Katalog

Bir galericinin buruk anıları KAYA ÖZSEZGİN Melda Kaptana'mn yaşamöyküsü: Ben Bir Bizans Bahçesinde Büyüdüm M ı kla Kaptana, 6 yuzyılın başla ıında bıı adı cla '(ıiıl Yaprağı ' olan Koc ımııstalapas,a'dakı Kıisislı Ava Andıeas ıııaııastuının bu lundııpıı vt y ış,ama ' ^ adınılaıını attıgı yoiLVi "Bı/arıs Bahçesı ' olarak ısımkn dıııyoı Anılaıını va/ınaya karar verdı ğındc ' dnlas.mış ıplık vunıagı"nın ıple ımı ço/nıeve çocukluğıınun gcçtığt bu seıııtı \e bu voievı /ıvaıct etmc gcreğı ılııyıı.ık haşlıvot Aslında çocukluk yu larının pcçtığı arım ısı/ 7amanın, !7İeıı LJII bu stlıp gotıudugu oiLamlaı hcrkes ıçın bıı Hı/ans bahçısı degıl mıdıi'' Ne dc olsa Mı lda Kaptana gıbı, bir 7aman laı bustanlı bahçclı bu e.vde buyumıış, olm ık ınıl.it ın pışiıu dıışmek ıçın ve tcilı bır ncdcndıı Nıtckım odaovk vıp mış ılkokul vıllaıından bııgune u/avan \c v.ııım vu/vılı ıs,kın bıı /aman dılıını nın ılıırak nokt ılarını nttlestırebılmck için butun avııııtılarını ycnıdcn anı def rerının savtalaıına çekmek ıstedıgı lo toğrafl ın vakına çı kıvor Bı/ım ılk sanat galeiicileıınden bıtı olarak tanıdıgımı/ bu ısiııı etıalında anılaım akış, suiceı doj>t tılrıısıınd ı dah ı vıkından tanım ı olatıagı buldııgumıı/ butun bır "çevrt", kıtap bovunea veıleıını aldıgında ınıaj da derk nıp roparlanıyor vc Melda Kap tana'nııı kışılığınde sevınçlerın vc acıla rın ıç ıçc gcçtıgı bıı vaşam seıuvuu bı çımltnıvoı Kotamııstafapas.a dan İ/ ııııt e oıadan Maçk ı vı Ortakoy c, son la tıktaı kotanıustalapaşa ya vc Lale lı'vı dogru vonk nm bıı vas,am I tansi/ iık)k)|isıtıın seçıldıgı donemde, sanatla olan yakınlaşmanııı da volunıı çızeeek vt Kaptına yı F debıyat l akultesı nın vakınmdakı (îu/cl Sanatlar Akackmı sı ndc liazıılık atolvcMiıe kuıııık ogrcn tı olarak kaydını yaptırmava kadar go tuıecektıı 1 debıyat I akultesı ık Akade nıı aıasinda geçen bu vıllaı, onun sanat ortamıru ısınmasinda kıışkusıi7ctkılı ol mustur Sanatçı çevresını tanıması vc hevkel sanatçisi Uundaı Llbı uz'la yakın dostluk kurması bıı vıll ırdadır Tanulı ğı ısimlct aıasinda Bedrı Rahmı, Edıp Hakkı vc sonıadan galciiMndc seıgısını yapaıağı Orhan Peku dc katılacaktır Anı kıtabında doğup buyuduğü vc ctkılı büyüsünden kendını kurtaramadığı Bızans bahçesinc donuyor Melda Kaptana, soluk bıı ılkbahaı yunu Parıs'tc ya/dıöı satırlarla bağlıyor sözlerını: "Ve şımuı o çocuk, bir leylak dalının kokusuyla bir kunjunı ılkbahar havasinda o gunleıı du^ünnıcnın sırrından başka bir şey oğrenemedı" dıycıck yaşamın gizemının bıhncaltına îsleyen derın i7İcrının, bızı hcp arkamıza dönerek bıı ızlerin anlamını ve sarmalayıcı etkısını çoziımlemekle yükLİmlu tuttuğunu bir kcz daha anımsatmak istıyor bize. Orneğın ılk açıldığı yıllarda galerıyı boş bir mekân olarak goren bir meraldının kapıyı aralayarak, nıırada nc satıldığını sornıak ıstenıesı oldukça anlamlıdır Melda Kaptana, bundan, lesım galeıisi nın nc kadar "taninmaz" bir mckân ol duğu sonueunu eıkarıyor kı, gercektcn de l%0yada 197O'lı yıllarda kısır bir or tamın ko^ullarına dırcncrck galcrıcılık yapnıak bıı cesaıet ı^ıydı Bu "eesaret" yankısını d^\ bulmamı^ degıklı Se/ci Tansuj* "Ycnı Dcrgı"nın o yıllarda ya yımlananbırsayısında(()cak 1975) "ga krının tıddı çaliijmalaıı dolayisiyla' Kaptana'dan ovgııylc so/ ctmıştı Otc yandan gene o yıllarda ılk sergılerını Kaptana galerısınde açan o /anıanm gençsanatçılarınınncrcdcysc tumıınun sonradan "unlu sanatçılar" sınılı ıçındc anılması bu lastlantı degıklı ku^kusıı/ Melda Kaptana'nın yaşam çı/gısındc ga lcııcılık deneyımıne ayırdıgı saylaların, gene kendı ıfadesiyle "çok ho^, çok sı cak sayfalar" olmasında ıse sonradan daha çok da hanımlar ıçın çckıeı vc pav laşıl.ın bir ıığraş.a clonubccck olan gale rıcılık mcslcğındt ılk adımlardan bırını atmışolmanın aytıealıklı payı vaıdı Kı tabında bıı tııt anılara degınıyoı ya/aı, ijimdı okuduğıımıi7da dudaklarımi7da anlanılı tebessunıler uvandııacak ı/Ic nımlere ycr vc ı ıvoı Ancak gene dc bıı ı/leıııınktın, kıta bın butıınu ıçınde galeruılık denevımı nc ayırdıgı sınırlı sayfalar.ı sıgdııılması muınkuıı olnıayaeak baijka notlaıla ı\.i suslenmesı geıekıtdı kanıınca („ tıtıku tstanbul'un sanat çevrclerı bııgun Mtl da Kaptana'yı, sanırım daha çok bıı yo nuyle tanınıakta ve anımsanıaktadıı ()v sa kıtapta Melda Kaptana sanat galı rı sıne ayrılan sayfalar (2(i2 274), onun ağırhklı olmasigereken bu vonuııu, ba^ ka ayrıntılarla gıındemc ta^ım ıkt ı vc tı ı sız kahyoı Bedrı Kahmı nın kendisının dc tah mınlcrını asacak bıçımde, galerıdc açtı ğı sergısındcıı, daha ılk gundc rekor sa yılacak derettde satı^ yapılnıası ve açi lıs,ın "gorkemlı" olmasi, galcrının bu ser gı nedenıyle "dolup ta^ması" olayını "rc sım satın alma patlamasının ba^langieı" olarak yorumluyor kıtabının bıı bolıı munde Gerçekten de eskı tarıhlı bir resmı nın, o yıllar açısından yuksek sayılabık eek bir fıyattan (9000 TL) alıcı bulmıii} olmasi, resım pıyasasının daı suıırları açısından ılgınç bir gelışmedır (Bu ay rıntıyı, ılerde sanat pıyasası uzerındc araştırma yapacak olanlar ıçın bir kena ra kaydedılmesı gereken bir gclışme ola rak du^unmek gerekıyor) Bugun pek çok galerıeının aklına gel mcyccck bir ışı de gerçekle^tıımış, 1972'de "Maya ve Adalet Cımıo/" adıy la, kendısınden once galerıcılık mcslcğı nı başlatmış olan hcmcınsı vt sclcfı ıi7c rıne kendı çabasıyla bir de kıtapçık ya yımlamıştı Melda Kaptana Bıınıınla da kalmamıs., Adalet ( ımto7 anısına, Ma ya'da daha oncc sergı açmıs, sanatçilann katılımıyla bir anı scrgısı dıı/enlemı^tı Anı kıtabının sonıınıla gınt doğup buyuduğu ve ctkılı buyusunden kendı nı kurtaramadığı Bi7ans bahçesinc do nuyor Melda Kaptana, soluk bir ılkba har gunu Parıs te yazdığı satıılarla bağ lıyor so7İerını "Vc şımdı o çotıık, bir leylak dalının kokusuyla bir kur^unı ılk bahar havasinda o gunlerı du^unmerun sırrından başka bir şey oğrenemedı' dı yerck yaşamın gı/emmın bıhncaltına ış leyen derın ı/lerının, bızı hcp aıkanu/a donerek bu i7İcrın anlamını ve sarmala yıeı etkısını çoziımlemekle yukumlu tııt tııgunıı bıı kcv daha anımsatınak ıstıvoı bl7C • (*) "Ben Bir Bizans Bahçesinde Biıyudüm'V Melda Kaptana / \apt Kn dı Yayınları / hhm 200i, Utanbul K İ T A P Galericllı deneyimî Blzim ilk sanat galericllerlnden biri olarak tanıdığımız bu isim etrafında anıların akı; sureci doğrultusunda daha yakından tanıma olanağı bulduğumuz butun bir "cevre" kltap boyunca yerlerlnl aldıgında Melda Kaptana nın kışilığınde sevlnçlerın ve acıların ıç Ice gectiğl bir ya şam seruvenl biclmlenlyor Paııs vc New Yoık yıllaıı vc bu aıada îlhan Koman'la yaşamını bırleştırmesi, Melda Kaptana'nın geleccğe uzanan ya şaın ei/gısınde onciıılı aşamalaıdn Pa rıs'tcKi ılk st rgısındt vanıtlaıını goıerck "geıçek bir sanat(,ı' olduğıına kanaat getırdıgı llhan Koman la aıkada^lıgı, onu sanat dıınyasının ıçınc bıra/ dana ^ekecck, *jadı (^ alık, Mubın Oıhon gıbı ısımler, ona bu dıınvavı bııa/ daba ya kından tanıma olanağı vcrcccktır I ler scvı ını/ahla haiıllctnıcsını bılcıı bıı "fı Io7of'tur "jadı (alık C ıtçım sıkıntılaıı vc hastalıklarla noğıı^an Fıkrct Muallâ Kaptana'ıııtı Paııs tc onu tanıdıgı yıllaı i\,\, tam bıı bohemdıı Daha oncc basılı ıcsmılcıındcn tanıdıgı bıı rcnklı kı^ılık edındıgı orıjınal icsınılcııylc Kapta na'nın yaşamını ıcnklendırenlerarasına gırcccktır Oncınlı sanatcıları sergılcrın den ı/lcdıgı bu doııcın 1^50 lcr sanat la ıçlı dışlı olmak gcrcktıeı konusunda da bırtakım dencyımlcr cdınmcsındc ct ken olacaktıı Ncw York'tan Istanbul a donuş, Mel da Kaptana'nın yaşamında ycnı bir do nem baştatıı A«,tıgı Uıbaatolvcsındc vc nı gıvsıkı bıçıp dıktuk çı/ılıgı moJcl lcıdctı vaptıgı gıysıkrlc dclJckrc katıla iak Mııcap ()lluoglu nıın dcyımıylc "( s ılgın M ıkas unv ınını almaya hak K^\ SAYFA 10 Parls ve New York yılları 7anıı Ancak bu atolycyı bırakmakta gc cıkmc7 tstanbııl'ıın sanat yaşamına da lıa dogı udaıı katılıııasinı saglayacak olan O7Cİ gakrıcılık ııgraşı, onun yaşamını vc nıdcrı du/cnc soktıığıı cıddı bir gırışım olaıak kendını gostcnnce, Melda Kap tana portresı de gerçek hatlarıyla belır mı^ olıır Nı^anta^ı'nda nmlak ( addcsı 6 rıunıarada 22 Nısan 1967'dc Mubın ()rhon scıgısıylc açtığı galerı, kendı adı nı ta'jiyan mckânıyla, o?cl galcrınlığın Maya dcncyınıındcn sonra yenıden can lanmaya başladığı bir doneme de tanık lık cdcr Maya'ya gclınccyc kadar, tstan bul da sanateilaıın seıgı a(,aeakları nıe kânlar sıradan vc gclışıgurcl yerlcrdı Kaptana'danonee Ertem veCîalerı I, Is tanbııl da ııçııncu donem olarak tanım layabılccı^ımı/ bir dontmt tckabul edcıı, Kunınat vc Baraz gıbı daha kok ttn cıkı^larla bıı olç,ude suicklılık kaza nacak olan ycnı bir sayfanın habcrcık rıydı Aneak sanat pıyasasından so/ ct menın fa7İaca bu ıyımserkk olaeagı bu doncmde, yaklaşık on yıllık bir calı^m ı nın aıdındaıı Kaptana sanat galcıısi dc /orlııklara kar^ı dırenebıldığı kadaı dı rcncbılmıs., ama bu surc ıçındc tstan bul da bir ılgı odagı okna ^ansını clc gc çıtcbılmıs,tı Ben, o yıllaı da bırkae basa maklı bir mcrdıvcnlc ınık n c,u\ık b.ısın dakı bu galeıının lo^ nıekânında bırkaı, strpı ı/ledığımı anımsıyorıım Aı^ıvım dt o/tnk sakladığım ıkı scrgı c^ağrısı o vıllaı ın ko^ullan ıçındc nıutevazı basım larıvla ycnı ycnı canlanma bclııtılciı gostcrcn o/cl galciıcılık i'jkvının bıifuın kıı a^anıaya gclmcsindc Melda Kapta na nın hı/metıne tanıklık etmckten gerı kalınıyor Bıı çağrılardan bırı, ııçc katlanmış saylalarında sıyah btya? baskılarının ycr aldığı Mııhsın Kut, Bcy7a vc Mu7af icı Akyol'un ısınılerını taşıyor "Bırser gı, uc ressam" başlığı altında sunulan scrgı, O7gun bir sıınıım O7ellığı yansıtı yotelu lkıncı çaörı ıse, 14 Oeak 1977 gunıı atılan ycrlı ve yabancı eskı ıısta lar"ın karma sergısıyle ılgılı Teksırle ço galtılmıs, eağrı yazısında, sergının ama c ının 'yerlı vc yabancı eskı ııstaların re sımlcrındcn okıs,an (.alıijmalardakı ortak ogeleıı ara^tırmak vc yetkılı kışılerın tar tı^m ılarıyla l u r k rcsmındckj O7ellıkle rın bulunnıasına yardımcı olmak" oldıı gu belııtılıyoıdu Ve ekJenıyordu "Ay ru a ım/asi/ rcsımlcrın kımlere aıt ol duklarını da bclkı cle geçıreccgımı? bir ım/alısı de kanıtlayıp ortaya eıkarabıl mtk umııdundayi7" Sergı uzun sure açık tutuluyor vc "rcssamlarımmn yakınlaıının, dost antıkaciların ve ellerın dc eskı rcsım bulunan dostların verdık Icıı yapıtlaıla" olu^tııruluyordıı Sergının, açık kaldıgı sure ı«,ınde, gostermck va da satmak amacıyla galcrıyc getırılc cek rcsımlcrle, bir çcijit a<,ık pa/arlama bieimınedonuştutulduguanla^ılıvoı Bu dıırıım Melda Kaptana'nın d,\ kıtabın tla dcgınmış, oldııgu gıbı, o yıllarda o/el bıı galeııyı ayakta lutabılecek sati!} ve p ı/arl ım ı ol.ınakl.ırının çok sınırlı bir duzcydc oldugunu da kanıtlamaktadır C U M H U R İ Y E T S AY I 7 2 2