Katalog

'Anlatıların üzerine kurdurn romammı' Bır anlık zaman parçacığının ınsanların yaşamı uzerındekı etkı si nedır? O an, o an orada bulunan ınsanların kaderını belırler mP O ınsanların sonrakı kuşaklarını nasıl etkıler? Zamanın te ker teker çozebıleceğı olayların sıkışarak I Dunya Savaşı, Rus ıs,galı, 1917 Devrımı, Kurtuluş Savaşı gibı hesaplaşmalar halınde ve 10 15 yıllık bır zaman dılımınde bır araya gelmesi, bır aıleyı nereden nereye goturur? Etnık koken, dın ve dıl açısın dan bın bır parça halınde bulunan bır bolgede, Doğu Karadenız'de yas,ayan halı vaktı yerınde bır aılenın eylemlerı ve Rumlara yonelık cınayetler ıçerısınde nerelere suruklenır^ Kâzım Ka rabekır, Yahya Kahya, Ataturk ve Rus devrımının îstıhbarat orgutu ÇEKA'nın komıserı, bır aılenın kaderını belırlemek uzere bır araya gelebılır mı? Çoğunlukla aş,k uzerıne yazan Atilla Bırkıye, bu kez aılesının geçmışınden ve yerleşmış olduğu bolgede olup bıten krıtık durumIarda yaş,adıklarından yola cıkarak yazmış, Bır Yıldız Kaydı'yı. Romanda, 19 yuzyılda Trabzon ve Batum'da yerleşık bır aılenın, gelı^en olaylarla bırlıkte 1960'lara kadar yas,adıklarına yer verılmış O bolgede yaşayan nerkesın tanığı, tarafı ve belkı de kurbanı olduğu olaylar kaı şısında aılenın nasıl tavır goster dığı, geçen yıllarla bırlıkte nasıl evrıldığı anlatılmış Bırkıye ıle konuştuk LEVENT CİNEMRE gereken açıklamalar, yan tıımlecıkler olıı yor Norınalde cıımlede tıre ıçınde kıılla nılan açıklamaları ıkı vııgul aıasında kul landım Anlatı bıçımınde bu yan cumle cıklerın ıkı vırgul arasında kııllanılması ge ıckır, dıye duşundum Aslında oncekı kı taplarımda da /aman /aman bunu kullan dım Oncekı kıtaplarımda nesnelerın be tımlemelerıne, I ransi/ların yenı roman karşıtı bır anlayışla o/ellıkle gırmedım Betımlemelerı çok sevmıyorum 21 yu? yıl romanında oyle çok ayrıntılı betımle meler olması gerektığıne de ınanmıyoı um Ama buıada bır oyku anlatıvorsunuz () anlatı çercevesınde bıraz gırdım o betım lemelere Insanların daha çok ruhsal yapı laıına, vanı ınsanı durumlarına yoneldım O betımlemelere gırınee ıster ısteme/ cumle yapısı da değışmış oldu Ben çocu gunıu ya da torunumu kucağıma oturtup geçmışımı anlatsam bu şekıîde anlatınm dıye duşundum Kılapla sıztngeçmışınızanlattlıyor hır huldc Benım geçmışımle bağlantısı vok Bıı ben değılım Ama bırkaç yerdt ıpuçlan var Şoylc soyleyeyım Bu, annesıne âşık, aş ka âşık dolunayı vureğınde duyumsayan mavı gozlu bır adamın oykusu Yeterınce açıkoldu m u ' dozlukh rı dc var değıl mı htı adamın •> Artık o kadar ayrınııya gırmeyelım Romanda bazı aıdar var Daha sonraLı lırın hayatLırını ıtkıleyın hclırlıyen var olup olmamalartm bc lırleyc n kııç ıık zaman parçaları Ornığın aı/c suıırda polıs tarafı dan durdurulmuşkın yc/ışen komı\c r lcr vat )a da saklanan tufc klc rın arandığj ama hnlıınamıidığı an O aıılarda ola\ o\lc dc ğjl, joylegı lış scydı romanda adı gı çc n bır çok kt$ı olma\atak/ı () anların besapları l () aıle benım \ a tla sı/ın aılenı/ olabı lıı Savasj /amanlarında aıleler parçalanı vor Heı ycrde bu bovkdır Butun acıları halk çekıvoı Oınegın Kazım kaıabekıı I'aşa tomandakı Kazım I nışte'yı vanına çağiıtmıi} Anlalılanlar boyle Yıne anlatı lanlaragore ka/ım Karabekır bırınıçagır dıgı/aman onuoldıırıırmu^ ka/ım I nı^ te, Paija'nın çadırına elınde sılahla gırmı^ Sonra da çıkarken vu/u Paşa ya donuk bır ^ekılde, gerı gerı çıkmış Pa^a sormu^, "Neden boyle çıkıyorsun " dıye () da de mış kı, "Sı/e Kâ/ım Karabekıı Pa%a der lerse bana da Dtlı Kâ/ım derler Anlatı lanlaragore ka/ım I nı^teçekıp vurabıle cekbıradammış Arkasını donmtmı^ Ka /ara Pa^a yeltense çekıp vuracak Mesela onıı vursaydı tabıı, tarıh boyle ya/ılmıyor ama romanda boyle ya/abılırı/, ben onu vurmasına vonelık de devam ettırebılır dım romanı ama oyle yapmadım Gerçı ba/ı ıpuçları da verdım Mesela Kâ/ım Ka rabekır Mustafa Suphı'lerın oldurulme sınde son derece etkın bır rol oynamış 1 Lıtta Na/ım'ın ıçen gırmesınde de oyle Ataturk, Alı \ uat Cebesoy'a, "Nâzım'ın ıçen gırmcsını Karabekır ıstıyor" dıyor, kı taplarda da yazılıyor bu Yanı her şey çok farklı olabılırdı Sadeceburadakı ınsanlar değıl, bamba!;ka ınsanlar da buradakı gı bı olaylarla kar^ıla^abılıyorlar C)/ellıkle resmı tarıhm dışındakı tanhte hep boyle oluyor () doncmdckı bazı olaylardan bahstdı lıyor romanda Mesela Yahya Kahya 'nın Rumları keslığı anlatdıyor Roman, hazt ta Atilla Birkiye ile "Bir Yıldız Kaydı" üzerine rıhselgerçekltn daya nan bır kurgu Bu ta rıh s cl gcrç c klc r konu bir \unda yc tt rlı bır çalış yıldız nta var mı > Roman bır açıdan Kurosatva'nın kaydı Rashamon fılmıne bc nzıyor I h rkc s olay ları kt ndı hakış açısın dan anlatlyor )am olayların lamatm n urçt $ının yan \ ılılma \ı gen kmıyor Ama bır yandan da orada o zamanlarda bır şeyler olmuş vı nı oldulu çok da hellı dtgıl gtbı (}y\a sız romanda, ioylc oldu dıyorutmn Atllta Birkiye * >m\ Zaman Parçatan Bıçiın olarak da ıçerık olarak da taıklı Burada daha çok anlatı dedıgımı/ masalın mocleı n bıçımıne yakın bıı ııslup kullanmaya çalıştım tki kanadı olan l)iı aılenın geçmışte yaşadıgı trajedı leıı ya da onlaıııı karşılaştığı ıastlantıları anlattım Anlatıla anlatıla gelıyordu bun lar /aten I lepımı/ bırbırımı/e bır şeyler anlatıyoruz Buçokgenelbırkavram Kul landığım dıl, bu anlatı dılı ıştc Romanım da ÇOK tenıcl ıkı cksen var Bın, gunumu/ de geçen bar eksenı Bır kadın ve bır adam barda konuşuyor Oburu ıse neredeyse o eksene uzanabılen ya da o eksenı çağrıştı rabılecek geçmıştekı bır eksen Bu, 19 yu/yıldan 196O'lı yıllara kadar uzanıyor Işte yaklaşık 60 yıllık bu donemde farklı kanatları olan bıı aılenın oykusunu anlat maya çalıştım Oncekı kıtaplarımzda hep aşk yazardı ntz ( umle yapılan da dcğıuktı Burada tumle ıçındıkı kuçuk cumlecıklerde, ek açıklamalar kullanmışstmz ukça Ben bunu denemelerımde çok yapa rım Makale yazarken tıre ıçıne almanız SAYFA 8 ri •*~* T~> h ukıtap.dtğfirkıtaplanntzdanfark ijoyle cevap veıcyım Mustafa Sup hı'nın karısı, kımı kaynaklara gore orada olduruldu Kımısı oldurulmedı, Yahya Kahya'nın ya da başka bırının kapatması oldu dıyor Kımıne gore ıse kadının teca vu/e uğradıktan sonra bırakıldığını, kadı nın da dıresıın'da bır koyluyle evlenıp 1970 lı vıllara kadar ya^adığını soyluyor Bunlar kaynaklarda var Bızım Irab /on dakı aıle Mustafa Suphı'nın karısının akıbetını bılmıyor Kuçuk dayım Musta (a Stıphı olayını anlatıyor, kadını bılmıyor I lalkın buyuk kısmının Mustafa Suphı olayından da habeıı yok (, unku u/eıı or tulmu^ Anlatılanlara gore romanda da var, babaanne, Irab/on'a gclen Paşa'nın arabasına bır kağıt ataıak ondan ıkı s,cy ıs temış Bın çocuklarının vatılı okula alın ması, otekı soyadı Ama Paşa lrabzon'a 1930 da gelmış^ Oysa soyadı kanunu 1934 tı çıkıyor Boyle çelı^kıler var C^ıın ku va/ılı toplum değılı/ Kımse not almı voı Belleklerde kaldıöı kadarıyla anlatılı yoı Pa^a va kâ^ıt atılması olayı yıllardır benım aılemde anlatılmıştır, o olayı sordu ^umda başka şekılde anlatıldı Bellek dı ye bır şev var Belkı ben de anlatırken fark lılaştırdım Oyle ya, fotoğraf dcğıl kı bu, olduğu gıbı gorunsun Ajılatıla anlatıla ge lıyoı Bo>lece anlatı da kendı anlatısını oluşiuıuyoı C )ncelıkle tarıhsel roman ya/ m ık ıstcmedım ben Ama vıne de vazdı gım noktaların hepsını araştudım Belge ler de, kıtaplaı da doğrudur ticn yttu $ı< Runılarkonusuna taktım Anneannem anlatırdı, Ruslar'ın I üunya Savaşı ndakı ışgalı sırasında her kes lıab/on dan kaçı\or Sonra Rusva dd devrımoluvorveonlaı çekılıyoı Ruslarçe kılınce kenttekı Rumlar kacıyoı Bu id manlaıdabıı yerde bana taıın veıemıyor du anncannLin ıma ben/tı şevlerı başka laıı da anlatııdı sı/ı munlekLtınızegotu recegı/' dıye Rumlaı ı alıp denı/de bofiu yorlaı veevkımı. cl koyuyorlaı Cıecelerı avlulaıdan Rumlaı m çıglıklaıı gelırmıs Bunubııebıı anlatıtdı anneannem Kaldı kı b ı/ı kıtaplaıd ı da \aı Burada bı/ şunıı kcstık onlaı bunu vaplı gıbı şevlere gır mck ıstcmıvoıum ama ortada ni)yle bır durıım v aı Bıı dııı um I\A Ahmet Lfendı yı ılgılendınyoı çunku bu yuzden o Rum'un yerını almak ıstemıyor Kımsenın malını bu şekıldc almak ıstemıyor Ama yıne de Beleklerde kalan anılar bazı numaralar çevırıp adama aldıı ıyoı lar / hkayc nın akışına ara vc rt n k farklı bır yazı karaklenylc \oylc dığınız bazı iey/er var O bolumlen, romanı bırbırınc bağla yacak vıdalargıbı duşundum Anlatıyaılış kın goruşlerımı dılegetırdım Bıı, postmo dern bır şey değıldıı Lpık roman mı > ()nlarda romanın cpık unsurlan mı oluyor'' Yok canım epık ıoman nc haddınıı/c onu Yaşaı Kemal yazıyor Ama epık oğe denebılıı belkı A slıııda bır yazara sorulmaz bı Ikı ama nurak clltm, nıdcn ttma digıştı1 Stz hep a$k, aşk, aşk yazardınız Orada da aşk var Llıf'le Kemo'nun aş kı var, orada da Ama eksen değıl Ayrıca bu a$k \tzın tarztntz bır a$k değ,ıl Ama çaıpıcı bır şey, yıne de Aynca gı rışte de aşk var Kımılerı, dolunaya do kunmaya hâlâ ınanan kımılerı, anlatının ozneleııolduğunaınanıyorlardı " Bıra/da toplumun tını dedığımı/ bır şey var Bu tınsel durumu, dıle mudahale ederek kal dırdılar Kavram yerıne konsept dcmek çok onemlı ama dıle mudahale bızım top lumsal tınımızı etkıledı Zaten parçalı bır toplumuz Toplumsal belleğımızı bo/uyor Foplumda bozulunca bıreyde de bo/ulu yor, yanı ben, geçmışımle bağlantı kuramı yorıım Geçmışleyaşamakanlamında gc lenekçılık anlamında soylemıyorum Ama senın aılenın, benım aılemın bıı oykusu var Turkıye'nın bır taııhı vaı vc ıesmı ta nhten okuyoruz Olan bazı şeylcrı bılcnıı yoru? Ayrıca lstanbul'un mahvedılmesı, dıkey bır kent olması, ınsanların edebıyat ve kulturden u/aklaşması mıllıyetçılığın gokyu/une çıkması, teknolopnın hepımı zıesıralması kapıtalmnın tuhaf bıı valiM kapıtalı/m donemıne gırıp paranın yastık altmdan ytıreğımı/e saplanması marka lar f Iepsı değer yıtımlerı Değerlerımı/ı unuttuğumu/ ıçın yıtıımıyorıı/ Yııkan dan gelen baskılaılayıtıııyoıu/ Belkı ozcl bıı tarıh ama bııa/ cıa bunlaıa kaışı çıka rak bu şekıldegeçmışegıtmeyı duşundum larıh aılchrın ya^adıklarından ıbant mıdır> Değıl ama onlann yaşatlıkları onemlı çunku trajedıvı onlaı yaşıyoı, acıyı onlaı çekıyor Kâzım karabekır Paşa çekmtyor Kımı ınsanlar tarılıtc onemlı olabılır ama duşunsenı/c Nazım gıbı bıı dchavı 13 vıl ıçen atıyorsunu/ Boyle bır toplum Mc sela 1900'leıın başlarında doğan I ııık şa ırlerı açısından mua/7am bıı yoğunluk vc du/ey var Dunvada bovle bır donem ol duğunu sanmıyoıum Ama lısclerde, unı veısıteleıde kımsc okutmuyoı kı Bıı bıı değer Bu toplumun bır dtğerı, tınst I bır durıım Ama bunu bılc cs geçıyoru/ Ro nıan tabıı benım o/elım ııkel bır durıım Buıada bıra/ da ıcsmı taııhc k uşı bıı şey vaı 1 arıhsel ı oman yazmak ıstemedım Bu bır anlatı Oğrencılerıme anlatırsam nasıl anlatınm dıye duşunerek va/dım Yanı Yahya Kahya'nın ıktıdaı hırsı yu/unden oradakı ınsanların hayatları etkılenıyor Ya da Cıuıcıstan'dakı tutucu kışıler yu/un den aılem buyuk bır irajedı yaşıyor Bunıın gıbı daha yu/bınlcrce aıle vaı Aılenın macı raları 1960'larakadargel mı\ Sonra nı oluyor > Belkı o başka bır roman konusıı olıır !jaka bır yana roman, Lmıne'nın trajedısı uzerıne kuruldu ve onun olumu uzerıne bıtıyor Trajedıyı yaşayan Lmıne Ben çok dennlemesıne gıtmedım 1 lep anlatıların uzerıne kurmuş oldum romanı Ondan sonra herkesın farklı hayatları var Hır Yıldız Kaydı, l \ Yayınları 'nın ılk kı tabı olarak pıyasaya çıkıyor Nedtn bunu s ı ç tınız 1 Satts ıçın dezavan/a; yaratmaz mı •J Ben satışla ılgılenmıyorum Romanımı satsın dıye yazmıyorum Ama çok satma sını, okunmasını da ısterım Ne kadar çok "s>at!>ın dıye" yazarsanız, edebıyattan o ka dar uzaldaşırsınız Yıllardır tanıdığım Lr dem yayınevı kurdu, kıtaplarımı ıstedı, ben de verdım Hepsı bu • Atilla Birkiye Bir Yıldız Kaydı/ Atilla Bırkıye/ LsYa ymlart/174 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 634