Katalog

bcndc haftalarca sürer * •• •«» . / J J •'*'•' n /l CEVAT CAPAN Margaret Atıvood / Şiirler / Çeviren: Selah Can İktidar Ovunları Margaret ATWOOD (Ottowa, Kanada, 1939) Kanadah şair, romancı ve düşünür Margaret Atwood, 1970'lerin ünlii feminist sloganı: "Kişisel siyasaldır" ("Private is political") bildirgesi ve yaklaşımına "iktidar Oyunları" (Power Politics) eseri ile ciddi açımlama (şerh) getirmektedir. Tüm yapıtlarında "kamusal" ile "özel" arasındaki bağımlılığı işler Atvvood.Tüm kültürlerin kapalı sistemler olduğunu ve günümüzün egemen Batı kültürünün iktidara dayalı olduğunu söyler ve iktidar diyalektiğinin dcrinlemesine bir analizini yapar. Amnesty InternationalUluslararası Af Orgütü'nün ve ilerici feminist hareketin ve çevre hareketinin saygın ve etkin sözcüleri arasında bulunan Atwood şairliği yanı sıra, ulusal ve uluslararası bağlamda ünlü bir romancıdır. iktidar Oyunları, Atwood'un edebiyatına, eserlerine görkemli bir kapı, bir girizgâh oluşturur. tlk şiir kitabı The Circle Ganıe 1966'da yayımlandı. Atwood'un çocukluğu Ontario ve Quebec'in kuzeyindeki ormanlık bölgede geçmiştir. 1945'te aile Toronto'ya göç etmiş ve bu kentte Atwood, Toronto Üniversitesi Victoria College'da Ingiliz Edebiyatı bölümünü bitirmiştir. Atwood, ABD, Harvard üniversitesinde de Ingiliz edebiyatı master'ını tamamlamıştır. 1967 1973 yılları arasında üniversitelerde öğretim üyeliği ve araştırmacılık yapmıştır. Ikinci şiir kitabı The Animals in that Country 1968'de yayınlanmıştır. The Journals of Susanna Moodie ve Procedures for Underground 1970 yılında; Power politics (İktidar Oyunları) da 1971de yayımlanmıştır. Sekiz ronıana da imza koyan Atwood romanı "toplumu yansıtan ortam" olarak görür. Eserlerindeki kadın tipleri, çağdaş dünyanın önlefine koyduğu meydan okumalar karşısında ayakta kalma mücadclesi veren kişilikler olarak sunulur. Atwood genelde "cellatlakurban", "iktidarkulluk/bağımlılık" ve "erkekkadın" ilişkilerini egemenliği altına alan roller üzerine yoğunlaşır. iktidar Oyunları tüm basit sınıflandırma tiplerine karşı duran bir çabadır. Kadınların özgürlüğü alanında bir çığlık niteliğini taşıyan eser; kadınerkek ilişkilerini bir iktidar mücaledesi olarak görür. Atwood'a görc iktidar "bizim atmosferimizdir. Onun tarafından kuşatılmış durumdayız, tüm yaptıklarımızı işgal eder, görünmezdir ve hava gibi sessizdir." Ona göre, iki cins arasında ilişkiler, emperyalizmin reel politikasının bir microcosmos (küçük evren)'udur. iktidar Oyunları, geleneksel aşk şiirinin bir türaltüst edilişidir; "mültefit aşk" efsanesinin yıkımıdır. Atwood, "ilerici ve feminist" bir toplum görüşü ile, erkek ve kadının saptırma/manipülasyon pratiklerini bırakmaları gereğini ortaya koyarken, çiftlerin ilişkilerini sertleştiren archetype (ilk örnek) yapılanmasına karşı çıkar. iktidar Oyunları bu tür pratiklerin ve archetyne'ların bir repertuarını sunar. Atwood bize, Batı toplumlarında temel normlardan birinin "erkeğin rethetme zorunluluğu" olduğu gerçeğini hatırlatır: Diğer erkekleri fethetme, kadını ve doğayı fetnetme zorunluluğu... Burada bir diğer temel öğe de "narsizm"dir. Sevgililer/eşler arasındaki "savaş"ın evrensel bir tarihi savaş oluşu uîle getirilmektedir. Eşlerin çatışmasının yaygın ekolojik metaforlar kullanımı ile doğal, çevre ve siyasal miicadeleyle sonuçlanması ve doğal dünya ile kişisel ilişkiler alanı arasında kurulan "simbiosis"e yer verilmektedir. Eşlerin mahrem dünyasındaki çatışma ve şiddet olgusu vurgulanmaktadır. iktidar Oyunları'ndaki şiirlerin "şiddeti"ne rağmen, alay ve mizah boyutları inmal edilmemiştir. Ayrıca, iktidar Oyunları'nda yıkıcı bir "şiir dili" kullanılmıştır. Bu dilde, açık ve konuşulan dilin yanı sıra sürrealist imgelere de yer verilir. Bunun yanında, yer yer sürprizlerle dolu gramatik yapılara rastlanır.: kesmeler, keskin noktalama, birbir üstüne binme, kasılmaiı (spazmatik) ritm, vb. Atwood, edebi biçimin geleneklerini, alışkanlıklarını reddeden bir dil yaklaşımını çağrıştıran güçlü bir yeteneğe sahiptir. Ingilizce aslında Ispanyolca çevirisi ile karşılaştırılarak yapılan çeviride bu özellikler mümkün olduğunca korunmaya çalışılmıştır. İlk baskısının üstünden otuz yıl gecen İktidar Oyunları, mevcut kalıpları kıran lirik bir akıcuığa sahiptir. Temel konusu ise; iki cins ve uluslar arasındaki ilişkilerden çok öteye, çağımızın büyük "meydan okuması" olan sürdürülebilirliğe ekolojik ve ideolojâc anlamlarıyla uzanır. Atwood'un Yayımlanmış Şiir Kitaplan The Circle Game; Cranbrook Academy of An, 1964 Contact Press, 1966; Anansi, 1967, The Animals in That Country; Oxford University Press, 1969; Atlantic LittleBrown, 1968, The journals of Susanna Moodie; Oxford, 197., Procedures for Underground; Oxford, 1970; Adantic LitdeBrown, 1970. Power Politics; Anansi, 1971; Harper&Row, 1973, Selected Poems; Oxford, 1976; Simon&Schuster, 1978, TwoHeaded Poems; Oxford, 1978, True Stories; Oxford; 1981, Interlunar; Oxford, 1984, Selected Poems II: Poems Selected and New, 19761986, Oxford, 1986; Houghton Mifflin, 1987, Selected Poems 19661984, Oxford University Press, 1990, Margaret Atwood Poems 19651975, Virago Press Limited, 1991, Morning in the Burned House, McClelland&Stewart, 1995, Houghton Mifflin, 1995, Virago Press, 1995, Eating Fire; Selected Poems, 1965 1995, Virago Press Limited, 1998. Yerleştin içime kancanın göze girmesi misali bir balık kancası bir açık göz Yeniden Ortaya Çıkıyor Bir kar vığınından yükseldin üc başlık olarak, tüm ellerin ceplerinde soruyorum, daha önce seni Dİr yerde görmemiş miydim Açmışsın gibi yaptın sana sandviçler ve gazoz ikram ettim fakat sen reddettin Altj gözün kıpkırmızı alevlendi kurnazca titredin Arkadaş olamaz mıyım dedim; cevap vermedin. SAYFA 18 Elimi tuttun ve kendimi birden kötü bir film içinde buldum, durmadan devam eden ve ama ben neden böyle büyülendim Aftır çekimde vals yapıyoruz aforizmalarla bozulmuş bir hava içinde sakstlanmış sonsuz palmiyelcr arkasında buluşuyoruz yanlış pencerelerden tırmanıyorsun Başka insanlar ayrtiıyor fakat ben her zanıan sonuna kadar kalırım. Paramı ödeditn, sonunda ne olacağını görmek isterim. Rastladığım ilk banyo küvetinde seni derimden ayırmak zorundayım duman ve erimiş selüloid biçiminde Kabul etmek zorundayım sonunda ben bir bağımlıyım patlamış mısır ve ytpranmış pelüşün kokusu Ondan Yakayı Sıvırmayı Düşünür Kendimi seni değıştırmekten daha kolay değiştirebilirim Kabuk bağlayabilirim ve çalıya donüşcbilirim ya da zaman tüneline ginp ınağara molozunda çizilmiş kadın imaiına dönüşebilirim, doğurganlıkla fılızlcnmış suda boğulıı karın... Yemeğe Çıkarlar Lokantalarda durmadan tartışırız cenaze masraflarını kimin ödeyeceği üstüne hcr ne kadar gerçek soru seni ölümsuzkılıp kılmayacağımdır Bu anda bunu sadece ben yapabilirim ve böylece buyülu çatalı kızarmış pilavb et tabağından kaldırıp kalbine saplarım zayıf bir pat sesi, bir cızırdama ve yarılmtş kendi kafanın içinden parıldayarak yükselirsin; tavan açılır bır scs şarkıya koyulur "Aşk Hnrika bir şeydir" sense kentin üstünde asılı duruyorsun mavı tıght'lar ve kırmızı pelerin içinde, gözlerın ahenk içinde parlıyor Diğer müşteriler sana baluyor bazıları dehşetle, bazıları sadccc can sıkmtısı ile: karar veremiyorlar: acaba yeni bir silah mısın • • yoksa sadece yeni bir rekJam mısın diye Bana gelince, yemeğe devam ediyorum; eski halini daha çok seviyordum, ama sen her zaman muhteristin. Misafir yatak odasındaki acılı kıvranmadan sonra, alt üst edilmiş yatakta yatıyorsun, yüzün yukarı kalkık, boynun pencere açıklrfına karşı dayanmış, kolum senin altında, soguk ay pencerenin içinden geçerek parlıyor çevrende şarap buğusu yükseliyor, nerede ise örünür bir hale "Beni seviyor musun, beni seviyor musun" dıye soruyorsun Seni cevaplıyorum: kollarını her iki yana uzatıyorum, başm öne düşüyor. Sonra bir taksi ile seni eve götürüyorum ve sen banyo küvetine kusuyorsun. Benim güzel tahta liderim "• kalbi tantadan yapılı madalyalarla dolu, sanki kazanıyormuş gibi onu her seferinde düzene sokan, Yaralanmadan önce sargılanmak istiyorsun. , Benim sana karşı olan aşkım bir heykelin diğerine aşkı gibidir: gergin ve dural. Ey General! gerçek olmak için yürüttüğün kahramanca mücadelende vücudumu askere alıyorsun: ancak sadece bronz fidyeler vaat eaiyorsun Sol ayak bileğimden tutuyorsun başım yeri süpürsün diye, gözlerim kör oldu, saçım beyaz şeritlerle dolu. Benim gibi sürüler var simdi, birbirinin aynı ve felç olmuş, seni izliyoruz çiçekli hediyeler saçıyoruz toynaklannın altına. Tahta atının üstünde muhteşemsin saçaklı elinle işaret veriyorsun; güneş batıyor ve tüm kalabalık aksi yöne gidiyor. CUMHURİYET KİTAP > SAYI 596