Katalog

ardından bırbınnı butunleyen ıkı maka le daha gelmekte "Eskıler Yenıler Şı ırler Çevırıler Lleştırıler, Kuramlar Dukkân 1" ve "Dukkân 2" Makalelerın adlandırılışında 'dukkân" sozcuğu he men dıkkatımızı çekıyor Ya/ar duk kân ' eğretılemesını kullanmasını şoyle açıklıyor Nedenlcrden bırı dukkân eğretılemesının çeşıtlılığı çağrıştırıyor ol ması Bır başka nedenı ıse, bu makaleler de uzerınde durulacak çevırı ve çevırı eleştırı çalışmalarını metın dukkânı ça lışması olarak elc alarak ıstemem " (agy 93 94) Makalede sunulan bılgılerden, metın dııkkanı nın Gregory Ulmer'ın Ingılızcede kullandığı 'textshop" soz cuğune karşılık olarak I urkçede kulla nıldığını goruvoruz Yazann bu makale lerdekı amau bır vanda çcvırının çıkış metnını oluşturan ozgun metnın çevırı amaçlı yorıımlanmasındakı farkların ve ortak vanların gosterdığı çcşıtlılık ve çe şıtlılığe nedcn olun ctmenlerı ortaya çı karmak ote yandan dd şıır çevırısıne ge tırılen getırılebılecek eleştırdere avnı ço ğulcu bakış açısıyla yaklaştlabıleeeğını gostermek Bu amaç doğrultusunda "Dukkân 1" başlıklı ılk makalede once Shakespe are'ın 66 sonesı ve bu sonenın Saadet Bulent Bozkurt ve Can Yucel tarafından Furkçeye yapılan çevırılerı ıncelenıyor Inceleme sırasında Yucel ın çevırısının gorece olarak kabul edılebılırlık kutbu na daha yakın olduğu vurgulanarak, çe vırıbılımın Bu adeta ozgun bır metın Shakespeare bunun neresınde?" dıyebır kenara bırakılan çevırı metınlere çevırı bılımın sahıp çıkabıldığı ve bu anlamda çelışkılı goruşlere son verdığı ırdelenı yor Incelemenın sonunda, Bozkurtlar'ın çevırısının, metın sadece dıl duzeyınde ıncelenetek olduğunda, Toury'nın ku ramı çerçevesınde belkı yeterltk kutbu na yakın bır çevırı olarak değerlendırıle bıleeeğı soylenıyoı Ancak yazar, çevırı de olçu ve uyak duzenıne uyumun bır çe vırıyı ne yetc rlı ne de kabul c dılebıhr ya pabıleceğını ıddıa edıyor Bu bağlamda Yucel'ın cevırısının kaynak metınden butun aldıklarına rağmen yettrlı olarak değerledırılememesının onemle altı çızı lıyor Yazara gore Yucel'ın çevırısı yeterltk tanımına uymadığı ıçın kabul edılehıItr çevırı olarak nıtelendırılıyor, ama çe vırı erek dızgeyle gosterdığı butun uyu ma ek olarak Kaynak metınle de uyum halınde Bengı Oner bu noktada soru nun "ıkılı zıtlıkta" yattığını duşunduğu nu, bır çevırının kutuplara yakınlık açı sından ele alındjğında nem yeterlı hem de kabul edılebılır ya da ne kabul edılebılır ne de yeterlı olarak değerlendırılebılece ğını belırtıyor "Dukkân 2" başlıklı makalenın ıkı te mel amacı var Bırınu amaç, şıır çevırı sının farklı çozumlere, çoğul yorumlara açık olduğunu, metnın, şıırın, şur çevırı sının zengınlığının metındekı, çevırıde kı duzenden çok "duzemızlık", "bağda şıksızlık", "rastlantısallık"ta yattığını ve şurlerın, çevırılenn "kararsızîığa' ışaret eden oğeler ıçerdığını, çevınye yer verı len bır şıırle orneklemek îkıncı amaç ıse bır "metın dukkânı" çalışmasının on <ışa maları olarak aynı şurın çevırısıne ılışkın genç çevırmen adaylarıyla yurutulen ça lışmalara değınerek, çevırmen adayları nı ozgun metnın yorumlanması ve karşı dıle aktarılmasında ne gıbı kısıtlamaların yonlendırdığını saptamak Belırtılen bu amaçlar çerçevesınde, oncelıkle Can Yu cel'ın, şurın nasıl bır ış olduğunu şaır kımlığıyle dıle getırırken, aynı zamanda çevırının de nasıl bır ış olduğunu şaır çe vırmen kımlığıyle ornekleaığı ' Işte Bu Iş" adlı şıırı buyuteç altına alınıyor Da ha sonra metın dukkanı çalışması bağ lamında bu sıııınuç çevınsı u/erıne çe vıımenletin kendı çevırı sureçknnı an lattıkları yazılaı da dıkkate alınarak be tımleyıu mr çalışma yapılıyor MakaJe nın sonunda farklı yaklaşımlarla başka CUMHURİYET KİTAP SAYI 631 "dukkân" çalışmalarının yapılmasıyla bıılıkte var olan sınırların zorfanıp aşıla rak şıır çevırısının ozune ınılebıleceğı, bovlelıkfe de kemıkleşmış yapılardan kurtararak çevırı edıncının gelıştırılebı leceğı ırdelenıyor Kıtaba adını vcrcn bu bolumde tek bır makale yeı almakta Çevırıbılımde Bı reysel Kuramlardan Genış Olçeklı Bır Bakış Açısına Doğru" Makalenın ıkı te mel amacı var Bırıncı amaç, ılk anda benzerlık gosteren ve zıhınlerde karga şaya neden olabılecek kuramsal vakla şımların uzerındekı ortuvu aralayarak kuıamların ortak/farklı yonlerını belır lemek bu kuramlardan hangı yonlenv le yararlanılabıleceğını gormek onları çevıııbılım ıçerısınde doğru yerlerıne verleştırmek Îkıncı amaç, araştırmada vaıılan sonuçlar ışığında ıncelenen ku ramlardan genış olçeklı bır bakış açısına gıdılıpgıdılemeveceğınısoıgulamaK Bu amaçlaıı makalesıne temel alan vazaı ılk once kurama duyulan vaygın guvensız lığın ve ılgısızlıgın nedenlennı araştırı yor Neden olarak da, geçmışte kaynak odaklı çevırı kuramlarının çevırı gerçek lerını yansıtmaması ve gunıımuzde ya pıbozuculuğıın etkısıyle kuramın ' de mode" bulunması verılıyor Makalede ınceleme altına alınan çevırı kuramları şunlar Gıdeon Ibury'nın "erek odaklı kuramı", Hans J Vermeer'ın "skopos kuramı" veErnst AugustGutt'un 'açık layıcı bıldırışım kuramı" Soz konusu kuramları bıreysel kuram" olarak ad landıran Bengı Oner once bunları ayrın tılı bır bıçımde tek tek ıncelıyor, daha sonra da kuramlarda tekrarlanarak kul lanılan terımler çerçevesınde ırdelıvor Sonuçta, kuramlarda kullanılan kıını te rımlerın bazı durumlarda farklı anlam lara geldığı, bazı durumlarda ıse bır bırınden çok farklı terımlerın gerçekte anlam açısından bırebır ortuştuğu belır tılıyor Bıı bağlamda kuramlardan sap tanacak amaç doğrultusunda değışen oranlardayararlanılabıleeeğı ancak bu nun gerçekleşebılmesı ve ozellıkle çevı rı eğıtımıne yonelık katkıda bulunula bılmesı ıçın kuramdakı varsayımların buyuk bır tıtızlıkle sınanması ve kuram ların ortuşme/fark alanlarını belırleye cek genış olçeklı bır bakış açısının oluş turulması gerektığı vıırgulanıyor gğ g 'Çevlri Kuramlarım Düşünürken...' Kaynaklar: BENGI ONLR, Işın 1999 Çevırı Bıı Sunçttr Ya Çevırıbı ÇeviPKbllbn) Alanında Dönüm lımy, Istanbul Sel Yavıncılık Noktaları ve Işın BengiÖner 2001a Çeııtt Kuramlartnı Dujunut Işın Bengı Oner, ıkı yıl once yayımla ken îstanbul Sel Yavıncılık nan Çevırı Bır Sureçtır Ya Çevırıhılım •> 2001b Çevırıhılım lcrımlert Sozluğu adlı ılk kıtabının, yaşamındakı bır doÎstanbul Sel Yavıncılık num noktasım, "çevırı pıyasasından unı FILLMORE.CharlesJ versıteye, çevırı uygulamalarından çevı 1977 "Scenes and Frames Semantıes" rı kuramına, çevırıden çevırıbılıme geçiş LtnguıstıcStructuresProtessıng A Zam ÇevlPlblllm Terlmlerl surecınde surdurulen sorgulamanın bır poliı (yay haz ) Amsterdam, N Holand Çevtrıbılım lenmlerı Sozluğu Bengı evresını yansıttığını" ıfade etmıştır Bu 55 81 Oner'ın çevın yoluyla Turkçeye gıren kıtap, Turkçede yayıfhlanan çevırı(bı GUTT, Ernst August çevırıbılım terımlerını taradığı, bu terım 1990 "A Theoretıcal Account ferın çıkış noktalartnı oluşturan of Translatıon Wıthout a 1 rans ozgun terımlerı ne oranda yan latıonTheory?" larget 2 2 135 sıttıklarını ınceleyıp tartışmaya 164 açtığı, bu tartışmayı temel ola 1991 Iranslatıon and Relevan rak soz konusu terımlere ılışkın ce C ognttıon and ( ontext Basıl onerıler getırdığı çok onemlı bır Blackvrell kaynak kıtap TOURY, Gıdeon Yazara gore, bır bılım dalının 1980 In Seanh of a Iheory of oluşması ve gelışmesınde o bı Irans/atıon lelAvıv FhePorter lım dalında ortaya konulan ku Instıtute of Poetıcs and Semı ramlar ve bu kuramlar çerçeveotıcs sınde onerılen yontemler ol 1995 Deicrıptıve Translatıon dukça onemlı Bunun nedenı, Studıa and Beyond Amsterdam her kuramcının kuramında ve Phıladelphıa John Benjamıns kuram doğrultusunda onerdığı Publıshıng Company yontemde, kendısının o bılım ULMLK, Gregory L dalına bakış açısını, başka bır 1985 "TextshopforPost(e)Pe deyışle o buım dalında sapta dagogy" Wrıttng and Readtng nan sorunları nasıl çozmeyı du Dıjferently Dcconstructıon and şunduğunu terımlerle açıkla The JeachıngofCompoiittonand ması Bır kuram ya da kuramsal Ltteratun G D AtkınsveM L temellı bır yontem, o kuramın Johnson (vay haz ) Kansas Unı terımlerınden ayrı duşunuleversıtyPress 38 64 mez Doğal olarak bu gerçek VLRMEER Hans J çevırıbılım ıçın de geçerlı 1989 Skopos and Commıssı Ayrıca yazar, çevırı alanında on ın Translatıonal Actıon' Rı yapılan bılımsel çalışmalar ıle adıngs ın Iranslatıon Iheory A bu çalışmaların yapıldığı ıılke Chesterman (yav haz ) OvPmn lerde çevırı eğıtımıne verılen LectuıaAb 171 200 onem arasında doğrııdan bıı 1995 A Skopos Iheory of bağ kurulabıleceğını ıddıa edı Işın Bengl öner e göre bir billm dalının oluşması ve gellsmeslnde o yoı Bu ıddıanın ardından da ul blllm dalında ortaya konulan kuramlar ve bu kuramlar çerçevesln Translatton (Somc Argumen/s/or and agaınst) Heıdelberg kemıze ılışkın onemlı bır sapta de önerilen yontemler oldukca önemll SAYFA 13 mada bulunuyor "Ulkemızde çevırının, ıster Doğu ıster Batı kaynaklı olsun her vakıt çok onemlı bır yerı olduğunu, an cak çevırı ustsoylemının çevırının bır bı lım dalı olmasina doğrudan katkıda bu lunabılecek kuramsal çabşmaları dola vısıyla da yontemsel ve terımsel tartış maları başlatmadığını goruyoruz " (agy 12) Soz konusu saptama oldukça yerın debırsaptama çunkugunumuzdeçevı n eğıtımının onemı her ne kadar artsa da çevırıbılıme doğrudan katkıda bulunan çalışmalar dış kavnaklı Bu çalışmaları da Jayandıkları kuramsal kaynakların te rımlerınden ayrı dıışunmek olanaksız Ulkemızde dış kaynakların sağlıklı bır şekılde sorgulanıp tartışılmasını olanak lı kılmak bu tartışmalardan elde edılen verılerle çevırı eğıtımıne katkıda bulun mak boylelıkle Jeçevıııbılımıngelışme sıne olanak sağlamak ıstenıyorsa, Furk çedekı çevırıbılım terımlerı arasında bır bırlık öluştuımak gerek Yazar da nıte kım bu tur çekıncelerle hareket ederek soz konusu so/luğu hazırlamış ( eıtrıbılım Terımlerı Saz/ftjJ*/kapsam lı bır çalışmanın urunu Kıtabın çevırı bılım terımlerınden oluşan Turkçe In gılızce ve îngılızce Turkçe bır dızınle sı nırlı kalmadığı gorulmekte Dızınde yer alan terımlere nasıl ulaşıldığı yazarın yaptığı ıkıdıllı tarama ve bunun hemen arkasından gelen tartışmayla ayrıntılı bır şekılde açıklanıyor Boylelıkle sozluğe bakan çevırı eğıtmenı, çevırı eleştırme nı, çevırı araştırmacısı, başka bır deyışle çevırı ışıyle dgılenen herkes çevırıbılım alanına ılışkın kullanılan Turkçe tetım lerın neden başka bır şekılde değıl de, ozellıkle oyle kullanıldığının bılıncıne varabılıyor Bu tur bır bıîınçlenmeyı te mel alan teıım kullanunı hıç kuşku yok kı, yukarıda değındığım çekıncelerı gı dermede son derece etkılı olabılır Artık dış kaynaklar sağlıklı bır şekılde sorgu lanıp tartışılabılır, bu tartışmalardan el de edılen verılerle çevırı eğıtımıne katkı da bulunulabtlır boylelıkle de çevırıbı lımın gelışmesıne olanak sağlanabılır lım) konulu "îkıncı" bıreysel çalışma ola rak, çevırı eğıtım kurumları ve çevın pı yasası bağlamında gerçek bır donum noktası şeklınde değerlendırılen çevırı den çevırıbılıme geçışe ışık tutmuştur Soz konusu kıtaba yazdığı onsozde ya /ar, 'donum nnktalarmm bır kez yaşanıp olduğu yerde kalmadığını, her donum noktasımn başka bır donum noktasmm yolunu açtığını' belırtmıştır Bengı Oner ın vayımlanan ıkı yenı kı tabı, ılk kıtabının sağladığı açılımlarla yazarın yaşamındakı başka donum noL talarını açığa vuruvor ( evırı Kuıamları nı Duşunurken adlı kıtapta Bengı Oner ın ' temelmı daha once zıhnınue kı pek çok soruvu vanıtladığını sorun olarak gorduğu bırçok konuyu ço/ıımc ulaştırdığını duşunduğu kuramların oluşturduğuçevırısotunsalf'nı kuıam eğıtım" 'kuram eleştırı kuram ııst kuram' ılışkılerı bağlamında ırdcledıgı goruluvor ( eı ınbılım Terımlerı Sozlugn adlı kıtabında ıse ya/ar, yaptığı tıtı/ tarama ve kapsamlı tartışmanın ardm dan sunduğu dızınle I urkçedekı çevırı bılım terımlerı arasında bır bırlık oluş turmaya çalışarak çevırıbılımm gelışnic sıne katkıda bulunuyor Bengı Oner, rurkçedeyayımlanance vırı(bılım) konulu ' ııçuncu" ve doı duncu" bıreysel çalışma olma ozellığını taşıyan son kıtaplarına yazdığı onsozıcı de ıse yaşamındakı başka donum nokla larınm ılk ışaretlerını verıyor 'Bugun bulunduğu noktadan uzennde yıllaıca çalıstığı konulara, kuramları çıkış nokta sı olarak ele almadan, kuram karşıtı bır bakış açısıyla yaklaşmak ıstedığını" be lırtıyor Ulkemı/de çevırıbılımm ozerk lık savının Turkçede yayımlanmış çe\ı rı(bıhm) konulu bıreysel' kıtaplaıla desteklenmesı gerekıyor Bu alanda ve nı donum noktalartm tanık olma umu duyla •