Katalog

SIIIP YILMAZ ÇONGAR A r d d t ) yev Yahudıler gıdıyor1' L\ dıyc bağırdı, evın yankılanan JL J L boşluğuna ve yanıt almayı boş yere bekledıkten sonra yıızunu pencere ye çevırdı Yahudılergıdıyorlar1 dıyehaykırdı bır daha1 Bızırn gıbı enayderden başka kım kalır burada^ ' Lev lolstoy'ların (1828 1910), Feodor Dostoyevskı'lerın (1821 1881), AntonÇe hov'ların (1860 1904) torunu, 1954 yılı Kalınıngrad doğumlu, Rus yazınının son temsılcuerınden bırı olan ve yapıtları be ğenıyle okunan Yun Buyda, ozgun adı "Don Domıno" olan ve dılımıze "Sıfır Trenı" olarak çevıılcn yapıtına boyle bas, lıyor Ardabyev, romanın baş kı^ısıdır, domı no oyununa dus,kıınluğu nedenıyle adı "Don Domıno"ya ^ıkmıştır Anlatıcı ıse uc,uncu tckılkışıdır Yapıt tumuylegi7do ludur Okurun merak duygusu sureklı ayaktadır ve usunda soru ımlerı doludur Donem, Stalın'lı (1879 1953) yıllar NKVD denen gızlı polıs orgutu kımseyı konuştunnaz Ağızlar yalnız votka ıçmek ıçın açılır Genış Rus steplerınde, kızıl kahverengı tepeler arasında, yıtıp gıtmış 9 tstasyon, çatısı uçmuş bır hangar, kuçucuk peron uzerıne abanan ıstasyon bınası, hızar, tra vers atolyelerı, onanm ışlıklen, komur yı ğınları, su tulumbalan kopruden dumduz geçıp yama^larda yılan gıbı kıvrılan raylar dan oluşur ££ Aı dabyev ıstasyon gorevlılennden bın dır lrı yarı, atlet yapılı, beyaz yuzlu, kar tal burunlu Lokomotıf kazanına komur atarken yorulmak nedır bılmes', yanm lıt relık teneke masrapasına bu/lu votkayı doldurup lıkır lıkır ıçer, et konservesını oburca tıkınır, kadınlara da aç kurtlar gı bı saldırır Istasyonlarda "erkeklere hız met veren kadınlar" aslında yosmalar ve sıırtukler, kalça kemıkleı ını tatlı tatlı sız latacak, ıç organlarını zevkle tıtreştıretek bu azgın erkeğı beklerler Daha numarası bılc olmayan, yalnızca sıfır trcnı dcnen gunde bır kez geçen ka tarlar ıse, her bırı yuz vagondan ve onde arkada ıkışerden dort lokomotıften olu $ur Vagonların kapıları kılıtlı ve kurşun muhurludur Nc çıktıkları ıstasyon bılınır nc de varacaklan yer Ardabyev 10 yaşındayken, babası goz lerının onunde annesını vurmuş, sonra da kendı canına kıymıştır Onlar artık halk duşmanıdır ama Ardabyev, guvenlık go ıevlısı, kı/ıl saçlı albayın gozunde en gu venılır kışıdır Anayurd'umuzsanaguvcnıyor1 dcral bay Her şey yolunda gıdıyor gıbı gorunur se de, gen,ek boyle değıldır \ ler trenın ge çışını bır sonrakı ıstasyona telgrafla bıldı ren I ıra ılkyazın başlarında olu bır kız bebek doğurur, kocası Mışa ıse tekduze lıkten ve tren hakkında hıçbır s,ey bılme mekten yavasvavaş, aklını oynatmaya baş lar "Burası oldurueu bır yer" der ve he men ardından eklerdı Pekı, bu katarlar ncıeden gelıp, nere 1 1 ye gıdıyor? Ne taşıyor' Bır bılen var mi' Ne gotıııııp getırdıklennı sen bılıyor mu sunr1 Bılmıyorum \ lem bılıp de ne yapaca ğım Anayurd'un neyegercksındığı senın ve benım ışımi7 dcğudıı Ortada bır gı/ varsa bu bızı ılgılendırmez, derdı Ardab SAYFA 12 Treni yev (s 20) îstasyonda gore vını bırakan Ardab yev'ın ı^<,ı arkadas, s ı K / (an once bıralarını S r i R T l U N İ ıı,er domınolarını i **4 oynar sonıabeden İLfinesınen ıs koku su ve uç gunluk sa kallarıyla, demır sertlığınde memele rı, gobeklerı çelık duğmelere, oraları mengenelere benzeyen yosmalara buyuk bır açlık ıgnde saldırır, ner ycrlerını mıncıklarlar Ardabyev'e gore tum kadınlar lahana kokar, bır tek Fıra ba^kadır Polıs Şefı Be rıa'nın asteğmenlığe yukselttıgı latargu /elı Aya/lı Yosma Roza bıle onun yanında sonuk kalır Bır gun Fıra'yı çırılçıplak goren Ardab yev, onun govdesını aydınlatan guneş ışı ğında, kus, gıbı çırpınan yureğını, kopko yu gozuken karacığerını <,an bKjimınde saydam, gumuş, rengındekı sıdık torbası nı, pembe bır marmelat gorunumundekı bedenın ıçınde yuzen, mavı mavı kemık lennı seyreder Ardabyev, Fıra'ya âşıktır, ne var kı o ev lıdır ve bır erkek çocuk doğurmuştur Bu na karşın Ardabyev Fıra, bundan boyle sen olmadan ben nasıl yaşarınP Bugune kadar neyse de ya bundan sonra? dıye sorar Bu arada kızıl saçlı albayın da Hra'yı beğendığını anlar, artık albay onun duşmanıdır O gunler Ardabyev'ın yaşamında pek bır şey değışmez, gene lokomotıfler, gene sıfır trenı, aynı tekerlekler, aynı metal ta kırtılan, aynı domıno, aynı votka, aynı ka dınlar, aynı atesçılık Hatta, "kardeşım" dedığı Vasd'ın karısı Gusya, bır gun ona şoyle dıyecektır 1 Sana dıyeceklerımı lyı dınle Insanlar yalniz lanrı'yı, bır de şeytanı boyle bekler ler, trenı değıl Oysasen Iann'yadaınan mıyorsun, şeytana da Varın yoğun hep tren Sıfır trenı Aslında onun nereden gelıp nereye gıttığıne, kımın ne ışıne yara dıfiına, bır gun ansızın gelmeyıvereceğıne, bıle aldırmıyorsun Iren gelıp gittığı sure ce senın dunyan da ayakta duruyor Sıfır trenın var ya, o sana yetıyor (s 25) Aslında Ardabyev'ın tek eksığı vardır, o da Fıra Bunun dışında, Anayurt 9 îstas yon sıfır trenı, Moskova, Kremlın Stalın, otekı onderler, lokomotıfler, guvenlık ıcın getırılmı^, ınsan etı yıyen azgın kopekfer ki7il askerler, Berlın'de yanan taııklar, bun lann hepsı, hava bombardımanlan ve top çu mermılen altında lokomotıfın kazanı na ates, atan (,elık yureklı Ardabyev'e aıt tır AJyona'ya 5 tstasyon'un bırahanesın de, hat boyundakı otekılere benzeyen ko tunun kotusu bırahanede rastlar Kızı dık katle su/eıken, Alyona, Ardabyev'e yıye cekmıs, gıbı bakar * " runmesı,bıluımezlık ku^ku vekorkuıçın de bılınclerın bo/ulması, sağduyunun yok olması kısaıası o donenıde yaşamış olan Rus toplumunun dıamıdır Geletek kuşaklara ders nıtelığındeolan yenı kuşak Rus ya/arlarından Yurı Buy da nın bu yapıtını an 1 urkı,esı, yalın, kı sa anlasılır tumteleıı, kendıne o/gu akıcı bıçemıyleya/ınımi7a kazandıran çevırmen sayın Mehnıet Ozgul'u kutlanm • Sıfır Treni (Don Domıno)/ Yurı buyda/ tvırın Mchmtt Ozgul/ Dogan kttapçt k/ 1 Badı/ hnmıuz2001 bırını, şaır bu yuz den yaşamın suruı de sozcuklerfe do kur' Şurın kenduıı ıfade etme, sorgu lama ışı olduğu anımsanırsa Se zer'ın bu anlamda kendını ıfade ettığı de soylenebtlır Ka duTİığuu, duygulan nı 'bız o yere sevgılım dağılmış gul temyken bız o yere, dokulen şelaleden damla gıbı gırdıktı (Gule Teyellı Acıdan s 42) Bazen de sıyah saçlı bır acı şur olup çı kar karşımıza, 'uzun sıyah saçlı kadınlardı kıvırak tuylerı urperdığınde koltuk alt lartnda ruzgâra çıkarlardt hem masaldılar korkunç uykulannda hem bır masaltn kırtk dokuk kahraman ları (Soz Menekşe Sokağı s 40) 'Imge, yansımış bır sanatçının bıltnu ne yerleşmış gorungunun turlu ozdeksel araçlarla yenıden yansıtılmasıdır Bu ba kımdan yansıtma aracı onerrüıdır Mal lerme her resmının şuruu yazmak ıstedı ğını, ama ydzamadığını soyleyen Dega'ya 'ama şur sozcuklerle yazdır, duygularla değü" demıştır Bir Şehrin Hatıra Fotoğratlarından BETUL TARIMAN P Giivenilir kisi Romanın tlerleyen saytaJarında, Ardab yev, Alyona'yla evlenır fakat beklenmedık olaylarbaşlar KışJerın bozulan ruhsaldu rumları, normal olmayan tepkılen sergıle nır Ya/ar zaman zaman "gerıye donus" teknığını kullanır kurgusunda Yıne de okurun usundakı soru ımlerının yanıtını ustalıkla gızler Aslında anlatılmak ıstenen, yasaların egemcn olmadığı kapalı yonetımlerde do ruktakılerın acıması/ yargıları, mantık dı şı buyrukları kar^ısında, ozgurluklerın kı sıtlanması, küjilık onurunun yerlerde su "Gerlye dönüş" tekniği Şurın arau sozdur, sozcuktur 'Imgeler, her zaman gerçeklığın her gorungusunu bıreysel ve genel karakteruıın bırlığı ıçın deyansıtır Kaynağuıda, bılunde soyutla ma ya da çıkarsama yordamıyla elde ettı HüznünSarkacındaBipaiP gı sonuçları gorulebdır yapabılmek ıçuı, Kanadı Atlas Kuşlar (1991), Çügın Su ungeye başvurur (2) (1993), Kapalı Gışe Huzunler (1996)'den Imgelerfe orulmuş Sezer'uı şurlennde sonra Bır Şehnn Haora Fotoğraflanndan, bıunçlı olarak seçılmış sozcuklenn adeta Sezer'ın dorduncu kıtabı Uç bolumden fotoğrafı çekılmış, zamana dokunmak tu oluşan kıtapta kımı zaman aşk, kımı za runden bır etkı yapmıştır okuyucu uze man huzun ızleklerıyle karşılaşıyoruz nnde Çunku şunn aracı sozcuktur Şıınn Anılann çekılmış fotoğraflan uzaklara go aracı sozcuk olduğuna gore şur, seslerın turuyor sızı Bu aslında kıtabın kapağın dağınık dunyasuıdan aynsmış bır sozcuk dan başlayıp son şııre değın suren bır se ler butunudur de denılebılır Bu butun ruven Seruven kıtabın başından sonuna bızlen ıçuıde bulunduğumuz zamanın dı kadar suruyor Şıırın ne olduğunu lyı bı şuıa, otesuıe surukler Surukler çunku za len Sezer'ın şurlerı bu seruvene lyı bıror mandan odunç aldığunız sozcukleruı ha nek Çunku, 'hi(,bır şaır bır dızeyı durduk yatta bır karşılığı mutlaka vardır Bu ne yerde yazamaz, mutlaka yazdıklarının denledır kı Gemal Sureyya 'Dılekçe', Tur kendınde bır karşılıftı vardır Ama bu kargut Uyar 'Tomrıs', Tuğrul fanyol 'Buyu şüık butunuyle ya da lusmen dızeye yan Bıttı' adlı şurlennı bu nedenle yazmışlar sımış olsa bıle, bu bır okuyucunun dıze dır yı aynı anlamda anlamasını sağlamaz Sozcukleruı hayatla bağlarının çok Çunku okuyucu hıçbır zaman şaırın ıçın kuvvetlı olduğunu gorduğum Bır Şehrin de bulunduğu koşullarda olamayacaktır Hatıra Potoğrafları adlı kıtapta, 'yenıden Çunku şaır değıldır Okuyutudan beklegıdılen yoldur şehır', 'bır paranteze sıkı nen ıletılenı şur olarak alması, bır şurde şan şehır / gun gelır dokulur yırtılan zarf kendınce aradığı nıtelıklerı bularak şur lardan', 'olum bır şehre sursız gırmektır', tadı almasıdır' (1) Bır Şehnn Hatıra Fo 'babalar kotamandır ve nıç bümezler ağ toğraflanndan adlı kıtabı okuduğunuz lamayı', 'aduı adundır aşkın tul kafesın da bu tadı alıyor hatta derınleruıızde bu de', belkı de kıtabın en sevdığım dızele tadı hıssedıyorsunuz Yapıtı bunu somut noldu luyor Sezer kenduıı şurle tanunlamış, okurla 'ktmseler fark etmedı dururken gıderken susarken konuşur tanımlamış Eluıde huzne teyellı bır ka lem sozcuklerı kalbıne dokunmuş Bır ken kapı açmış aşkın şurden evuıe 'Bır ağaç azar azar bır ağaca / uzak kalsa eksdınm / ezbenm ama agır bır ıç çekışle de olmadığı doğrudur adreslerın / ama kendıne battığınt kanadıpnı ağladığınt her adres bıraz eksıktır ve uısan / adre ıçın ıçın çuruyen kurtlu bır meyve sınde bulunmaz çoğu zaman' gunaelık bır şeydı çunku kuğunun oluSezer'ın kıtabını okuyunuz Bu dık ba nıu har gunlennde ıçmız ısuıacak, zengın bır kımseler fark etmedı unge dunyasında gezuıeceksuıız Şurle, (Gundeuk Bır Şeydı Kuğunun Olumu sevgıyle kahn • s34) ya da, 'butun ataçları geçttm (1) Metın Gelal, Yenı furk Şurı, Çız hayat wkuk bır hırka gı Yay 199, Ist s 78 çtplak omuzlartmda' (2) Vecıhı Tımuroğlu, Şıırın Buyucu (Yaprak Kelımedır s 18) Kızı İMGE, Kedı Şur Kıtaplığı, 94 An talya, s 10 De olduğu gıbı Evet hayat sonsuz bır kuyudur şıır de yaşamın yapı taşlarından Bir Şehrin Hatıra Fotoğraflanndan / bırı 'Şur ve yaşam bu yuzden sever bır Çığdem \tzer / liera $ıır Kıtaplığı / CUMHURİYET KİTAP SAYI 620 ulsuz, zarfsız mektuplardır şıırler Yazarsınız ve bır dergıye postalar sınız Sevgılı okur ya da okumaz Ama mutlaka bırının elınde anlam buJur yazılan Çığdem Sezer'ın Bır Şehrin Ha tıra Fotoğraflarından adL kıtabını okur ken duşundum bunlan Duşundum de ıçım acıdı Her şur yazılmış bır mektup, her mektup da bır şur aslında Abdulka dır Budak'ın Can yayınlarından çıkan Ah şap Anahtar adlı kıtabı da buna bır ornek tır Ince bır duyarlılıkla ışlenmış kıtapta baba de oğul arasındakı ılışkı gozler onu ne serıbnış, ıç acıtan bır ıfade kullanılmış tır her dızeae Bır başka ornek de Lale Muldur'un 1 Bathmanna J Brele Istan bul Dostlanna Mektup Şıın'dlır Ulku Ta mer ıse bır şunnde 'mektupsuz koma be nı/ ydların sana oğrettığını sen bana oğ ret/ parmakların golgesını gonder' der ŞUrln Aracı Sözcüktür