Katalog

Köy Enstitüleri üzerine bilimsel bir çalışma Yıldız Kurtuluş'un "Köy Enstitüleri'nde Sanat Eğitimi ve Tonguç" başlıklı araştırmasında, Köy Enstitüleri Programları'nda (1943, 1947) sanat eğitiminin kapsamı Tonguç'un sanat eğitimi anlayışıyla .... ilişkilendiriliyor ve Köy Enstitüleri'ndeki sanat eğitimi uygulamalarının tanığı olan on altı yazarın konuyîa ilgili yazıları değerlendiriliyor. Cumhuriyetin kuruluş yıllarındaki sanat eğitimi anlayışı ve Köy Enstitüleri'ndeki uygulamalar bütünlük içinde ele alınıyor. HİDAYETTELLİ Koy Enstituleri'nde Sanat Eiitimi ve Tonnuc sanatsal çalışmaların ortak amacı, çocuğun yaratıcı ve üretken bir kişi olarak eğitilmesidir (s. 19). "Ulusal hazineyi oluşturan çocuklar yaratıcı çalışma içinde yctiştirildikleri zaman, iş yapan ve eser yaratan karakterde, kişilikli insanlar olurlar. Her büyük değere, amaca, ancak yaratıcı çalışmalarla ulaşılabilir" (Tonguç, Köyde Eğitim, 1958: 147) diyen Tonguç, çocuğun yaratıııa gücünün şaşılacak kadar çok yönlü ve değişken olduğunu düşünmektedir. Ancak kendiliğinden sanatsal etkinlikte bulun masının beklenemeyeceğini öne sürerek, çocuğun varatıcılık eğilimini geliştirebifecek özellikte öğretmenler yetiştirilmesi gereğine işaret etmektedir (s 18). öy Enstitüleri'nin 60. kuruluş yı lında Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı'nın düzenlediği araştırma yarışmasında ödüllendirilen iki çahşmadan biri olan "Köy Enstitüleri'nde Sanat Eğitimi ve Tonguç", geçen günlerde Güldikem Yayınları arasında çıktı. Son zamanlarda Köy Enstitüleri deneyimi genış ilgi görüyor ve Köy Enstitüle ri üzerine yayın yapılıyor. Bu kitabın diğerlerinden hırkı, sanat eğitiminin bu kurumlarda nasıl anlaşıhp uygulandığını derinlemesine ele almış olınası. Kuşkusuz Köy Enstitüleri'nde etkili olan eğitim anlayışının sanat eğitimi boyutunun değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü Köy Enstitüleri'nde eğitim, "iş içinde eğitim" ilkesi kadar ve bununla uyum içindeki "sanat yoluyla eğitim" ilkesine dayanmaktadır (s. 32). K gili onemli görevler üstlenmiş tir. llköğretim genel müdürü olarak Ismail Hakkı Tonguç, Köy Enstitüleri'nin kurucusudur. Eğitim üzerine düşünceleriyle de Köy Enstitüleri programlan üzerinde etkili olmuş tur. Tonguç'un eğitbilimsel görüşlerinin etkileri günümüze kadar ulaşmaktadır. Sanat eğitiminin yaratıcılığı geliştiren başlıca alan olarak görülmesinde Ismail I lakkı Tonguç'un büyiık payı v.ırdır Tonguç'a göre cumluıriyet uygarlrk dcmektır. Uygar ınsanın özeîlikleri ise aklın üstünlüğü, bağımsızlık ve yaratıcılıktır. Sanat eğitimi, uygar insanın yaratılması işlevini yüklenen eğitimin önemli bir bileşeni olmaktadır. nu düsüncelerle eğitimin yeniden yapılandırılmasına katılan Tonguç bir resimiş öğretmenidir. Tonguç, 1932'de sanat eğitimcisi yetiştirme amacıyla kurulan Cîa/i Terbiyc Enstitusü ve Orta Muallim Mekrebi Resim İş Bölünıü yöneticiliğini üstlenir. Bö^ lümünun adını oluşturan "resim " sozcıığü yalnız tuval ya da kâğU üzerine boya ya da kalemle resim yapmayı kapsamadı ğı gibi, "iş" sözcüğü de daı anlamda bir Fiziksel ve mekanilc çalışmadan oluşan el işi anlamına gelmemektedir. Iki ve üç boyutlıı sanatsal çalışmalar hedetlenmekte dir. Sanatın günlük yaşama girmesi düşüncesiyle işlevsel üriinler üzerinde de caIışılmayı içeren sanat eğitimi uygulamaları Gazi Terbiye Enstitusü Resiınlş Bölü Sanat eğitimclsi olarak Tonguç Sava$tepeli'ler KOy Enstitusü Marşını söylüyor (yukarıda). Köy Enstitüsü'nde muzlk çalısması (altta). Kitapta Tonguç'un, okul yaşantılarıtım her alanmda estetik eğitimi öngördüğü belirlenmektedir. Güzel sanatlann öğrenciyi mutlu eden ve kişiliğini geliştiren yanıyla, yaşamdan kopuk olmayan, niteliğini çocuğun psikolojik özelliklerinden alan, eğitimin güçlü bir bileşeni olarak etkili bir sanat eğitimi modeli oluşturmaktadır. Tonguç için sanat eğitiminin amacı, çocuğu sanatçı gibi davranabilecek etkinliğe ve olanağa kavuşturarak okulda eğitsel değeri büyük bir eğitim ortamı yaratmaktır (s. 17). Tonguç, bîr yandan sanatın türlerini tanıyan ve yaşayan çocuğun mutlu olacağını, öte yandan sanatsal etkinliğin değerli bir eğitim aracı olduğıınu düşünmektedir. üluşturduğu sanat eğitimi modeli ise, okul binası ve dersliklerin güzelleştirıl mesinden sanat eserleri incelemelerine, dil öğretimlerinden her türlü araçla beğeni düzeyinin yükseltilmesine kaılar genis bir alana yayumaktadır. Aynca kuranı sal ve uygulamalı çalışmalar bir arada cle alınmaktadır. Tonguç'a göre, sanatın öğıetilmesi ve bireyin eğitimi iç içedir. Bir yandan sanat eğitimi yoluyla insanın bütün yönleriyle eğitimi hedeflenirken, <ite yandan sanarın öğretimi de önemsen mektediı(s. c)7). Y. Kıırtııluş, Köy Enstitüleri'nin 1943 Programı'nda yer alan Türkçe, Resimtş, El Yazısı, Müzik, Beden Eğitimi ve Ulusal üyunlar dersleriyle 1947 Progra mı'nda yer alan Türkçe, Resim İş, El Yazısı, Müzik, Beden Eğitimi ve Ulusal Oyunlar derslerini sanat eğitimi kapsamında değerlendiriyor. (s. 5). Program değerlendirmeleri, Köy Enstitüleri'nde sanat cğitimine etkili bir işlev kazandırıldığını ve Kö> Enstitüleri'nin 1943 programının tamamen, 1947 Prog ramı'nın ise büyük ölçüde Tonguç'un sanat yoluyla eğitim anlayışını taşıdığmı gösteriyor. Köy Enstitüleri kesintisiz eğitim yapan kurumlardır. Enstitülerde yıl boyunca eğitim yapılması, ders dışı etkinliklerin ve özgür zamanların da programın içine alınmış olmasıyla eğitim günlük yaşamın tamamını kapsıyor. Aynca Köy Enstitüleri'nin yatılı olması ve öğretmenlerin okulda kalmalan da sanat eğitimi olanak larını arttırmiştıı. Y. Kıırtııluş, "Köy Enstitüleri'nde Sa nat Eğitimi ve Tonguç" başlıklı çalışmasında, Köy Enstitüleri programlarında yer alan sanat eğitimi anfayışının uygulamadaki tanıklan olan on altı yazarın ko nuya ilişkin yazılarını değerlendiriyor. Bunlar; sanat eğitimi uygulamaları, sanat alanı çalışmaları, okııma saatleri, müzik dersleri, nalkoyunları, temsiller, resinıelişleri çalısmalarj, toplantılar başlıklan altında toplanmış (s. 8093). Köy Enstitüleri'nde sanat eğitimi uygıı lamalaıı.kuruluştakiekonomikzorlukİara karşın hazırlanan atölyelerde, ışlikleı de ve salonlarda yapılmıştır. Tonguç'un "iş okıılu" anlayışı, enstitülerde tüm ça lışmaların "iş içinde eğitim" ilkesi doğ • CUMHURİYET KİTAP SAYI 596 Eğitim programtarma yayrian sanat eğttknl Çağdaş biı duşunce sistemi kıınılmadan çağdaşlaşma müınkün değildir. Sanat eğitimi, çağdaşlaşma ve özgür düşünme yolunu açmaktadır. Bu yolla özgüı, barışçı, insancil, tonlumsal sonımlulııklarmı kavrayan, kendıni yenileyebilen, akılcı bir düşünce sistemi oluşturabilen insan tipi yetiştiıebilir. Dolayısıyla, sanat eğitimi yoluyla, yaşama biçim verilebilir. Kitapta, 20. yüzyılın başında Avrupa'da ortaya çıkan "sanat eğitimi hareketi" tanıtılnıaktadır. Eğitbilimin üriinii olan "iş okıılu" ve "sanat yoluyla eğitim" ilkeleri, daha cumhuriyetin kuruluş yıllarında ülkemizde yankı bulmuş, Türkiye'nin koşullarına ve gereksinimlerine uygun eğitimin yapılandırılmasında etkili olmuş tur. Tonguç, çağdaş anlamda bir sanat eğitimi modeli oluşturulması için lıenı düşünsel etkinlik göstermiş ve hem de uygulamaya aktarılmasırıda görev üstlenmiştir. Köy Enstitüleri'nin kuıulduğu 193O'lu yılların sonlarında Türkiye'de eğitim alanında köklü atılımlar yapılmıştır. (lumhuriyetin yenilikçi eğirim kadroları içinde Ismail Hakkı Tonguç'un önemli bir yeri vardır. Tonguç, Atatürk'ün çağdaş ulusların düzeyine yükselme hetlefi doğrultusunda yeni insanı yaratacak olan eğitimle ilSAYFA 14 Sanat eğitimi ve çağdaşlaşma mü'nde yaşama geçirilmiş ve Köy Enstitııleri'ncfeki sanat eğitimi de bu deneyimin ışığmda düzenlenmiştir. Y. Kıırtııluş bu çalışmasında, Tonguç'un diğer yazılarınm yanı sıra 1932'de yayımlanan "Resim lülişferi ve Sanat Terbiyesi", 193 3'te yayımlanan "İş ve Meslek Eğitimi" ve 1949 yilında hazırlanıp 1952'de vazar ismi konmamak koşuluyla yayımlanabılmış olan "()ğretmen Ansik lopedisi ve Pedagoji Sözlüğü" kitaplarını ıncelemektedir. Bu çalışmada, I'onguç'un sanat eğitimi kavramına bakışındaki kapsam genişligini ve bu kapsamda öğrencilerin estetik duyarlılık ve yaratıcılığını geliştirme hedelini gömıekteyiz. Kitapta Tonguç'un sanatsal çalışmayla bilimsel çalışmayı eşdeğerde gördüğü an' latılmaktadır. Tonguç'a göre bilimsel ve sanatsal çalışmalarda ezbercilik değil, iş ve ürün önem kazanmaktadır. Bilimsel ve ProgranUarda sanat eğitimi Yaratıcriık eğianl Ensütiüerde sanat eğitiminin tamkları Tonguç ve Köy Enstitüleri 50. Yilında Fotoğraflarla Köy Enstitüleri Sergisl. Fotograflar 19351946 yıllarındaki dönemi kapsıyor