Katalog

kün tabiî, ama onun yaşamını hiç anlamayacak olan insunlara o yaşamdan bahsetmenin hiçbir anlamı yok ciiyf düşünüvorum ben. I îer şevin çok cabuk magazinleştirildiğı bir ortamdayı/. Insan acısı, insan dramı sarin sannalanmalı beııce. () hale geldi bcnim kaiamda. Çünkü hcr şcy kulJanılıyor. Televizyon açıyorsıınu/; en acı haberin arkasından en inaııılma/ magazin karşınıza çıkıyor. Böyle bir anlayış olıınca insan kendini ve yazdığı şeyleri korumalı diye diişünüyorum. I lele bir başkasının acısı söz koSENNUR SEZER nusuysa. lclcvtzvona sanlarak kalabalıklaşmaya elim lleri'nin ilk öykü ve romanlaçalıştıklarmı saylrycbılır/z bclkı dc ıınanlurındaki dııyarhlığı, dııygusallığı tarın... nıyanlar ve Selim lleri'nin toplum Evet, ama sunulanı kabul ediyorlar, başsal irdeleme yöniinü yok sayanlar için ka bir şey talep etnıiyorlar; o çok korkunç onun kimi mctinleri zor ve çözümsiizgöbir şey. Aıl olma kaygısı var belki dc dcrınde. rünmüştür. Ozellikle zaman ve mekân .Şaylc bir söz gecıyor kilabınızda. "lioj/uşupkaydırmaları ve kurgularıyla okurla ve durdugu k/şiît'l \orunlarwa toplumculugun dönemin gözde toplumcu gcrçekçi romanlarıyla içten içe dalga geçen anlatıalınını vuruyordıı " lan. Bu anlatıların sayısı azdır ancak bir Günun modasının etkllerl süre sonra bu anlatıların yerini benzer Samimiyetleyse evct, ama beninıkinin çözüm zorlııkları taşıyan metinler alapek samimi olduğunu zannetmiyorum. Ancaktır. Bu metinlerin özelliği , bir kitacak öyle yazarsanız rağbct görme ihtimali bının kapak yazısından yararlanarak vardı o yıflarda. Cîenç bir yazar, yazar olmak şöyleözetlenebilir:"(...) anlatıcı, ardına isteyen bir insan olarak, biraz da öyle olsun takıldı^ı güzelliklerle zaman'da ııçsuz diyc düşünüyordum. Tam bir cila sürrnek. bucaksız bir yolculuga çıkıyor.: Bir yanAma bir insan bir dava uğruna kişisel sorunda, yaşamış kişiler, yaşanmış olaylar, solarındatı yola çıkıp da hayatını reda etmişkakıar, evler; bir yanda ise okunmuş kisc o da bana kahramanca, çok yüce bir tatapların, görülmüş resimlerin, duyulmuş rafı olan bir şey geliyor. Ama benimkisinin ezgilerin, ayışıklarının, yaz bahçelerinin, öyle olduğunu düşünmüyomm bugün dögiindüzlerin ve gecelerin, artık ıınutıınüp baktığım vakit geçmişe, otuz küsur selup gitnıiş hayat hikayelerinin yeniden ne öncesine. Biraz günün modasının etkiyaşamaya koyuluşlan..." siyle yapılmış şeylerdi. Çocukça bir şey bu. Orhan Kemal tarzı hikâyeler yazmaya çalışHerkes "ettiğlni bulur" tım ben. Tabiî ki hiç bilmediğim bir dünyaSelim 1leri, ipuçlarını oyunlarında, deyı anlatmaya kalkıştıgım için de çok başannemelerinde bulabileceğiniz, tck başlasız şeylerdi bunlar. ()rhan Kemal o dünyarında okundufiunda da "güzelduyum" yl çok iyi bilen biradam vemüthişbirodünalınacak, ancak çözümlenuiğinde tarihyayı yansırabilme gücüne sabip. insan ansel bir gize ışık tutan metinler yayımlacak yansıtabileceği şeyleri yazmalı. Bahçclcregelmck ıstiyorum son olarak mayı sürdürdü. Bu anlatılan "resmi taApartmammzda, (îüldcrcn Ilanım'ın evm rihten, edebiyat kitaplanndan ve onaydr, çocukluk anılarımzda ortak ög'e babcc. lanmış yaşamdan dışlananlar"m tuta Bir gacdc ciccklcnetı crik agaa ve kimsc nakları diye de özetleyebiliriz. Unutulninfark elmcdıg'ı ölü kuınrunun da sımgc mtış, gereksiz sayılmıs, küçümsenmiş vüzlercc kiiçük güzellik ögesinin ( bir lcdıklerı bırlaknıı şeylcr var clbcltc kokunun, bir lincanın kenaıındaki yal Ölü bir kumrıı bir simgeydi muhakkak. Belki de o anlatımla anlatılmaşından dızın, duygusal bir mektubun, bir dostu kaçmılmış olan ayrılığı simgeledi. Olü bir anımsamanm inceliğinin ) ışıltılarıyla kıımrunun aslı güvercindi. Bakın orada da sarmalanan bu tutanaklarda, çoğunlukaptalca bir yazarlık oyunıı yaptığımı düşüla duygusal kıyımlar, cinayetler yer alır. nüyorum şimdi. Giivercinleri fazla obur Ayakkabısının ttıpuklarında gerçck elhavvanlar olarak gördügümden kumruyu maslar ışıldayan bir yıldızın, kendine vedaha artistik bulup onu kumruya çevirrilen bir armağanı küçiimsemesi gibi. dim. Gerçekte o bir güvercindi; ilk defa Yoksul bir aktörün verdıgi kokuyu , basöylüyorum bunu. Şimdi düşünüyorum; yağı geri çeviren yıldız, bayağılıklara dütam içtenliğe insan bir türlü erişemiyor. O şerek ölecektir. Bir anlamda, Selim llegüvercinse onu güvercin olarak yazacakri'nin anlattığı gizli tarihte herkes "ettisın. Orada bir süsleme ihtiyaeı duyup onu öini bulur". . Ancak Selim Ileri, bu dışkumru diye ya/.dım. Yayımlandıktan sonlanmışlartutanakları ile,günümüzde arra pişman ofdum. Bahçelere gelince, onu tık okunmayan kimi yazarlan öne çıkarkendim de çözemiyorum. Çok severim makta, onların yaşamsal dramlarını, yaben bahçeyi, çiçeği, yeşilliği. Orman filan zınsal inceliklerini desavunmaktadır. Bu da severim, ama bahçeyi özel olarak çok savunmada yazarlar kimi zaman adlarıyseverim. Belki debütün bukaranlığın içinla, kimi zaman adlarını anımsatacak yade bir aydınlanma, bir kurtuluş çaresi. Tazı özellikleriyle anılırlar. Bazı anlatılar biî bir de Çehov nıotifi var roman boyuntiim ayrıntı kişi ve olaylara karşın tek kica. Onun da, malıım, hemen hepsi bahçeşide ve onun yakını olanda odaklanır. lidir oyunlarının. First de zaten Vişne BahMavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsayçesi'nden çıkıp gelmiştir. Herhalde bahçe dın'ın odak noktası Abdülhak Şinasi Hiçağrışımları öyle geldi. Tam bilincinde desar, Kırık Deniz Kabukları ve Bu Yaz Ayğilim. Fakat bir bahçeler kitabı gibi gelirılığın ilk Yazı Olacak'ın odak noktası yor bana. Halid Ziya Uşaklıgil ve genç yaşta inti Habçedeki insanlarla ölü kumru arasında bir bağ dü^ünülcbilir. Ayhan da acı çe har eden oglu Halil Vedat'dır. "Çemil kiyor, çocukluk yıllarındaki Selim de, (JÜ'I Şevket Bey, Aynalı Dolaba tki El Revolver" başlıklı romanındaki Cemil Şevket deren llanını da... Bey ve Solmaz 1 lanım, "Solmaz I lanım, Yüzde yüz tabiî. Aslında bütün ayrınKimsesiz Okurlar Için" de yeniden ve tılar belli bir odaga dogru gitsin, o odak da başkayanlarıylakarşııaşacağımızikikahaynlık acısı olsun istedim. Ayrılığı anlatramandır. mak defiildi zaten amacım; aynlık acısını anlatabilmekti. Bütün o unsurların da o Selim îleri'nin roman kahramanlarıacıda toplanmasım istedim. O insanları nın çevresinde yer alan, kimi zaman kalp yıllarca hiç anımsamadım ben. Hiç anımkınklıklarına yol açan olaylar, bazan iyisamak da istemedim. Çok ender olarak, ne ce koyulmuş adeta ağdalanmış sayılacak bileyim içki içersiniz de anlatırsınız karşıduygusal anlatımlar yazarın asıl anlatnızdakine; o kadarla geçip giderlerdi. Bir mak istediğini bir anlamda örter. Sert bir gün çıkacakları hiç gelmedi aklıma. Hep>eyzajı güzelleştirecek sis gibi kullanısi o aynlık acısıyla çıkıp geldiler ve her şey an bu anlatımlar aralanarak metinler yeo odakta da birleşsin istedim ben. Ama niden okunduğunda bir baskı dönemi bazı şeyleri her şeye rağmen bir umut kaanlatısıyla karşılaşılır. Selim 1leri, Mai ve pısı eibi görmeve çalışıyorum. Çünkü tek Siyah romanı için yaptığı yorumda, bu güzellik belki de bahçeler kitapta. • Mavi Kanatlarınla"dan "Avpılmın İlk Yaa'na S Selim Ileri. dışlanmıslar tutanakiarı ıie, gunümuzde artık okunmayan kimi yazarlan öne çıkarmakta, onların ya$amsal dramlarını, yazınsal inceliklerini savunmaktadır f romanın bir Abdülhamit dönemi eleştirisi olduöunu söylemişti. Kendisi de DU metinlerle, Cumhuriyetin tek parti dönemiyle Menderes'in toprak ağası zevkinin egemen oldıığu dönemi Karşılaştırarak ve birlikte yermektedir. Selim lleri'nin romanlarında andığı yazarlarla ilgili yargılarını arıduru görebilmek için, denemelerine başvurmak gerekir. Orneğin Ahmet Hamdi Tanpınar ile ilgili şu satırlara bir bakın : "Tanpınar son yirmi yılda gündem oluşturan yazarlardan sayıldı. Onun eserini irdeleyen önemli yazılar, incclcmeler yayımlandı. Bu eser çevresinde tartışılaı. lanpınar'ın cmcîi değişik dünya görüşlerine bağlı yazarfarca değerlendirildi. Ama I lu/.ur yazan okura gerçekten ulaştınlabildi m\? Yahya KemalTanpınarilişkisi üzerindeduruldııda, biı öbektegörülebilecek öteki ilişkilere, sözgelimi Peyami Sefa, Abdülhak Şinasi, Nahit Sırrı ve Samet Ağaoğlu çizgilerine hiç değinilmedi. Sanırım gündem de usul usul elayak çekti. Tanpınar çapında büyük bir yazar, bana kalırsa.okullarımızaa bütün bir ders yılı boyunca okutulmalıdır. Bu yazar ve eseri, yaşadığımız toprağı kültürle, kiiltür banşıklığıyla donatmaya devam ediyor. Oysa kendisi, besbelli, çok acı çekmiş: '\ İayat acaip bir yol, sizin bıraktığınızı bir başkası yakalıyor. Böylece sahne değişiyor. Ve fakat aktörlergöziinüzden kayıp gidiyor.' " ( Tanpınar'la Zaman, Sepya Mürekkebiyle Yazıldı, deneme, 1997) Peki, Selim lleri'yi clantellergibi bağlantılan kimi zaman ustalarca çözümsenecek, okuru edebiyata düşkün olmak zorunda bırakan romanlara yönelten nedir? Bu sorunun yanıtını da aynı deneme kitabında bulabiliriz. "(...) Ataç yıllar boyu edebiyatımızın atardamarı oldu.üazete yazıları yurdun dört biryanında edebiyat için güncel bir anlam kazandırdı.Kısa değinilerleedebiyatı her giinün hayatına katıyordu Ataç. Yargılarına katılıp katılmamak önemli değil; kurdıığu edebiyat saltanatı tek başına zaten göz kamaştırıyor. Edebiyat adamları henüz toplumu belirleyen değerler yelpazesinde yer alıyorlardı. Romancılar tanıdım; yazdıkları romanın olumlu ya da olumsuz eleştirilerle donanacağını eserleri daha bitmemişken bilirlerdi. Kemal Tahir'in böylesi söyleşileri bende hâlâ yankıyıp duruyor. Yorgun SavaşçıDevlet Ana arası tanıdığım Kemal Tahir, Çiftehavuzlar'daki evinde çalışır, yazdıklarının yaratacağı tartışma dan toplum ve edebiyat adına yarar umardı. Bazı romanları tartışmalara yanıt bile sayılabilir. Kemal Tahir iddialı bir romancıydı. Bununla birlikte amatörce heyecanını kaybetmemişti. Kendisine yönelik olumsuz eleştirilerri adamakıllı ciddiye aldığını, her biriyle için için yeniden tartıştığını hatırlıyorıım. Ya şimdi? Roman yazarken, Kemal Tahir'i en gururlıı tavrının tam öte ucunda, derin bir umutsuzluk duyduğum oluyor. Romandan güzelduyusal düşünsel ileti beklemek artık boş bir hayal gibi geliyor bana. Roman yazmak da toplumsal ortam sorunu olmalı. Bazen hem kendimi, hem de tektük okuru, o son konıık okurları yorduğumu aklımdan geçiriyorum. Romanların öldürüldüğünü, soykınmına uğratıldığını şiddetle hissetmekteyim."(I'Aİebiyatın Cski Tadı Yok, Sepya Mürekkebiyle Yazıldı, s.76) Selim lleri'nin yeııı romanı Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Ölacak'ta , yazdıkları ile edebiyattaki yeri belirlenmiş, ancak yeni bir çıkış yapamayan bir yazarın kurgularıyla , yaşadıkları yanyana yer alır. Yazar, günün geçerli bakış açısı cinsellik ile ilgili bir şeyler yazarak kurtulacağını düşler. Edebiyatta bu konuda daha önce yapılanları anımsar. Bunları yağmalamak da artık geçerli bir yazma biçimidir: post modernlîk.. Ancak bir türlü DU yağmayı gerçekleştiremez. Acı bir alayla andığı seks sahneli romanlar, günün geçerli edebiyatı yanında kuşkusuz ya masum ya ilkel kalacaktır. Tıpkı bir saldırı gerçekleştirmeye kalkıştığında, elindeki sifahın oyuncak olduğunu farketmek gibi, acıklı ve gülünç bir durumdur bu. Yazarın Cemil Şevket Bey, Aynalı Dolaba Iki El Revolver'de yazdığı gibi: "Muharir Cemil Şevket sokafia çıkıyor, Taksim meydanındaki tankları görüyor.tabancasını çekip bu tanklara ye hayata iki el revolver sıkmak istiyor; fakat cebindeki tabancanın bir oyuncak tabanca olmasından çok korkuyordu." Yazarın " Yaralı bir nayvan gibL.tuzağa yakalanmış bir hayvan gibi uluyor" Acıkb ve güliinç anlatımıyla sonlanır Bu Yaz Ayrılığın ilk Yazı Olacak. Bu uluma, çıkmazda olmanın ün uğruna yıllarca savunduğun değcrlcrden cayamamanın çıglığıdır. Edebiyatın, devrimcilik kavramının ve küresel yaşamın bu kez açıkça tartışıldığı bir anlatım yolunu seçmiş Selim Ileri Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Ölacak'ta. Bu hesaplaşma tek başına da, kendinden öncekiferle de ilmiklenerck okunabilir. Okunmalı. • SAYFA 7 CUMHURİYET KİTAP SAYI 623