Katalog

Olum Ovunları ABDULLAH TEKİN Y aşar Kemal'ın Torosları ve Çuku rova'yı romanlas.tırması hatta des tanlas,tırmasına koşut bır yakla şımla Osman Şahın de aynı yorevı ve yo ıe ınsanlarını oykulerının ıçınde yansıtır Yaşar Kemal'ın " Akçasazın Ağaları" baş lığı altındakı ıkılemesı "Demıruler Çar şısı Cmayetı" ve ' Yusufcuk Yusuf" adla rını tasır însanın ınsana, ınsanın doğaya yonelık sevgıleıı uzunçlerı, bağldık ve kınlerı sergdenır bu romanlarda I ıpkı Osman Şahın'ın aynı ıoğrafyadakı ınsa nın ınsana ve doğaya bağldığını yansıttı ğı gıbı Çunku Osman Şahın'ın kendısı de o bolgenın bır ınsanıdır Yoruktur Osmanlı Padışahlarının ' uçlara kolonı ze" ettığı Turkmenlerın soyundandır Nedır Şahın, sevgı dolu bır ınsandır, kım seye kızmaz, kımseyı uzmek ıstemez Yu zundekı guleçlık'yureğınden gelır "Ben oykulerımde ınsanları yazmaya çalışıyo rıım" der Osman Şahın ve ekler "însanın o/u bın yıl once de aynıydı, bın yıl sonra da aynı kalacaktır Yıne ınsanın ozu kentte ya da koyde değışmez Ben ıse, ın sanların hıç değışmeyen evrensel yanla rını, orneğın korkularını, tutkularını, oç lerını, olume karşı ya da olumle ıç ıçe olan mıtoslarını yazmaya çalışıyorum Yazarken de oykulerımın arlca ronlarına kırsal kesımın coğrafyasını, goruntulen nı yerleştırmeye çalışıyorum " Osman Şahın TRT Oyku Buyuk Odu lu, Nevzat Ustun Oyku, Omer Seyfettın Oyku ve 1998 Yunus Nadı Oyku odul len sahıbıdır Kıtapları yabancı dıllere çevrılmış, 20'nın uzerındekı oykusu ıse rılme alınmıştır Şahın ın kıtaplaıında salt Foroslar ve Yorukleryeralmaz Şanlıurfa nın Sıverek ılçesındekı 200 yıllık kan davasını konu alan kıtapları da vardır Şahın yaşadığı coğrafyadakı olayları ıyı ızleyen bır goz lemcıuır Kıtaplarının omurgasını oluş turma aşamasında, bulunduğu yer, or tam ve koşulları çok ıyı aynştınr Nıtekım "Kolları Bağlı Doğan" bu tur bır çızgıde yansır Kıtapta yer alan oykulerın tumu Şahın'ın hapıslık yıllarında gorduğu, duygu veyaşadığı olayları yansıtır Şahın Turk halk bılımıne de (=folklor) hızmet etmış bır ya/ardır Bu doğrultu da "Su Kurusu" adlı kıtabı Anadolu bd mecelerını ıçenr 40 yü once derlenen 688 bdmece "Su Kurusu" adlı kıtapta toplan mıştır Şahın'ın "GuneşHarflen" adlıça lışması Ioros goçerlennın kuşaktan ku şdğâ aktarıp gunumuze ulaştırdıkları bır soylenceden yararlanılarak ya/ılmıştır Osman Şahın ın son kıtabı "Olum Oyunlan"ndan once yazdığı "Mahşer" adlı çalış,ması 10 oykuden oıuşur Kıtap ta yer alan " Dusler' adlı uzun oykusunun masalımsı ve fakat oldukça gorkemlı ya pısı dıkkat çeker Şahın erotık boyutlu bır aşk oykusunu ustalılda yansıtır Duşsel bır oykudur bu Olum ımgesıyle duşsellık Osman Şahın'ın kıtaplarındakı en onemlı ızlelderın başında gelır Nıtekım Prof Alı Akay de Prof M Şehmuz Guzel'ın Parıs'te ortaklaşa hazır ladıkları "Yaşar Kemal ve Osman Şa hın'ın Yapıtlarında Olum Imgelen ve Duşler" adlı ınteleme yazısı bu yaklaşımın bır kanıtıdır Can Yayınları arasında yer alan "Olum Oyunlan" Şahın'ın son oykulerını bır araya topladıÇı bır kıtap Şahın "Olum Oyunla rı"nda yıne Toros lar'ı ve burada ya şayan ınsanları, Yoruklerı anlatı vor Bu oykulerın ağırlık noktası, ın san dışkderındekı kıını etkıleyıcı, yonlen dırıcı oğelerın, yanı gelenek tore ve kul turel boyutların yaşamın akışına yonelık etkılerını mertek altına alma yaklaşımı dır Daha hoşgorulu, daha sevecen ve daha ozgur bır toplumsal yapıdan soz edılse bıte, ıçlerınde bulundukları buyuk toplumun, ana toplumun etkısını du yumsayan bu Turkmensoylular cınsellık, şıddet, gelenekler ve benzerı oğeler soz konusu olduğunda daha katı boyutlarda yansıyabılıyorlar Bu oykulerın ozunde, konar goçer Turkmenın yerını alan yarı konar goçer veya yerleşık yoruklerın bulundukları çevrenın kulturunden etkılenmelerı go ze çarpar Ahlak anlayışı, şıddet uygula maları ve kapalı cınsellık toplumsal yapı nın ağaç kurtları olmaya başlar Şahın bu ınsanların "olumle ıç ıçe olan mıtosları nı" yazar "Olum Oyunlarf'nda Aynı tabloya koşutluk gosteren bır yak laşımı da Berıtan goçerlerınde ızlemek mumkundur Konar goçerlık yaklaşımı yerleşık boyuta donuştuğunde dışkder yumağı gerek şıddet gerekse ahlak anla yışında ueğışık pencereler açmaya başla mıştır Turk edebıyatının onculuk boyu tuna hem gerçekçı hem de duşsel yakla şımlarla uzanan Osman Şahın'ı vurekten kutluyoruz • Olum Oyunlan / Os man Şahın/ tstan hul/Can Yayınları/2002 rın genelını toparlayan, kavrayan bır ad olmus çalışmaya ve de kıtaba Bu kıtapta, bdımsel yontemlerle, dun yada ve Turkıye'de, "karşıdakını karala ma"yı bır yontem olarak yapdan polıtı kaların yanı "negatıf reklam" uygula malarının bıçım ve sonuçları değerlen dırdıyor Keşke polıtdcaya ve meydanlar da konusmaya soyunan herkes, bu bı lımsel, bdımsel olduğu kadar sosyo kul turel anlamlar ıçeren kıtabı okusa, boy lece bır kez olsun gerçekçı bır aynaya ba kıp kendını olduğu gıbı gorebılse Kuşkusuz bunun ıçın, etraflarını sa ran, lıstelerde kok salmaktan, dctıdar olunta bır bakanlık kapmaktan başka bır beklentılerı olmayan "sahıbının sesı" kıtlesını dolduruşlarından bır an ıçın an nıp "doğruyu soyleyıp yansıtan" gerçek dost bır aynaya ona salt "duymalc ıste dıklerını" soyleyıp dolduruşa getırenler le dolu bır dev aynasına esır olan bak maları gerekecektır Bır polıtıkacının en fazla, boyle du rust bır aynaya gereksınımı olsa gerek Ona salt "duymak ısteddderını" soy leyıp dolduruşa getırenlerle dolu bır dev aynasına esır olan polmkacıların duru munu, alınan sonuçları ve ınandırıcdık tan nasd uzaklaştıklarını hem bdımsel hem de çok ozenlı ve anlaşılır bır ddle yazan velcıtaplaştıran genç araştırmacı gazetecıyı ne denlı kutlasaK azdır Umanz "Çamurda Dans"ın detderı yerını bulur, emekler boşa gıtmez ve der de I urkıyemızın polıtdt arenası çok da ha olumlu ve saygın bır konum alır> Çamurda Dans / Ayten Gorgun/Negatıf Polıtık Reklam, lurktye Gazetectler Cemtyetı Yayım Bayan Gulliver AYFER TEKER ğdadığı (bugun modern psıkana lıstlerı bıle tartış maya bulaştırmış tır romanın bu ozellığı) adesınden, ama ozellıkle kan sından tatlı bır ozur dılıyor Ust orta sınıf, Is koçya kokenlı bır aılenın kızı olan Mary, çağdaşı pek çok hemcınsı gıbı ol dukca genç bır yaşta, başardı, gelecek vaad eden kenamı bılıme adamış, so ğuk ve mesafeh, yaşamını gorev bılıncı ve toplumsal davranış kurallarıvla bıçım lendırmeye kararlı olan doktor Lemuel Gulhver'le evlendırılır Daha evlılığının dk yıllarında kocası, genç karısının gon lu kırık almasına aldırmadan gemı dok toru olarak denızlere açılır Mary, koca sının bır gemı kazasında kaybolması uze rıne, uzun vıllar boyunca çocuklarını bır başınayetıştırmek, her turlu sorumlulu ğu tek başına ustlenmek, genç yaşta dul kalmanın maddı, manevı sıkıntılarına katlanmak zorunda kalır Adam on beş yd sonra anıden çıkıp gelıverdığınde ıse, yarı delı, pejmurde, konuşamayıp at gı bı kışneyen, ahırda, at pıslığı ve saman balyaları arasında uyumayı karısının koynuna gırmeye yeğleyen bırıdır karşı sında bulduğu YıÜarcaozlemle.tutkuy la beklenen lcocanın, belkı de Mary'nın tanımayı, gormeyı reddettığı gerçek yu zunun bencıl ve sevgısız kımlığının ka rıkaturleşmış bır yansımasıdır aslında Bay Gullıver'ın bu donusumu Yıne de Mary'nın bu gerçeğı kabullenmesı ve ko casına hıssettığı kolelık derecesındekı bağlılık ve hoşgoruden kurtularak, ken dıne saygı, sevgı ve tutkuyla orulu yenı bır hayat kazanması ıçın, en az kocası nınkı kadar çetın ve macera dolu yolcu luklara çdcması gerekmektedır Aşağddt "yahoo" ırkından uzaklaşmak ıçın, yenıden Houyhnhmns olarak andan bdge atların ulkesıne kaçan Bay Gullı ver'ın ızınde başlayan seruven, Mary'nın evldık, aşk, sadakat ve cesarete ılışkın tum değerlerını ıster ıstemez gozden ge çırıp, yenıden kendını bulmasını sağla yacaktır Yolculuk teması, mıtolojık ovkulerden en çağdaş yapıtlara dek, her zaman, kah ramanın, okurun da anlayıp onaylayaca ğı bır gelışım geçırmesı ıçın gereklı ze mını sağlamıştır Bu temanın ışlendığı yapıtlara baktığımızda kahramanların da sıklıkla erkek olduğunu goruruz, ıster gerçekçı, ıster romantdt, ıster surreel ma ceralar yaşasırdar, yolculuklara çıkıp ba şına olmadık şey gelen kahramanlar ya da karşı kahramanlar genelldtle erkektır orneğın Odysseus, Jason, Sır Gawaın, Don Quıxote, Gullıver, Robınson Cru soe, Molloy Zor ve çoğu kez yaşamla rını rıske attıkları maceraları yasamak zorundadırlar, çunku fızıksel ya da spı rıtuel olarak guçlu olduklarını kanıtla dıkları zaman, belkı kaybetmış oldukla rı yaşamı tekrar yakalama şansları ola cak, belkı de çekmış oldukları atılar so na erecek, huzura kavuşacaklardır Kadın ıse genellıkle gerıde kalan guç suzu, ulaşılmaya çalışan ıdeal fıguru ya da yolculuk sırasında erkek kahramanı kandırmaya, yoldan çdcarmaya, amacın dan alıkoymaya çalışan kotuluk va da spıntuel zayıflığı temsd etmıştır Kadının konumu bu bağlamda bıraz daha karma YUcduktaması J Yaşanan olaylap Çamupda Dans ya da aynaya hakmak TURKAN SAYLAN 1 f xv 68doğumlu,capcanlıbırgenç y~j detışımu Ayten Gorgun "Cın S gıbı' dedıklerı turden, eleştı rel bakıyor yaşama ama ıtıcı değıl, seve cen, bırleştıren, butunleyen bır yapıcı lıkta Fırsatlar ayağına gelsın dıye bek lememış, yaşamın ıçınde, gobeğınde ol muş, kendı yolunu açmış çekınmeden yurumuş ve de yuruyor Yuksek Lısans tezını "negatıf polıtdc reklamlar" uzerıne yapmış ve bunu da "Çamurda Dans" adlı kıtapla topluma sunmuş Toplumumuzun hemen her kesımı, polıtıkacdara karşı ofkesını hatta nefre tını dıle getırıyor, her fırsatta "bır vur bın ah ışıt" deuıklerı turden, korkunç ve acınası Dir olumsuzluk sarmış dort ya nı Kımse cıddıye almıyor soylenenlerı, bındırılmış, taşınmış kıtleler, oy ısteyen lerın ınandırıcdıktan uzak konuşmala rını, haykırışlarını, el kol hareketlerını, erçeklıkten uzak bır seyırlık oyunu gı ı ızlıyorlar Hıçbır şey soylemeden saatlerce bağı rıp çağırarak ve salt karşı tarah karala yarak yapılan negatıf polıtıkaların so nuçlarını da alıp duruyoruz ulusça1 "Çamurda Dans" bu garıp goruntule onathan Swıft'ın Gullıver'ın Seya hatlerı adlı vapıtı dk yayımlandığı tarıhten gunumuze dek, vaklaşık uç yuz yddır yergı edebıyatının baş yapıtlarından bın olmayı surduruyor Swıft bu yapıtta yergının en klasık ve etkın yontemı olan "komık çarpıtma"yı (comıc dıstortıon) başarıyla kullanmi!} tı lanıdık olanı komık ve tuhaf olana donuştururken, olay orgusune temel olarak, ortalama standart ve değerlere sahıp, sıradan, kentsoylu bır Ingdız'ın, bdınmeyen topraklara yaptığı uzun yol culukları ve daha sonra vatanına gerı do nuşunu ele almıştı Bır dolu maceranın yaşandığı bu yenı ulkelerde karşılaşılan durumlar ya da ınsanlar, ya Svvıft'ın taş ladığı çağdaşlarının ve toplumsal yaşa mın komdcleştırdmis, bırer yansıması ya da eleştırdığı çarpddıklarla tezatlar oluş turan utopık, ıdeal hgur ve durumlardı Her ıkı şekılde de onemlı olan bu seya hatlerı yapan, maceraları yaşayan Dok tor Lemuel Gullıver'ın kım olduğu ve olaylara bakış, kendıne tespıt ettığı du ruş şeklıydı Çunku Gulliver, normal dunya de keştedılen yenı topraklar, ya nı tuhaflıklar ya da ıdealJer arasında okur ıçın bır kopru nıtelığı tasıyordu, onun tepkderı hem yapıtm lceyıflı mızah dokusunu oluşturuyor hem de yergı okurun tanıdık bulduğu bır karakterın gozunden, ddınden yapddığı ıçın ınan dırıtdığı guçlenıyoruu Işte Allıson FelJ, bu çok temel yergı teknığını, yaklaşık uç yuz yd sonra, aynı romanın gerı planda kalmış kadın Kâ rakterlerınden, saygıdeğer Lemuel Gul lıver'ın karısı Mary Gullıver'ın seyahat lerı aracılığıyla guncelleştırıyor Pell bu renklı, mızah dolu, masalsı oykuyle hem yergı sanatının onemlı ustası Swıft'ı se lamîıyor, hem de Gullıver'ın, vatanına donduğunde patalojık bır tdtsıntıyle dŞâ MbahyuUüöykü şık bır hal almıştır Hem ıdeal, hem ko tu, hem zayıf Gullıver'ın Seyahatlen'nın toplumsal bır yergı olduğunu anımsayarak, yenı den bu kıtaba donelım, Gullıver'ın, ba şından geçen onta maceradan sonra ozellıkle toplumsal eşıtsızlıkler, sosyal çarpddıklarla dolu, rasyonalızm hareke tını kucaklamış dunyanın ne korkunç bır yer olduğunu algılaması, guçlu, akdlı bır CUMHURİYET KİTAP SAYI 664 SAYFA 16