Katalog

Dünya kamuoyunda gittikçe önem kazanan "yitirilmekte olan diller" arasında, Türk Yahudilerinin tarihi düleri JudeoEspanyol ve Yidiş de yer almaktadır. Burada bu ve penzer dillere gönül bağlamış ilginç bir kişiliği ve çalışmalarını tanıtmak ıstiyoruz sizlere. Gerald Nitsche 1991 yılında St. Georg Avusturya Lisesi'ne atanmış ve birkaç yıl içinde Türkiye'yi çok sevmiş. Ülkesınin saygın çağaaş ressamları arasında yer alan Nitsche'nin ikinci tutkusu şiir, üçüncüsü ise 7 'Azınlıkların Dilleri"dir. Bu üç tutkusuna sergicilik ve yayımcılığını da eklemiş Nitsche. Bundan birkaç yıl önce, Avusturya'da Almanca dışında konuşulan Hırvatça ve Slovence gıbi "azınlık dilleri"nde yazılmış şiirleri kapsayan bır antolojı yayımlamış olan Nitsche, bu konulardaki uğraşısını kendi yayınevi olan EYE ("Emirgân Yayınları Editions") aracılığı ile sürdürüyor. Bu konuya ayırdığı " Avrupa'nın Kalbinden" dizisinin birinci cildi olarak ise 1999 yılında "Çağdaş Yidiş Şiiri" antoloiisini çıkardı. tstanbul Ulus Yahudı Mezarlığı'ndaki taşlarından "frontaj" yöntemi ile kopyaladığı karakalem çalışmalarını da içeren bu îlginç kitapçık, sınırlı sayıda basılmış ve EYE Verlag, Graf 135 A6500 Landeck/Tirol, Avusturya adresinden posta yolu ile veya www.geocities.com./nitg2000 /progr.htm web sayfasından edinüebilir. Gerald Nitsche, Robert Schild ve Judeo Espanyol şiir dünyasının uluslararası isimlerinden Salamon Bicerano 1999 yılında bir araya gelmişler. Amaçları ise "Avrupa'nın Kalbinden" dizisine bu dildeki bir antolojiyi de kazandırmak. Gerald Nitsche, 2000 yılında tekrar Ayusturya'ya tayin olmuş. Son iki yılda Avusturya'da konuşulan Roman, Hırvat ve "Jenisch" dillerinin şiir ve düzyazılarını içeren üç ayrı antoloji yayımlamış. Türkiye asıllı on sekiz ozanın toplam kırk sekiz şiirini içeren "Los Kaminos S'incheron de Arena" "Sandvervve.the Wege" "Kumların Orttüğü Yollar" başlıklı antoloji bu dönemde oluşuyor ve üç dilde (JudeoEspanyol, Almanca ve Türkçe olarak) hazırladığı antolojiyi Avusturya'da yayımlıyor. Kobert Schild Gerald Nitsche ile bu antolojiyi konuştu. SAYFA 8 'Yitirilmekte olan dillere ilgi duvuvorum' tı vardı. ikinci bölüm, çağdaş Avrupa dönemine yayümıştır, buradaki en yeni şiir 1987 yılına aittir, en eskisi ise ancak 1943'e uzanır. Üçiincü bölüm ise artık maalesef kalmamış olan yüzyılın başındaki Viyana Yidiş edebiyat ortamını içerir. Kıtapta, baztları sıze aıt olan resımlcr gürdüm. Bunlart ncreden csınlenerek çzdiniz? Resimlerin çoğu, lstanbııl Akmerkez yakınındaki mezarlıktan esinlenmiştir. Oradaki bazı mezar taşlarında görmüş olup ilginç bulduğum motilleri "rrontaj" metodu ile kopyaladım. Kitapta ayrıca Krakova Yahudi Mezarlığı'ndan bazı fotoğraflar ve bir arkadaşımın konular ile ilgili özgün resimleri yer alıyor. Yayınevinizin yem projelerı nelerdir? Gene azınlık lisanları ile ilgili yeni bir çalışmam var. Dünyada pek az kimsenin bildıği, Irlanda'da göçebe hayatı sürdüren "Tinkers" Kavimi ile temas kurdum. Bu insanların değişik, içe kapanık bir yaşam tarzları var. Olkeyi arabalarıyla dolaşırlar ve pek kimseye yaklaşmazlar. Konuştukları dili de gizli tutmaya çalışıyorlar ve işin daha başlangıcındayım. Ayrıca, Skandinav ülkelerinde de konuşulan bazı gizli lisanlar üzerinde çalışıyordum. Bu arada, babanın önerisini de değerlendirerek Judeo Espanyol dili ile ilgilenmeye başladım. Sayın Salamon Bicerano'nun şiir kitabını Dr. Eidherr'e verdim ve kendisi bir ilk tercüme denemesine girişti. Belki bu konuda ayrı bir yayın oluşur. Yayınlanmzın finammanım nastlyapıyorsunuz? Güzel ve çok yerinde bir soru. Cevabı ise, "başta çalışarak!" bildiğin gibi, lise öğretmeniiğim yanında aynı zamanda resim de çizerim. Işte bu resimlerin satışından belirli bir gelir oluşuyor. Ancak para yetmedikçe, yayınlar için bazı dostlarımdan madai yardım da istiyorum ve bugüne kadar her iki kaynak netice verdi." Gerald Nitsche ile JudeoEspanyol şiir antolojisi üzerine Salr s. Bicerano. Edltör R schild, Yayıtncı G. K. Nitsche DR. ROBERT SCHİLD iJış dilindekı şıirlert tercüme ettirip yaytmlama projeniz nereden doğdu? Bu soruyu yanıtlamak için bir hayli gerilere gitmeliyim.Her şeyden önce, "azınlıklara" (ki, aslında bu terimi pek sevmem) çocukluğumdan beri özel bir ilgi duyarım. Ayrıca, lise tahsilimi altı ayrı bölge ve okulda tamamladığımı belirtmeliyim. îşte bu yoldan, değişik lehçelere aşina oldum, insanların kullandıkları aynı tanımlamalara dikkat ettim ve bazı yörelerde kullanılan kelimeleri not etmeye başladım. Daha sonraları, Avusturya'da Almanca dışında konuşulan azınlık dillerinin şiirlerini toplamaya basladım. Ülkenin değişik eyaletlerinde kullanılan Hırvatça ve Slovence gibi. Böylece "Almancasız Avusturya Şiirleri" kitabım doğdu. Daha sonra ise Avusturya'da eskiden beri konuşulmuş olan Yidiş lisanına yöneldim. Bu dil, aynen Flamancada olduğu gibi, eski Almancadan kaynaklanmaktadır ve ben, Hamanca bildiftün için, Yidiş'e de ayrıca özel bir ilgi uuydum. Böylece hem azınlıklara, hem de onların konuştukları dillere karşı yatkın y lığım, beni bu ikinci projeme yöneltti. Kitabın çevirmeni kimdir? Viyana Yahudi Cemaati'nin ayhk "Die Gemeinde" dergisi aracılığıylaDr. AnTiin Eidherr ile tanıştım. Salzburg Üniversitesi'nde Yidiş öğrenmiştir. Ayrıca, Italyanca ve lspanyolca dışında tbranice de bilir ve gerek Avusturya Yahudi Cemaati gerekse Israil'de birçok kişi ile sürekli işrjirliğinde.bulunuyor. Şu sıralarda ise Salzburg Üniversitesi'nde Yidiş dersleri vermektedir. Kendisine, bu lisanda yazmış olan Avusturyalı şairlerden bahsedince, bu eserleri toplamaya karar verdik. Eskiden Avusturya topraklarında bulunan Galiçyalı Mordechai Gebirtig'den başlayarak yola koyulduk. Bu fürler hangi yöreler ve hangi dönemlerdendir? Antolojimizin adı "Avrupa'nın Kalbinden Çağdaş Yidiş Şiirleri dir ve böylece belirli bir yöreyi ve dönemi kapsar. Avrupa'da yaşamış veya halen orada yaşayan, ayrıca Avrupa kökenli olup îsraU'de yaşamakta olan ve Yidiş dilinde yazan şairlere yer verdik. Kitap, üç bölümden oluşuyor: Ilkinin adı "Krakau" zira Polonya'nın bu şehrinde (Lehçe adı: "Karakova"), çok hareketli bir Yidiş edebiya JudeoEspanyol Şiirleri Antolojisi "Kumların ÖPtttiBÜ Yollar" B undan tam 510yılöncc, 1 lıri.stiyanolnıayı kabııl etmcdikleri için Ispanya'dan sürülüp, büyiik kısmı ()snıanlı topraklarına yerleşcn Sefaratl Yahudilerinin bcraberlerinde getirdikleri ve tbranice nin yanı sıra yerleştikleri yörede konuşulan Antolojl'nin tanıtım toplantısına katılanlar, soldan sağa: Kiara perahya, Ell Perahya, Bekl L Bahar. Salamon Bicerano, Sibel Almelek, Robert Schild, Beki Bardavit. diller ile harmanlanan C^rtaçağ lspanyolca dilinde günümüzde yazılmış şiirler, AlmanSephiha ile lstanbul'da yayımlanan "Şamış olan "Kumların Örttüğü Yollar" antoca ve Tiirkçe çevirüeri ile önümüzdeki günlom" Gazetesi yazarlannea özel olarak nalojisi, yitirilmeye yüz tutmuş bu tarihi halk lerde Avusturya'da kamuoyuna sunuluyor. zırlanmış, "JudeoEspanyol" dili ve yazını diline bir anıt dikmek çabasındadır. Uzun yıllar boyunca Istanbul Avusturya hakkında bilimsel çalışmalar ve örnekler Kitabın Türk kamuoyuna tanıtımı, 26 ŞuLisesi'nae öğretmen olarak bulunmuş Geyer alıyor. Türkçe şiir çevirilerinin bir böbat 2002, yayımcı, editör, çevirmen ve ozanrald Kurdoğlu Nitsche'nin "EYEHmirgân lümü ozanlann kendileri, diğerleri başta yalann bir böfümünün de hazır bulunup şiirYayınları Editions"un "Azınlık Dilleri Yazar Beki Bardavit olmak üzere, Istabullu lerinden örnekler sunduklan, tiyatro sanatzını" dizisi çerçevesindeki bu antolojide, Sefarad Yahudileri tarafınca yapılmıştır. çısı Sumru Yavrucuk'un Türkçe çevirileriTürkiye'nn yanı sıra tsrail, ABD ve Fran'I'üm Almanca çeviriler ise kitabın editörni okuduğu, ayrıca JudeoEspanyol müzisa'da yaşamakta olan ve tiimü Türkiye asıllüğünü üstlenip giriş yazısını kaleme almış öinden de örneklerin sunulduğu bir etkinlı 18 ozanın toplam 48 şiiri, üç ayrı dilde Uk olan Salzburg Universitesi dilbilimi öğretim likJe, Istanbul/Yeniköy Avusturya Kültür kez birlikte yayımlanmaktadır. görevlisi, ozan ve çevirmen Dr. Armin Eidüfısi'nde yapılmıştır. Bu çalışmanın esin kaynagı, lslam döneherr'e aittir. Bu kitap, Neve Şalom Vakfı Barın Yurt mi lspanyası'nda barış içinde bir arada yaKitabın kapaöında 1492 tarihli "YahudiHuzurevi'ne yapılacak bir bağış karşılığınşamakta olan Yahudi, Miislüman vc Hırislerin lspanya'dan Kovulma I;ermanı"nın da, ilgilenenlere armağan ediIebileceKtir tiyan toplumlan yazın iirünlerinin karşılıktıpkı basımı yer almaktadır; iç sayfaları ise (Tel. 021224956 64) lı olarak tercüme edilmesi için 1216da I'oçeşitli Avusturyalı sanatçıların özgün deAntolojinin içeriği haklunda daha geniş ledo'da kurulmuş olan okııldur. Kitabın ana senlcri ile süslenmiştir. bilgi için: Dr. Robert Schild (editör) O5Î3 bölümiinü oluşturan antolojinin yanı sıra Adını "Los Kaminos de Sirkeci" ("Sirke320 44 64/Avusturya Kültür Ofisi 0212 Sorbonne Universitesi'nden Prot. H.V. ci'nin Yolları") başlıklı halk şarkısından al223 78 4 3 " CUMHURİYET KİTAP SAYI 631