Katalog

// bir düsünme altfverisini. Bizde ortak çalışma alışkanlıg'ı daha yerleşmemiş sen bunu ydlardır başarıyla sürdürdün. Nedir hunda senı çeken? Birbirini tamamlayan ya da karşı koyarak yeni düşüncelerin iiretilmesine, yeni bıleşimlcrin ortaya çıkmasına yol açan bir çalışma olduğu için bu tür ortak çalışmalan çok seviyorum. Belki yıllarca oda müziği yapmış olmamdan, belki dc babanla birlikte çalışmaya alışık olmamdan ya da ikisi birden. Bizim oda müziği topluluğumuzda öğrenci ya da profesyonel her zaman genç müzikçiler olıırdu. Bu genç arkadaşlarla birlikte müzik yapmak, Jüşünce alışverişiyle bir şeyler nluşturabilmck bana çok zevk veriyordu. Kuşaklar arasında kopukluklar yaşandığı bir dönemde torunum vaşındakilerle aramızda böylesi voğıın bir iletişim sağlayabilmenin temelinde sevgi ve inancın yattığını düşünüyorum. Burada bulusma noktamız müzikti, başka bir yerde başka bir şey olabilir. Ama ne olursa olsun, yapılan işe duyulan sevgi ve inanç her türlü güçfüğe çözüm getirebileceği gibi kuşaKİarı da birbirlerine yaklaştırabiliyor, ama bencil olmamak, ille başı çekmeye kalkışmamak koşuluyla. Bizim ortak projemiz olan senin kitabın "Gelin Çocuklar Birlikte Düşünelim"de kuşaklar arasındaki farkın düşünme ve üretme düzleminde nasıl ortadan kalkabileceğine örnek vermemiş miydik? Cıerçekten bu kitap birlikte çalısmaya çok güzel bir örnek veriyor. Çütıkü burada çocuk hakları, kadın erkek esitliği, savaş, barıs, medya, çevre sorunları ve demokrasıgibi, küçük büyük bepimiziilgilendiren toplumsal sorunları farklı bir yöntemle ög'retmek istedik. Kitabın baskişileri olan iki ılköğretım çocuğu, onların öVrenmelerinde yönlendirici olan iki yetiskinle birlikte, görsel malzemeden ve yazınsal metinlerden yola çıkarak, kendi yasamlarıyla, çevrelerinde olup bitenle bağlantt kurarak sorunları irdeliyorlar. Kitabın asıl ilginç yanı, yetişkinlerden birinin curnnuriyet kuşağından, ötekinin de onun kızı olması, üçüncü kuşak genç öğretmenler böylece dört kuşak bir araya geliyor. On yaşında olanla yetmişi aşmış olan, olağanüstü keyifli bir işbirliği içindeler. Herkesin eşit söz hakkı var. Çalışma sırasında hiçbiri ötekini zorlamıyor, küçük büyükten, büyük küçükten doğal biçimde bir şeyler öğrenebiliyor. Demokrasinin de temeli NAZAN İPŞİROĞLU'NUN YAPITLARI Nazan ve zehra Ipşiroğlu CYDD'de bir toplantıda bu değil mir1 Seninle ve Şeyda üzil'le üçümüzün çıkarttığı çok kıtap "Bir Kitap Hazırlıyoruz" da böyle bir düşünce alışverişiyle ortaya çıktı. Bu kitapta çocuğu üretken kılmak için bir adım daha ileri gittik. Ortak çalısmaya onun da katılımını istedik. Çocuk, kitabı okumaya başladıktan sonra ona yöneltilen sorularla, önerilen tiyatro oyunlarıyla, resim yaparak ya da şiir ve öykü yazarak kitabı kendisi tamamlayacak. Buna kitabı bizimle birlikte yazması isteniyor da denilebilir. Her iki kitap da katılımcı ve üretici eğitime yeni boyutlar getiriyor. Söyleşimizı alıstlagelen bir soruyla noktalayalım: Geleceğe yönelik yeniprojelerin var mu "Resimde Müziğin Etkisi" tükenmiş. Üçüncü baskısına bazı ekler yapmak istiyorum. Orada cazın etkisini sadece Mondrian'ın son dönem resimlerinde göstermiştim. Cazın etkilerini genişletmeyi düşünüyorum. Bir de elimde yayımlanmamış bir Adnan Çoker monografisi var, onu da yeniden gözden geçirip yayımlamayı düşünüyorum. Seninle birlikte planladığımız "Yaratıcı ve Üretici Eğitimin Temelleri" imece kitabın yayına hazırlanması da bugüne kadar yaptığımız çalışmaların devamı olacak.B Toplumsal sorunlar Bir başucu yapıtı ATAOL BEHRAMOĞLU S Oluşum Süreci îçinde Sanatın Tarihi (M. Ş. îpşiroğlu ile) Cem Yayınevi, Istanbul. Sanatta Devrim (M. Ş. Ipşiroğlu ile). Cem Yayınevi, îstanbul. Düşünmeye Çağn (M. Ş. Ipşiroğlu ile) Cem Yayınevi, îstanbul. KökAtatürkçülük (M. Ş. Ipşiroğlu ile) Cem Yayınevi, îstanbul. Resimde Müziğin Etkisi, Remzi Kitabevi, îstanbul. Sanattan Güncel Yaşama, Pan Yayıncılık, îstanbul. Resimde Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri, Papirüs, îstanbul. 20. Yüzyü Sanatında J. S. Bach, Pan, îstanbul. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Yayınları kapsamında yayına hazırladığı eğitim kitapları: Yaratıcı Toplum Yolunda Çağdaş Eğitim (Jale Baysal, Zehra Ipşiroğlu, Şeyda Ozil ile), Cem Yayınevi. Çağdaş Kültürümüz (Jale Baysal, Zehra Ipşiroğlu, Şeyda OzÜ ile), Cem Yayınevi. Yazma Uğraşı (Jale Baysal, Zehra Ipşiroğlu, Şeyda Ozil ile), Cem Yayınevi, îstanbul. Çağdaş Eğitimde Sanat (Jale Baysal, Zehra Ipşiroğlu, Şeyda Ozil ile), Cem Yayınevi, îstanbul. Çocuk KültürüEdebiyatTıyatroMedya (Zehra Ipşiroğlu ile), Mavi Bulut, îstanbul. Gelin Çocuklar Birlikte Düşünelim (Zehra îpşiroğlu ile), Adam Yayınları, îstanbul. Yaratıcı Okuma I ve II, (Zehra Ipşiroğlu ile) Özyürek Yayınlan, îstanbul. Bir Kitap Hazırlıyoruz (Zehra Ipşiroğlu, Şeyda Ozil ile), Papirüs, îstanbul. Çocukların yaratıcılık gizilgücünü ve sanat yeteneklerini geliştirmek amacıyla hazırlanan bu kitap, 17 Ağustos depreminden sonra depremzede çoculdara armağan olarak basdmış ve MEB tararından ilköğretim okullarına yardımcı ders kitabı olarak tavsiye edilmiştir. • CUMHUBİYET KİTAP SAYI 634 anat kuramıyla ilgili yapıtlar beni sanat yapmnın kendisi kadar heyecanlandırır. Eğer bu yapıtlar akademizmin kalıplarının dışuıa çıkmışlarsa daha heyecan vericidirler. Sayın Ipşiroğlu'nun "Resimde Müziğin Etkisi" başhklı çalışması bende bu heyecanı uyandırmış, bundan da öte, önümde bir ufuk açmıştı. Sadece resim ve müzik sanatları arasındaki ilişkiler bakımından değil tüm sanatsal disiplinler arasındaki karşılıkh ilişkiler konusunda değerli bilgiler sunan, düşünmeye yönelten bir başucu yapıtı karşısındayız. Rus edeoiyat düşünürü Mihail Bahtin, Dostoyevski'nin romancılığını müzik sanatına özgü bir terim olan "çokseslilik" kavramıyla niteler. Nazan Ipşiroğlu yapıtına önsözünde V. Havel, Thomas Bernhard, M. Kundera gibi yazarların ürünlerini müzik sanatına özgü öğelerden yararlanmaya örnek olarak veriyor. Havel ve Bernhard'da sözcük ya da tümceler müzikte bir motifin yinelenişi gibi yinelenmekte; Kundera'nın romanlarında ise roman kompozisyonu ile müziğe özgü kompozisyonlar (ve tempolar) arasında koşutluk görülmektedir. Oyle sanıyorum ki bu yöntem, yukardaki örneklerdeki gibi bu konuda bilinçliyazarların ürünlerinin dışındaki edebiyat ürünlerinin yapısal özelliklerinin çözümlenmelerinde de (tıpkı Vladimir Progg'un masallarının yapısal çözümüne uygııladığı yöntem gibi) ııygulanabilir. Aynı dönemlerin tüm sanatsal yaratılarında benzer tematiklerin yanı sıra, benzer kurgu, kompozisyon vb. biçimlendirme öğelerinin bulunması anlaşılır bir şeydir. Bizim sanat ortamımızda eksik olan bu tür karşılaştırmalı yapısalcı çözümlemelerin yapılmayışıdır. Sayın Ipşiroğlu, "Resimde Müziğin Etkisi"yle, benim görebildiğimce, bu konuda ailimizde uk yapıtı sunmaktadır. 1994 yılında yayımlanan kitabı birkaç ü önce okuduğum sırada aldığım notar sadece başlık olarak bile "sanat kuramı" terim ve kavramlarının zengin sözlükçesini oluşturuyor: "akdsezgi ilişkisi", "eksiltiyoğunlaştırma", "du yumsayarak görme", "canlılık, sanatsal gerçeklik", "kontrapunkt", "armoni", "çokseslilik", "tınısal mekân", "renk tınîları", "resimde devinim ve zaman ilişkisi" vb.; ve ortaçağ sanatından başlayıp, rönesans manyerizm, barok, romantizm dönemlerinden geçerek yirminci yüzyılın modernist sanat kııramlarına doğru (akademizmin sıkıcılığına düşmeyen) heyecan verici bir gezinti... Fakat kuşkusuz, asıl konu, kitabın başlığındaki gibi, "resimde müziğin etkisi".... Nazan Ipşiroğlu "maddeden arınmış tek sanat olarak" nitelediği müzik sanatının "biçim dili"nden etkilenmede öncülüğün resim sanatında olduğunu belirterek yapıtının "giriş" böfümünde "tarihsel gelişim icinde müzik ve resim arasındaki koşutluk" başlığı altında "ortaçağda çoksesliğinin alımlanışı", rönesans müziğinde kompozisyon", "rönesans resminde kompozisyon", "rönesans nesnelciliğinden barok öznelciliğine doğru", "çoksesli rönesans müziğine tepki' alt başlıklarıyla 19. yüzyıl öncesinde resimmüzik ilişkisini irdeliyor. Bu bölümü, daha ayrıntilı ve çok sayıda örnekle 19. ve 20. yüzyıllarda müzik sanatının resim sanatı üstündeki etkilerini irdeleyen bölümlerle büyük sanat ustaları ve kuramcılarının konuya ilişkin görüşlerinden derlenmiş "belgeler" bölümü izliyor. Yineiemekte sakınca görmüyorum; "Resimde Müziğin Etkisi"yle Nazan Ipşiroğlu, sanatsalyaratının en önemli sorunsalları konusunda tekrar tekrar okunması gereken bir başucu yapıtı sunmaktadır. Şiir çalışmalarımda ses tonu, kurgu ve hepsinden daha önde olarak zaman kavramı beni en çok ilgilendiren konular olmuştur... Tek zamanlılığı aşmak, geçmişgelecekşimdiki zamanların eşzamanlılığını yakalayarak şiiri yaşam gibi devingen kılmak... Tıpkı bunun gibi, her bir sözcüğün de, içinde yapıtın bütününün enerjisini taşıması... "Belgeler" bölümünü gözden geçirirken Arnold Schönberg ve Paul Klee'nin yazılarında bu konulardaki görüşlerin yanlarına birçok çarpı işareti koymuş olduğumu gördüm: "Asu şaşırtıcı olan, beni doğrudan etkileyen başlangıçtaki tınıyla onun ardından zorunlu olarak gelmesi gerekeni kavramış olmam ve bütünü bifiyormuşçasına şaire hakkını verebilmemdi. Bu, sanat yapıtının tıpkı yetkin bir organizma gibi olduğu bilincini bende uyandırdı. Bütünlüğü öylesine homojen ki, en küçük parçasında bile en hakiki yanı, özü dile gelebiliyor... Bir şiirin tek bir dizesini, bir müzik parçasının tek bir ölçüsünü duymak onun bütününü kavramakiçinyeterliolabilir." (A. Schönberg, "MüzikMetin İlişkisi".) "Resmeresim niteliğini kazandıran harekettir.... Evrende de var olan devinimdir... Sanat yapıtı da her şeyden önce bir oluşum sürecidir. Ona bitmiş bir ürün olarak bakmamalıdır... Resim yapıtı devinimden doğmuştur, kendisi saptanmış devinimdir ve devinimle algılanır..." (P. Klee, "Yaratıcı İnanç") Bu kısa tanıtma yazısında kitabın başlığını oluşturan asıl konuyla ilgili bir özetekalkışmıyorum. "Çoksesliliğin resimde müzikten daha iyi dile gefdiğini söyleyen" Klee'nin çalışmalarıyla Bach müziği arasındaki ilişki; Ingres, Delacroix, Van Gogh ya da Gauguin, Munch da Klimt'in yapıtlarının müzikle ilişeri ve genel olarak 19.20. yüzyıl resim sanatı üzerinde müziğin etkileri konuları derin ve yoğun okumayı gerektiriyor. Nazan Ipşiroğlu'nun yapıtı sadece müzisyen ya da ressamlar için değil yaşamın bütünsel kavranışının gereksinimini duyan herkes için başyapıt değeri taşıyor.» Tek zamanlılığı aşmak "ReslmdeMüzJğlnEtklsl" a £ SAYFA 5