Katalog

Paulo Coelho, "Şeytan ve Genç Kadın" adını taşıyan ve kutsal metinlerde yer alan bir söylenceden yola çıkarak oluşturduğu romanında teoloiik göndermeler sunuyor okurlarına. TUFAN ERBARIŞTIRAN Paulo Coelho'dan 'Şeytan ve Genç Kadın Şeytanın ovunu E ski Ahit'te yer alan Yakub'un Mektubu adlı bölümde şunları okuruz: "...EyubunsabrınıişittinizveRabbin takdirettiği akıbeti gördünüz. (5/11)" "...ve kulum Eyub için dua etsin; çünkü ona itibar ederim. ...Çünkü kulum Eyub gibi benim için doğru olanı söylemediniz. (Eyub42/8)" ... Şimdi de romandan birbölüm okuyalım: "Allah şeytanla bahse tutuştu. Eyüb de kendisini tıpkı bizim gibi, iyi bir insan sandığından gereken dersialdı."(s. 134) Paulo Coelho, Şeytan ve Genç Kadın adlı kitabında kutsal metinlerde yer alan bir söylenceden yola çıkarak oluşturduğu romanında teolojik göndermeler sunuyor okurlarına. Âynı konu uzun yıllar önce ünlü yazar Goethe tarafından da işlenmişti. Tanrı ile şeytan arasındaki bir iddiaya göre şeytan (Mephistopheles) Dr. Faust'u kancîırabileceğini ileri sürer ve oyun başlar. Romanınltahramanı olan Dr. Faust DU oyunda ruhunu şeytana kiralar, ama sonunda Tanrı'ya olan sadakatini gösterir. P. Coelho da kutsal metinde yer alan ve önceden işlenmiş bir konuyu çok da fazla yenilik kazandırmadan karşımıza getirmiş. Tanrı ve şeytanın birbirleriyle üiyaloglarında benzer kavgalar/tartışmalar/anlaşmazlıklar kutsal metinlerde çok sayıda bulunmaktadır. Yazar benzer bir kavgayı/iddiayı romana dönüştürmüş. Kitabın 'özünde' hiçbir yaratıcılık yok. Kalıp halinde dinsel bir konuyu alıp biraz renklendirerek işlemiş sadece. Romanda yeri belli olmayan bir dağ köyünde, bir yabancı gelir ve her şey altüst olur. Çok az sayıda (281 kişi) insanın yaşadığı, dış dünyadan neredeyse soyutlanmış DU dağ köyünde her şey görünüşte güzeldir, hoştur ve 'iyidir'. Bireyin ruhunda doğuştan var olduğu sanılan 'iyi' edilgen bir konumdadır, yardımın/paylaşmanın/dostluğun dinsel yoğunluğu hemen belli olmaktadır. Yazar burada 'iyinin' ve 'kötünün' ne olduğunu anlatmaya çalışıyor, okurlarına iki bin yıl öncesinin dinsel metinleri ışığında çeşitli göndermelerde bulunuyor. Ama şunu da acıkça belirtelim ki, P. Coelho bu kitabında bize misyonerlik tavrını iyice netleştirmiş gibi geldi.. Bunu yazımızın içinde bulacağınızı umarak eleştirimize devam ediyoruz. Sözümüzü yine kutsal metinlerle sürdürecek olursak, Habil ve Kabil'i anımsamamız gerekecek. Habil'i öldüren Kabil'in runundaki 'kötülük' tohumları adak olarak sunduğu Tanrı tarafından kabul edilmemesinden sonra iyice serpildi, büyüdü ve sonunda kardeşini öldürmesine neden oldu. "...Kabil, kardeşi Habil'e karşı kalku ve onu öldürdü. (Tekvin4/8)" insanın ruhunda doğuştan olduğu ileri sürülen (bazı bilim insanları bunu toplumsal ve sosyolojik koşullara bağlamaktadır) iyilik ve kötülük dürtüleri dinsel itelemelerin sonucunda sivrilmektedir. Kitapta konu edilen kahramanların bu değerlerin akışkanlığı içerisindeki söylemleri, aksiyonları ve tavırları bu gerçeğin edebi anlamda kurgulanmasından başka bir şey değildir. Köye gelen yabancının içinizden birini 'kurban' ederseniz, 'hepinize yaşamınız boyunca yetecek kadar altın vereceğim' sözündeki kışkırtıcı lık duyguları insanın bazı zaaflarını dile getirmektedir. Yabancı sırtına yüklediği altınları dağda bir yere gömer ve bu işin SAYFA 10 Mlsyonerlik tavrı gerçekleşmesi için onlara yedi "...vaadin ahitlerine yabancı gün süre tanır. Onun bütün ve ümitsiz olarak... Efesoslula5KVIAN amacı şu temel soruya yanıt arara2/2" l.f.NC K.\OI*« maktagizlidir: "Benbirtekşey".. .inanmak istediğiniz şeyin, le ilgileniyorum: Başka insanlayani bütün insanların kötü olrın o kana susamış zavallı serseduğunun doğrulanmasını istirilerden farklı davranıp davranyorsunuz." (s. 85) mayacağını bilmek istiyorum." "Sebt gününde iyilik etmek (s. 85) Romandaki yabancının mi, yoksa kötülük etmek mi caailesini öldüren teröristlerin deizdir? Markos3/4" ğer yargılarını bu dağ köyünün "...kuyruklu, boynuzlu geleinsanlarına yükleyecek ve neticeyi bekleneksel şeytandan.." (s. 89) yecektir. Bundan sonrası ise yazar tara"...uzun kuyruğu.. ..veboynuzları üzefından tam anlamıyla bir misyonerlik tutrinde.. Vahiy Kitabı" kusu içinde gelişen olaylar, lsa'nın çarmı" ..şeytandan sarı bukleli saçlı küçük bir ha gerilişi, Hıristiyanlık felsefesi, Yeni kız çocuğuna kadar.." (s. 89) Ahit'in insanlığa yaptığı dinsel gönder"...insanoğluna benzer birini gördüm.. meler ile dolmaya başlıyor. Şimdi de bunVahiy Kitabı" ları sırasıyla ele alalım, romanla bağdaşHıristiyanlık inancına göre çarmıha getırmaya çalışalım. rilen lsa'nın kendini kurban etmesi bütün insanlığı Tanrı katında 'kurtarmak' DBKIBIIinBuffi 6İÇI için yapılan bir dinsel eylemdir. Isa kenBilindiği gibi Hıristiyanların peygamdı bedenini kurban etmekle insanlığın diberi Isa 'beklenmedik' bir ilahi elçi idi; yetini de ödemiş oluyordıı. Nitekim Isa herkes bir kral beklerken karşılarına bir şunları söylemiştir: "Sevginin en büyük peygamber gelmişti. lsa'nın çarmıha gekanıtı, sevilenler uğrunaölmektir. Ben iyi rilişi ile insanın içindeki tüm kötülüğün ve bir çobanım. İyi çoban koyunları uğruna acının yok olacağı umulur. Kitapta sözü hayatını fedaeder. Yh. 15/1310/11" Roedilen Kelt uygarlığı ise Hıristiyanlığın manın kurgusu bu konu üzerine kurulönceki evresine denk gelir ve dinsel açımuş. Köy nalkı kendi aralannda sürekli dan birçok örtüşme gösterir. Bugünkü kitartışarak, kurbanın kim olacağını bulliselcrin tepelerindeki horoz kültürü de maya çalışmaktadır. Herkes kendi açısınburadan kaynaklanmaktadır. Bu saydıkdan haklı gerekçeler ileri sürerken, yaşlı larımızın haricinde demirci, köpek, kurt, bir kadını bu iş için hedef gösterirler. Üskuzu, vaat, vahiy, kilise, peder.. gibi çok telik bunu yapma nedenleri de son deresayıda Hıristiyan kültürünün simgelerini ce anlamlıdır. Kurban yerine fedakârlık de kitapta buluyoruz. tümcesini ısrarla kullanmaya çalışırlar. Yazarın bu alandaki bazı sözcüklerini \ lıristiyanlık inancuıa göre lsa'nın ölmeHıristiyanların kutsal metinleri ile karşısi hepimizin günahlarının aruıdırılması laştırdık ve karşımıza bakın neler çıktı. anlamına gelir ki, bu anlayış bu dinin teBu arada yer darlığı nedeniyle örneklerin mel yasasını oluşturmaktadır. çok azını verdiğimizi de önemle belirtelim. örtülii gerçek " Adam yerden bir dal aldı. tkiyeböldü, Yazar buradan hareketle kahramanlatoprağı kazması için.." (s. 21) rını bu doğrultuda yönlendiriyor, inancın "...ağaçlardan dallarkesiponlarıyolun temelinde yatan örtülü gerçeği aralamaüzerine seriyorlardı. Matta21/8" ya çalışıyor. iyi ve kötünün insanın bede"Size göstereceğim altın külçesi..." (s. ninde hapis olması, koşullar gereği han27) gisi öne çıkarsa insanı da oraya yönlendir"Çünkü eğer toplandığınız yere altın mesi kitaplı dinlerin bilinen iletisidir. Yayüzüklü, parlak giysili bir adam girerse... zarın bu bağlamda bireyi sorgulamak isYakub2/2" teği dinsel temaya, kutsal metinlere, eski "Buradaki çocuklar çok iyi yetiştirilsöylencelere dayanacağına psikolojik ve miş" (s. 38) toplumsal değerlerle ruhsal çözümleme "...çocuklan tam olarak eğitip... 1. Tiüzerine eğilseydi çok daha gerçekçi olurmoteosa3/4" du kanısındayız. Çünkü kitapta konu edi" Alelade bir kurttur o, herhalde şimdilen kahramanların kültürel çeşitliliği, her ye kadar ölmüştür" (s. 51) birinin bu anlamdaki yelpazenin kıvnm"Orada onların kurdu ölmez. Markoslarında yer alışı ve kurguya olan katkıla9/48" rı dinsel mozaik oluşturma isteğiyle yeter"... Yabancıdan daha tehlikeü birini keşli düşünsel yoğunluğa erişemiyor. Sözgefetmiş olduğunu anladı birden kendisi." limi, yaşlı dul Berta, yalnızlık krizlerine (s. 55) tutulmuş genç kadın Chantal ve aç göz lü zengin işadamı gibi kahramanlar metne bol renk katmalarına karşın düşünsel anlamda katkıları cılız, sözel ve düzeysiz kalıyor. Buna karşın insanların kişisel menfaat uğruna nasu da başkalaştıklarının güzel birörneğini buluyoruz kitapta. Işin ucunda'altın olduğu zaman kazanmanın, lüks yaşamanın yarattığı kişilik bozulması yazar tarafından ustaca kurgulanmış. ()kurun bu anlamda kişilik saptamasında güçlük çekmeveceği kesin cir gerçek. Ama burada bir itirazımız da olacak. Böylesine önemli ve evrensel bir konuyu dinsel itelemenin baskıları sonucunda insanda oluşan kişilik bozuklukları nasıl çözümlenmelidir? Bu soru gerçekten de önemlidir. Okurun burada dikkat etmesi gereken tek husus şudur: Dinin temelinden kaynaklanan bazı sorunların en uç noktasında kişilik çöküntüleri aynı 'tabanın' üzerinde aydınlığa kavuşabilir mi? Kitaptaki yabancı ısrarla insanın ruhundaki kişilik tanımını dinsel temaya oturtuyor, kurtuluş içinse bu kez 'adak' öneriyor. Din üzerine az çok bilgisi olan hemen herkes bilir ki, adak/vaat/şeytan/melek/cennet/cehennem gibi dinsel motifler inancın temelini oluşturmaktadır. Işte bu temelin doğurduğu bazı sorunların farklı bir gözle mercek altına yatınlması gerekmektedir. Yazar büyük bir ısrarla kahramanlarını sözel anlamda kullanıyor, her birinin elle tutulur gözle görülür olma yetkinlikleri yok; satırların üzerinden kayıp gidiyorlar adeta. Belediye başkanının Karısı, bar sahibi ve bazı kahramanlar ise birer figüran olarak kalıyorlar. Bunların hepsini belirli bir nedene bağlayabiliriz. Yazar kitaptaki hiçbir kahramanın öne çıkmasını, romanı sarıp sarmalamasını kesinlikle istemiyor. Her birini misyonerlik inancına göre yoğuruyor, besliyor ve bu doğrultuda hareketlerini belirliyor. Bu satırîarı okuyanın soracağı soru şu olmalıdır: 'Dinsel amaçlar uğruna edebiyat kullanılmalı mıdır?' Yeni Ahit'in (lncil) tanıttığı dinsel gerçeklik lsa'nın diyet ödemesi, teslis, iyilik ve sevgi kahramanları üzerine kurulmuştur. P. Coelho, bu dinsel gerçekliğin üzerine tutkuyla eğiliyor ve romanın kurgusunu kurban, iyilik/kötülük, dinsel sevgi üzerine kuruyor. Yabancı, kitabın bir yerinde şunlan söyler: "Eğer kötüysek, o zaman yaptığımız her şey doğru demektir. ..Çünkü kurtuluş, bir insanın düşüncesinin ve davranışının ötesinde yatmaktadır." (s. 29) Kitapta benzer tema üzerine çok savıda anlatı bulmak olası. Şimdi de Yeni Ahit'ten bir alıntı yapalım. "iyilik gelsin diye kötülük yapalım, demeyelim? Romalılar 3/8" "Kötülüğeyenilme.fakat kötülüğü iyilikle yen. Romalılara 13/12" 'Anlatı'ağıplıklı bir noman Şeytan ve Genç Kadın adlı kitap Hıristiyanlık felsefesi ve gelenekleri üzerine kurulmuş bir kurguda 'anlatı' ağırlıklıbir roman. Yazar bu kitabında insanın içindeki iyilik ve kötülük dürtülerini Buoha, Mani, Zerdüşt gibi filozoflann düşünceleriyle yeterince kesiştirmeden (burası kitabın felsefi anlamda büvük bir eksikliğidir) oluşturması okurla Hıristiyanlık felsefesini karşı karşıya getiriyor. Buradaki felsefi açılim dinler arasında bir bağlantı üzerine kurulabilirdi. Yine aynı düşünsel yoğunluk eleştirel bir bakış açısıyla bir dinin üzerine eğilebilirdi. Hiç değilse Hıristiyanüğı acıkça savunan, bu inancı yaşam biçimi olarak uygulayan birinin romanı da bu doğrultuda olmalıydı. Evet, insanlığın kurtuluşu için lsa'nın sözleri anlamlıdır, Hıristiyanlık inancı ve öğretisi hepimize gereklidir diyebilmeliydi. însanın ruhundaki iyilik ve kötülük dürtülerini tanımak için kutsal sözleri okumak ve anlamak yeterlidir, çağdaş düşünceye ihtiyacımız yoktur diye itiraz etmeüydi. Oysa, ele aldığımız romanın yazan için çok da samimi ve dürüst olduğunu söyfeyemeyeceğiz. Bu satırlann yazarı en çok bir inancı ya da bir siyasi dü • CUMHURİYET KİTAP SAYI 629 P. Coelho da kutsal metinde yer alan ve önceden Islenmls bir konuyu çok da fazla yenlllk kazandırmadan karşımıza getirtyor.