Katalog

AHMET ADA emet Fuat," Yaşlı Bir Şaire Mektuplar"ı, Cumhuriyet teki köşesinde yazmaya başladığında epey ilgi çekmişti. Birkaç değini yazısını anımsıyorum. Turgay Fişekçi, bir yıl sonu şiir deSerlendirme yazısında, Memet Fuat'ın farklı şiir anlayışîannı kucaklayışına dikkati çemişti. Gazete köşe yazısının gerektirdiği kısalıkta başlayan bu yazılar, daha sonraları incelemedeneme boyutunu alarak Ada Sanat'ta sürmüştü. Befii ki kitap olarak tasarlanmış, kurgulanmış. Kitabı eline alınca, bütünüyle şiir yazılanndan oluştuğunu görmek, şiir okuru, şiirsever için sevindirici. Çünikü, şiir nedir, daha doğrusu ne değildir sorusunu irdeleyen, şiir bilgisiyle donatan yazılardan oluşuyor "Yaşlı Bir Şaire Mektuplar". Mektup içtenliğinde, deneme tadfnda, ama nesnelliği ıskalamayan yazılar bunlar. Yirmi mektup Cumhuriyet'te, ötekiler Adam Sanat'ta yayımlanmış. ötekiler beş yazı. Bir de, 19901991 yıllan arasında yazdığı, 1992 yılında yayımlanan "Çağdaşımız Makyavel" adlı kitabından aktardığı yazılar var, dokuz yazı. Toplam otuz dört yazımektup yer alıyor kitapta. Kitabın sonuna bir dizin" sayfası eklenmiş. Isteyen "dizin"e bakarak, hangi şairyazara ya da kitaba göndermeler yapıldığı, mektuplann temellendirildiği yapıtlar konusunda da bilgi bulabilir. Bütün şiir anlayışlarına aynı uzaklıkta bir eleştirmenle, kendi şiir anîayışını tek ve değişmez doğru olarak gören şairin yazışmalan biçiminde düzenlenmiş "Yaşlı Bir Şaire Mektuplar". Kitabın adı.buna Max Jacob'un "Genç Bir Şaire Öğütler"ini anımsattı. Tabii, Memet Fuat'ın mektupları çok farklı. Max Jacob, düpedüz kendi şiir anîayışını (poetikasını), 'şunuyapın, bunu yapmayın biçiminde öğütlerken; Memet Fuat ele aldığı şiir sorununu irdeliyor, sorular açıyor, sorguluyor. Dahası, "ben şiir konusunda sezgiyi ner şeyin temeli olarak görüyorum" diyor. Diyor ama aklın, mantığın süzgecinden geçirerek tarUşıyor yine dc M 'Yaslı Bir Şaire Mektuplar açıklıyor. Memet Fuat'ın şiire ilişkin öteki saptamalan şöyle: Şiir konusunda, sezgiyi her şeyin temeli olarak görüyor, bir. Sürekli sözcüklerle oynayan, ner şeyi örten şairler arkadaki insanı yitiriyor. Giderek bsansızlaşıyor şiir, iki. Günümüz şairleri, sözcüklerin konuşma dilindeki clüzenini değiştiriyorlar, üç. Şiirde, imgeyi gelişigüzel ve bir şiirde birkac şiirlik imgeyi bolca kullanmayı doğru bulmuyor, dört. Hiçbir şey anlatmayan bir imgedizeyi de sevebilecek kadar çok geniş bir ufuktan bakabiliyor şiire, beş. Yirminci mektup ayn bir özelliğe sahip. Memet Fuat bu mektubunda, Fülmi Yavuz'un "Ayna Şiirleri"ni biçim açısından irdeliyor, aynştınyor bir bakıma. Hilmi Yavuz'un neaen "sone" yazdığını şöyle yanıtlıyor: " Türk şiirinin geleneğinde yalnızca "gazel" yok, Tanzimat'tan bu yana Bau'dan alrnıp işlenmiş başka biçimler de var. "Sone" de bunlardan biri." Memet Fuat aynı mektupta, Hilmi Yavuz'un Zaman gazetesinde yazışını şöyle yanıtlıyor: "Yazarlann nerede yazdığına değil, ne yazdığına bakmak gerekir..." Bana göre, bir ucu tartışmaya açık; şairin ya da yazann duruşuyla ilgüi bir sorun gibi görünüyor. "Yaşlı Bir Şaire Mektuplar"da Memet Fuat, yayınctuk tasanlarına da değiniyor. Coşkuyla başlattığı, Adam Yayınları'nın "Seçme Şiirler" dizisi bunlardan yalnızca birisi. Öteki şairlerin yayıncısı durumundaki dostlara önerileri, engeller, sorunlar; Rıfat Ilgaz'ın şiirine ilişkin görüşlerle iç içe işleniyor. Mektuplarda söz sözü açıyor, 1940'lardaki şiir oluşumlarına, birbirini iten iki uca, Garip ile toplumsalcı şiire gelinebiliyor. Rıfat Ilgaz şiirini tanımlarken, "ölçü, uyak, uyum, imge, eğretileme" gibi şiir öğelerinden arındırılmış söyleyişine dikkati çekiyor. Giderek mektup bir Rıfat Hgaz şiiri incelemesine dönüşüyor. "1940 Kuşağı Sonrası" başlıkh mektubunda Memet Fuat, tlhan Berlc'in toplumsalcı dönemiyle, Ikinci Yeni dönemine aynı uzaklıktan bakabiliyor. Ölçü yazınsallıktır çünkü. Yazmsallıklan hep göz ardı edilen, 1940 ve sonrası toplumsalcı sairlere de şiire getirdikleri yazınsal değerler açısından yaklaşarak gereken önemi veriyor Memet Fuat. Bay 'Ç'ye şöyle yazabiliyor: "Günümüzdeki genç şairlerin büyük çoğunluğu, toplumsal sorumluluklardan söz açılınca, alay eder gibi bakıyorlar insanın yüzüne. Bu sizin büyük başaruıız... Şiirimizi de, 1980 sonrasının onca yeteneklı gencini de göz göre göre harcadınız..." 1980 sonrası şairlerinin tümünün toplumsal sorumluluktan uzak şiirler ürettıklerini söyleyemiyorum. 1980 sonrası, çok çeşitli anlayışlar bir arada, yan yana, çoksesli, çokrenkli bir mozaikşiir oluşturabildi kanısındayım. Son yirmi yıllık şiirimizin aynı renklıliği, aynı süreklıliği kendi içinde sürdürdüğünü düşünüyorum. Üzerinde düşünülmeye değer... Memet Fuat, sevgili 'Ş'ye yazdığı" Yeniden Filizlenme" başlıklı mektupta 1940 sonrası toplumsalcı şiir üzerinde duruyor. Attilâ llhan'ın, îkinçi Yeni'nin oluşumundaki etkisiyle, şiirinin özeUiklerini vurguluyor. Can Yücel, Metin Eloğlu, benim de çok sevdiğim bir şair olan Sabri Altınel üzerinde duruyor, Asım Bezirci'den alıntılar yaparak. Sabri Altınel için şöyle diyor Memet Fuat:" Sabri Altınel gibi bir şair geliyor, kitaplar yayımlıyor, bir toplu çıkısın içinde olmadığı, şaklabanlıklar etmedıği için, bir köşede ügilerden uzak yaşıyor, sonra bir gün ölüyor, yazdıklarınm bir bölümü dergılerde kalıyor, kimsenin aldırdığı yok..." Memet Fuat'a katılmamak olanaksız. Bu durumu ben de görmüş, Sabri Altınel'in şiirini irdeleyen bir yazı yayımlamıstım Adam Sanat'ta." Yaban Yazılan" şiiri hâlâ dergilerde sanıyorum. Bu düzyazısal şiirin de kitaplarına eklenmesi gerekiyor. "Şiire Tersten Girenler" adlı mektubu, "Anladık, toplumsalcılık başka, şiir başka... Ama toplumsalcılığın şiirde yeri olmadığını savunmaya kalkarsan, o da başka..." tümceleriyle özetlenebilir. Çoksesli, çokrenkli şiirden yana tutumunu sergiliyor. Biçemi aydınlık, yalın, açık Memet Fuat'ın, Türkçesi ise temiz. "Sanıldığı kadar düz değil şiirin gelişmeleri." Dolayısıyla, düz olmayan şiir gelişmelerini kavratmak, yalın, açık bir biçemi gerektiriyor. Memet Fuat'ın, Çağdaşımız Makyavel'den aktardığı yazıların ılki "Bilim ile Sanat"ta, bilim üe sanat arasındaki benzerliğiyle, ayrıldıklan noktalara değiniliyor. Onu izleyen "Sanat Ahlakı" adlıyazıda da benzer sorunlar işleniyor. Ek olarak Marx'çı siyasanm sanadarla ters düsmesine karşın, Marx'çı dünya görüşüyle donanmış özgür sanatçıların başarılarından da söz açıyor "Sanatın Düşmanlan"nda, sanatçının içten ve dıştan gelen baskılar karşısındaki durumunu irdeliyor Memet Fuat. "İçten gelen baskılar dıştan gelen baskılardan çok daha güçlü." Şiirin kendi alanına, iç sorunlarına dönmesi, kabuğuna cekilmesiyle sonuçlandı ona göre. Şöyle aiyor 1991 yılında: "Dünyada, Türkıye'de böylesine olaylar olurken, bu olaylar insanlarda fırtınalar yaratırken, yasaklarla dolu dünyasında yaşamdan bağımsız gelişiyor şiirin çizgisi..." Bugün de, aynı içten gelen baskılar söz konusu... 24 Haziran 1999 günlü Milliyet'te, Okurken Yazarken köşesinde Ahmet Oktay, şiirde gündelik yaşamın süiklestiğinden söz açıyor; sadece kendine gönaerimli metinlerin öne çıkmasından doğan kaygılannı dile ge f Yhynafektatanbvı tiriyordu. Memet Fuat bu saptayımı 1991'de yapmış, Ahmet Oktay 1999'da. Şiirin iç baskılan aşılabilmiş değil demek bu, bugün de. Memet Fuat "Sanatta Amaçsızlık" yazısında, yeni bir yazış biçimi geüştiriyor. Sorularla açılan diyaloglar yeni yazıs biçimini oluşturuyor. Sanatta amaçsız oluşun da kendi içinde bir amaç taşıyabileceği kanısında. Sanatçının özgürlüğü sorununu da bu çerçevede yeniden irdeliyor. "Sanat Aracı" yazısınd*a şiirleştirme teknikleri üzerinde duruyor; şiir dilinin varlığını vurguluyor. Düzyazı ya da konuşma oilinden farkuıı gösteriyor. Şiirleştirme teknikleriyle var edilen şiir dılini incelivor, çeşitli şiirleştirme tekniklerini örnekleyerek... Memet Fuat'ın öğretici yazılarından biri "Sanat Aracı". Bir başkası da "Şiir Düşünmek, Şiir Duymak" başlığmı taşıyor. Şiirin içeriğındeki şiirselliğinin önemini kavratmaya çalışan bir incelemesi Memet Fuat'ın. Iç ve dış biçimsel tekniklerle değil, düşünülerek, duyularak içeriklendirilen şiirsellikten söz açıyor. Biçimsel şiirleştirme teknıklerınin önemini yadsımıyor. Içerikte şiirsellikten yoksun bir şiir, biçimsel şiirleştirme tekniklerinden yararlansa da boşa çaba harcanacağı kanışında. önceliği içenkteki şiirselliğe veren; içeriği iç ve dış biçimsel tekniklerden geçirerek yapılan çalışmanın yanmda yer alıyor Memet Fuat. tçerikteki şiirselliği yaşamda bulacakur şair. Bütün bunlan diyalog biçimiyle anlatıyor Memet Fuat. "Düzyazıdaki Şiir" adlı incelemesinde, düzyazıdaki hem içerikten kaynaklanan, hem de içeriğin ötesinde, biçemden kaynaklanan şiirsellik irdeleniyor. Incelemenin yazılış biçimi yine diyaloglara dayanıyor. Bu biçim sorularla gelişebildiği için, Memet Fuat'a sorunsafları açımlamada kolaylık sağlıyor. Anlamı örten fazla süslü yazılardan, şiirsel düzyazıyı ayırıyor Memet Fuat. Edebiyatımızdan örneklerle düzyazıdaki şiirin içeriksel ve biçimsel yol alışını açımlıyor. Seçtiği yazarlar, içerikteki şiirselliği "geçmiş özlemi"neyaslanarak aktaranlardır. " Yaşamdaki Şiir adlı yazıda, bu defa, şiiri günümüz yaşamında arayan yazarlara değiniyor. tnsan ilişkilerindeki şiirsellikleri aktaran yazarlar bunlar: Halikarnas Balıkçısı, Sait Faik, Yaşar Kemal, Füruzan, Latife Tekin. Bu yazarlardan örnekler veriyor Memet Fuat. Üzerinde durulmaya değer bir nokta da "Yaşlı Bir Şaire Mektuplar ın kapağı. Zeynep Ardağ'm yaptığı kapak tasarımı gerçekten güzel! Kitabın adı her ne kadar "Yaşlı Bir Şaire Mektuplar"sa da, genç şairler mutlaka okumalılar bu şiir yazılannı. Şiirin yakın tarihini, çeşitli yönelişlerini yalın, aydınlık bir biçemden öğrenmek için bir başvuru yapıu... • ^rtnürmeteknilclepl MakyaveTden aktapmatar Memet Fuat'ın tartıştığı, mektuplar yazdığı kişi 'Ş'. Aslında 'Ş' bir şair tipi. Kendi doğrulannı, beğenilerini oluşturmuş bir tip. Satır aralarında, kendi şiir anlayışının dışındaki anlayışlara kapalı olduğu anlaşıbyor. Bu anlamda, bana göre oldukça tutucu. Memet Fuat, yeni kitabında neleri tartısıyor? Şiirde coğaltma, şiire önyargısız yaklaşma, şiirin buinilemezliği, şiirin sınırsız özgürlüğü, öykü şiiri, şiir ve sözcükler, genç şairler, imge; Ilhan Berk, Hakan Savu, Günseli Inal, Ergin Yıldızoğlu, Asaf Hâlet Çelebi, küçük Iskender, Enis Batur, Hilmi Yavuz, Rıfat Ilgaz gibi şairlerin şürlerinden yola çıkılarak tartıştığı konular. Kültür şiiri, şiirin arkasındaki insan konulannı irdelerlcen de şiiri bütünüyle kavratmak çabasında. Duygu şiiri, düşünce şiiri diye şiiri bölümlemeden yana değil Memet Fuat. Ama, aklın süzgecinden geçirip titizce ayrıştırarak tartışmaktan yana. Amacı kesin doğrulara ulaşmak değÜ, neyin iyi, neyin doğru olduğunu irdeleyerek, sezgiyle, şiirin bilgisini edinmemizi sağlamak.. Bay 'Ş'ylebir tartışması bunu somutluyor: "Sürekli sözcüklerle oynuyor, her şeyi örtüyorsun, arkadaki insan, şair görünmüyor,' demiştim. "Şiirin öyle bir görevi yoktur," diye kestirip atmıştın, bayağı öfkelenerek. Şiirinin niteliğini değil, özelliğini eleştirdiğimi, niye bir türlü anlamak istememiştin bilmem. Ya iyidir ya kötüdür, ya beöenirsin ya beğenmezsin gibi sözler ettindi..." Memet Fuat'ın bir saptaması var: Her şair, kendi şiirine göre şiir düşüncesi ya da anlayışı ortaya koyuyor. Bay '§', eİMtirmenin karşıtı bir düşünceye sanip. Günseli Inal, Nâzım Hilunet'in dünya işlerine fzala bağlı kaldığını, evrenin gizini kavrayamadığmı söylerken kendi şiir poetikasını SAYFA 14 ŞHrln sınırsa özgürlüğü Memet Fuat. 1975.1962,1995... CUMHURİYET KİTAP SAYI 542