcskk ctık ı'nın vazarlık nnslcğıtıı ık olması gıııktıgını ısıaıla bılııtıv» va/aı \ talla v.ı/ılı bıı ıtık anla^ması y |)ilıııasinı/oıımlu 5'oıuvoı va/aı ()nı ı rık konusunılakı iıavkm^laı 1, cdcbıv 1 1 ıııcla'vd donılııgu gunumu/ck ,1 11 lamlı olunılu vı onııılu bıı sıs olıij vııksı lıvoı Bu scsc kulak vıiınciııu g rcklılıgıııc bılıııçlı hcı vuıtta^ın ıvct ( veııgmı kıı^kıı voktııı rakat.kımscn bıı konıiıla "tııı 'madıgını goıuncc, sc gılı 1 iciıılı/ ın scsıne bılınclı' olıı, kulak vciılmıdıgını dc dıışııımiıdt ııknııyoı ınsan Ba ya/arın bcskndıgı kayııaklaıın n leı olduğunıı anlamak, ya7arın vc ayı nın îç dunvasııula vaptıgı sovut volc hıklaıda soınut gosteıgclcılc kaiş,ık nıak ıçın Imgclcı ın t/ı ıvı bıı ornck oh tuıuvor "dcntnıı" dıınvamı/da Hcı v /aıın, ya/aılık va^ınıtı olgunluk don mındebutuı vanıtlaı vnmcsı oncmsc mclı, bunu cdıbıyat dıınvamız ıçın 1 ka/anç sayınalı, dıye ılu^unuyorunı I tendı/Atasu aşk ovkıı, kıııgu, a latım gıbı ıdcbıyaıın onı mlı oğckıı IU 1 ınılı. çok daha vogun ılıııması gciık dı* () /anıan Inıgclcıın İ/ı k //ı ıını ıkı katkırdı • Imgelerin İ7iEdcbiyat Yazıları// n JlZ AldSlll ( ılll \ıl\'l/l/(ll// 2 W \ K İ T A P SAYI "Meslek Etik'l Kadınları anlatmak Sanatçının Ölümii C U M H U R İ Y E T