Katalog

Öyküyle yoğun ilişki içinde olanların kesınlıkle okuması gereken bır oyküler toplamı Transıt Yolcular Kaçırmayın bu yolculuğu! M. SADIK ASLANKARA öü iiii Oyküde dönüştiiriim KARŞILAMALAR Duş gucıı onun ovkuleme beeerisını ovlesınekamçılıvorkı herevrenı buev rendekı ber nesnevı, durumu, olavı olavldt arası bağlantıvı kışıvı ılişkıvıvb sonııçta her şeyı donuştuıııp ovkuleye bılıvor vazaı ()vlesıne pırılnlı bır donuştıırme kı bu, şaşmamak elde degıl "Donıışturme" bır sovutlama elbette ama verıne kovma yanı bıı ının yerıne eş değetını başkastnı kovma değıl yıne de Donıışturme bır şeyı, o şey olındktan çı katıp başka şey yapmak, ama ılkının ışlevsel değerlerını, tumuyle o yenı "şey"de yenı baştan "ınşa" etmek bır anlamda Kımıleıı bovle yapmıyor So/gelımı donuşturııyormus gıbı gorunse de, bu donuşturum degıl bır değıştırım olarak çıkıyorkarşımı/a Dıyeceğtm, oykucule rımızın pek çogu donuştııremıyor, ancak değıştırıyor Şu da var kı heı ovku, duzeyı her ne olursa olsıın kaba bır donuşturumduı elbette sonuçta Aneak ovkııculerımı zın, donuşturumu aktarımdan oteye pek taşıyamadıkları, bu anlamda bır sınırı aşamadıkları one surıılcbılır Oykucu luğumuzde gorunen daha çok bır dıı? donuştuıum va da bır değıştırım Ovsa tplıkçı dekı donııştuıum duz vanınıce lıksel bağlamda koymuvor kendısını Tersıne, aktarıına vaslanmayan nıtelıksel olarak vanı karmaşık bır donuşturum bıçımınde çıkıyor kaışunıza Nekı bu donuşturum gerçekustuden sımgeclen, gı/emden, duşlemden oyun dan vb vaıaılanan ama yaşanana sırtını donmuş kurgulavıu ovkueuluğun do nuştutumden ayrı alınmalı Bır bolum oykucu var kı bunlar kuıgulanmış ola nı donuşturum gerecı yapıvor vanı oy kuyıı ılkın vaşanılana değıl matematık sel olana vaslıvor sonra ışte bunu vanı matematıksel ıtadevı donuştuıuvor oy sa lplıkçi dış gerçeklığı donuşturup ıl kın bunu yazınsallaştırıvor, ardından ya zınsal kıldığı bu gerçeklık uzerınde ma temarıksel yoğurmaya gııışıvor Sonuç ta ne ını oluyor'' llk grubun oykusunu okurken bır matematık ışlemınde gıbı oyun hazzı alıvoısunıı/ ama yuzunu/ıı yalayıp geçıyor yureğınıze değmıyor bı le oyku Oysa Turk oykuculuğunun butun us taları, ama donuşturumle ama aktarım SAYFA 16 cu M ugelplıkçı oteden berı donuş tuıunıdekı kıvı ıklıgıvla, vete neğıvle goz dolduı an bır ovku Transit Yolcular Donüştüpüm gucii la vureğımıze gırebılmıştır heı zaman Kımıleıı kendılerını 1950kuşağının ar dılıvmış gıbı gosterseler de, ovku gelene ğımız ıçınde ağırlıklı bır konuma sahıp değıUer bu bakımdan îştc Muge Iplıkçı, kuşaktaşı oykucıı lerın tumunden ayrılarak şaşırtıcı donuş turumlerıvle vuıeğınıızde kendısıne ozel bır veı edınıvor Denebılır kı, guıç ov kuculer ıçınde donuşturumundekı us talıkta ılk sıravı alıyor Onun oykuculu ğunde dıkkatı çeken en onemlı van bu j>ence' Yüreğe değen öyküler İplıkçı, ovkulenndekı bu donuşturum gucuvle, bu alandakı yeteneğıyle otckı oykuculerden ayrılan bır van seıgılıyor ba^tan beıı Nıtekım Transıt Yolcular (f an 2002) başlıklı son ovkuler demetı de bunu vuıguluyor yenıden Yapıt onun bu alanda kaydettığı volıı goster mekle kalmıvor donıışturumde vardıgı aşamayı da ortaya koyuyor Pekı Muge iplıkçı Transıt Yolcular da neyı, nasıJ donuşturuvor'' Ustelık roman gıbı tek bır evrene dayalı olması bekle nemeyeceğınegore franbit Yolcular da kı on yedı oykude bunu nastl yansıtıyor yazar1 Muge İplıkçı, Transıt Yolcular'da, bu duğunun ıçınden gecjp voltuluğa hazır lanan Nıda ve anlatıcı çıftı aratılığıyla ıkı bııyuk donu^turunıu, hem ıç ıçe ıkı çanak gıbı bırbırıne çarpıp ılgınc. bır yankılanma yaratıyor hem de okııru, şa ^ırtıcı bır yabancılaşmayla yuz yuze ge tırıyor Nıda, bırbırtnı sevememeye koşullu gorunen yeğenı Servet'le Gulıstan'ın du ğununde, parkenın uzerınde atıp dur makta olan kalbı (Gulıstan'ın kalbıdır bu) kalbın ısteğı uzenne "tutup apışa rasından ı<,ıne sokuver(ır)' (13 ve 57) "Dugun başlıklı oyku, bu kırık kalbın nasıl olup cla bovle bıı seıuven oğesı ol duğunu anlatır bue Servet son anda Gıılıstan'la evlenmekten vazgeçmıştır Aslında bııbırını sevemeden evlenenle re ozgulenmıi; bır kara anlatıdıı ovku Gulıstan ın sessız çığlığı "Keşke bırbı rımı/ı sevebılseydık Servet " (34) Bu sessız çığlık kuşku yok kı hıç evlenme mış hıc aşk vaşamamış Nıda nın, sonra okur oiatak bızlerın de çığlığı (87) 'O kalp kı o âna kadar o yaşına kadar kımsenın \uu sen de var mıvdın' deme ve tenezzul etmedığı bır kalptı ' Salonun tam ortasındaydı kalp Belınde kır mızı kurdelesıvle duran Gulıstan ın ıçın de ijirpınıp duruvordu ' " Gulıstan o da o kalbı hıçbır zaman anlamavanlar dandı " (33) "Ve Maral Duğun Salo nu nun ortasında kalbı rahmınden çı kan ılk gelın olma sıfatını hak ettı bov lelıkle / Kut dıve duştu Maral Duğun balonu nun parkelerının ustune kalp Kırık, valnı/ve kımlıksızdı " Uzgunau kalp (35) Nıda, o tarıhten sonra ıçınde ıkı kalp taşımıştıı hep "1989 2002 Nıda tam 13 vıldır ıkı kalple vaşıyor(dur) " (1 i) levzeleı halalar, onların çocukları Nı da Servet otekıler, dugun oncesındekı vaşantılaııvla vansıtıldıkları kadar du gıın sonrasındakı on uc, vıl bovunca da yer bulur ovkıılerde kendılerıne Kur dukları 'Çeyız Co 'nun dışındakı en onemlı ortaklıkları ıse sessız iılmdı(r)" (55) vıne de topluca ya da tek tek yaşadıkları onca ortak paydaya karşuı (Sı ren'le 'y^amlarının en somutlaşmış sır ıı ()rtak bır ccyız dukkânı açmak [ 152 ]) Gerısı "elveda çocuklnk"tur (81) valnızca Bu sıırenın sonunda, Nıda vı bu kez havaalanında bulıırıi7, Almanva volcıısudur (15) Nıda, geuken uçağıv la ("Beklıyoruz Beklemek ıcın manasız bu verdevız " [15l),mutsuzluğakendı sıkapıaralamıştırbıryerde "îlkfelaket havaalanına geldığınde kendını bellı et tı Istanbul lzmır Hamburg Aktarma " (54) Ama Nıda, buna farklı yaklaşacak tır " Duımakmekânıartınr" " Beklemek de bır eylemdır " (21, 22) Adalet Ağaoğlu'nun Oİmeye Yat mak'takı Aysel ıne apaçik gonderme bı <,ımınde alınabılecek (15) Dir yaklaşım la olup bıtenleıı yenıden değerlendırı şıne tanıklık vaparız Nıda nın loplum sal bırevsel vaşavışını (elbette bızım va şavısımızı) donuşturum yonunde dıdık dıdık edecektır ovkulerde Nıda, bızı de peşınden surukleverek Muge Inlıkcj "Hudutyeı" ve "Çartır Yolcuları başlıklı ovkulerınde, sonra otekılerınde, anlatıusı, ıkı kalplı Nı da'sıvla olaganustu bır evrene çekıyor okııru Bır vandan Nıda'nın "kalp ve "transıt volculuk aıacılığıyla aıle, top lum olgularını sorgulamasına tanık olu voruz, ote yandan anlatıcı aracılığıyla bunlarla koşullanmış ya da saımalanmış Nıda'dan kalkıp bıreyın kendı ıç derınlıklerıne dalıyoruz Sozgelımı "hudutyer", havaalanıdır "Burası bır şehırdır Pıstlerı, apronları, taksı vollau, teımınallen dış natlar ıc, hatlar, kargo termınalı, kontıol kulesı uçak bakım hangarları akarvakıt \ e hıd ranttesıslerıvevolculaııvla ıç, hatlaı dış hatlar ve transıt bırşehır koskoca bır şe hır ' (28) Antak hudutvet, gorulduğu eıbı bır donıışturme defiıl, değıştırme Muge lphkı,ı nın donuşturumıı kalp ve transıt olgularında kendısını gosteıı vor Bunlar bırbmnm iı,ınden gecen ıkı vaşamsal gerçeklık olarak tplıkçı nın ov kulerınde donuşup zengın çagrişimlarla ovlesıne yer açıvor kı kendısıne havıan 1 lık duvmamak elde değıl Ustelık bu donuşturumun ızleıınısur mek ıçın bılıci olmak gozlerını dort aup çaba harcamak da gerekmıvor goıuklu ğunc( üvkuleıclen adım atnnı? mı va pılan donusturum elını/dcn tutup bu doğrultuda bır volculuğ.ı çikarıvorsı/ı Tum ovkulcr bu ıkı donuştuıume da valı olaıak varlık ka/anıvor Bu ılurum ovkuler toplamının bır ıoman evıenıne vaslandırıldığını costermeve vetıvor as lında Eğer oykulerın tumu de avnı bır donuşturum pavdasından yola çıkıvorsa bır roman evrenının davatmasivla karşı karşıya gelındıgını de gosterme/ mı1 Pekı roman mı Transıt Yolcular' llgmç olan vapıtın roman gıbı vazıl ması ama sonııçta vınc ovku kılınması Bunun. vapıta avrı bır kımlık kazandır dığı da ılerı surulebılır elbelte Ancak orasından burasından tek tek okunduğunda Fransıt \olcular dakıan latıların ovku olmadığını ılerı surmek na sıl olanaksızsa butune bakıldıgında vapı tın ıoman kalıbına uvgunluk gosterme dığını soylemck de bıı o kadar olanak siz Bu ovkuletın mımarıbutunluk taşı masından kavnaklanmıvoı elbette bu na omeklık vapabılecek pek çok ovku kı tabı var nıtekım Havır, İplıkçı bovle van mıvor, ovkuleıını, roman vazarmış gıbı ele alıp ışlıvor fark da buradan gelıvoı Bır suıe once kıtabın vavımtısı ( an Yavınları oyku ıle roman tuıleu arasın dakı vakınlaşmavı konu alan bır oturum duzenlemıştı vanılmıvorsam İplıkçı nın oykulerını okuvunca bunu anımsadım Pekı Transıt Yoltular ne olçude ovku ne olçude roman' Yı da ne kadar ovku ne kadar roman > Bana sorarsanız vapıt ovku dılıvle ko taıılmış ılkın bunu belırtevım Ncdırov kıı dılının ozellıftı' Kapsanan bır dılle vazılmış olması, oysa romanın kapsavıcı bırdılıvar Bu nedenle ovku doğrudan kuçuk ınsanlarla ılgılenıvor, hep onlaıa yonelıyor, onların doğrudan bakışını, ıç kıvrımlarını ıletıyor, romanın bunlarla vetıneceğı duşunulebılır mı* Ote van dan oykunun ıçıne verlesen dar açının uçlarını genışletmek, onu kendı evı enıv le ııst uste çakıştırmak ıçın kanırııp duı muyor mu romaıi'' Ovleyse, en azından şımdılık ıoman demekolanaksızTr.ınsıt Yolcular a An cak "roman gıbı okunan ovkuleı gıbı sınden bır başlık altında değerlendırıle bılır herhaldc bunlar yıne de Orneğın "Kımsesız Aşk ta gerek Gulıstan gerekse Zıya'nın oğlu Nurettın, ışlevsız ayıın tılarmış gıbı gorunebılıı belkı okuma edımı sırasında Kımı avrıntılann an cak otekı oykuler okunduğunda, verlı yerıne oturduğu ılerı suıulebılır Oysa soz konusu avrıntılar gorebıldığımce "Kımsesı/ Aşk"ta da ışlevsellığını Koru yor Has ovku okurunun bunu gormemesıolanaksi7 (,unku oykude Nıda nın geçmışıne hıç olmamış olmavan va da aslında hep arayış ıçınde olduğu aşkına doğru yola cikıvoru/ havaalanındakı bır reklamdan kalkarak Gulıstan da Nu lettın de çok somut hırer gondergeye donuşuyor boylece kolaylıkla Sonunda ıçunızı buran bır oykuyle çıkıyor îplıkçı karşımıza Aynı şekılde " b " adlı oykude geçcn" CUMHURİYET KİTAP SAYI Roman gibi okunan öyküler Olağanüstü blreyren J 675