Katalog

Güner Demiray, son yıllarda yazdığı şiirlerini Gülü Kucak• lar Bir Ayna adlı kitabında okura sunmuştur. Bilindi^i gibi, Demiray, şiir ve düzyazı ustasıdır. Şiirin ve ozanın ne olduğunu ceşitli yazılarında belırtmiştir. Bu kitabındaki bazı şiirlerinde Toptamsal oiana gönderme de siire ve ozana değinmiştir. ()na göre, Ben de tam onu soracaklım Birkaç şi"Bilinçaltının kıvılcımlarıdır akan/ Saf irindc toplımnal olan a göndermeler var. şiiriıı ırma^ında". Düşlerinin gökkuşaOkyanus, Karanfil, ö Yaz, Durum adlı şiirlerinde içsel konuşmalar, diyaluglar bi~ ğında her akşam şiirler demlenir. Onun çımmde geliş iyor toplumsal olan 'a gönder şiir görüşüne göre, şiirin "sözcükleri melerın Yapnal özellik olarak beliren bir uyum, anlamı cvrcn"dir. "Yaşamın en güzel tadı mı/ şiirdirkuşkusuz". Şiiriyle durum mu bu? Güncelın yenıden ürelilner gün bir difyarattıöını da söylemekmesi mı •* tedir. Gözyaşlarında bile güneş ışıldar, Güncel ye gündelik olan hep zarar çünkü "şiiri gönderc çekiyorum bayrak verdi bana. Üstelik güncel ve gündelik bayrak" der. "Şiir Tonumu" başlıklı şiolan'ın bayağılığı, saldırısı sürerken günirinde ise "Bir tohumdur şiir/ Gelir düşcelin yeniden üretilmesi söz konusu olalerımin topragına" dizelerini okuruz. maz. Ben yazının, şiirin yerçekimındeYüreöini güneşe koyar, şiir bir fidan giyim. Düzyazısal şiirin biryazınsaltür olabi geiişir. Kendi kendine. "Şiir sözcükrak yerçckimine girdim. Vazı da, düzyalerle/ Matematik yapmak mıdır" diye de zısal şiir de, güncel vc gündelik olan'ı içesormuştur. Bir başka şiirinde şiirinin bir rir içermesine ama, bir şair, insan vc inırmak gibi olduğu görüşünden yola çıkar sanlık durumuyla ilgilidir ya da ilgili olve "Mavi sonsuzu içer şiir ırmağım/ Somalıdır büyük ölçüde. Şiiri güncel ve günmuttın vc gizin yataöında" der. Ozan, delik olan ı içerir içermesine ama, bir şa"acının çarkında yctkinleşir" ona göre, ir, insan ve inisanlık durumuyla ilgilidir ya hem de "Bilge bir tanı^ıdır/ Yaşadığı çada ilgili olmalıdır büyükölçüde. Şiiri güngın". cel ve gündelik olan'a hapsetmcK yanlış; bir şair yaşanmişlık içinde, insan ve insanDemiray, şiirlerini bu anlayısla, yaşalık durumuna aykırı bir şey görürse, karmı, çevreyi, düşünce dünyasını bir aynaşı duruşu da belirir yapıtı içinde. Dolayıda seyrederek yazmıştır diyebilirim. Ona sıyla, düzyazısal şiirin, şiir olma işlevidir göre, ayna, bütün görüntüleri yansıtır; yazınsallık; insanlık durumu yazınsal örgülü olduğu gibi her şcyi kucaklar. Kita günün içine yayılmıştır. na adını veren ilk şiirinin sonunda şu di Konuşulmadtk bir şey kalmasın htiyozeleri okuruz: rum. Ve mcrak ediyorum Düzyazısal şıtrlerinde özeladlar var: Nâzım ile Piraye, HlEy yalnız ceylan bil ki bu ayna sa ile Aragon, Mem de Ztn, Mayakovski Sonunda mutlaka gülü kucaklar de Lıli, \.eyla ile Mecnun. ünları, büyük Işte sonsuzluğun adımlarında yıldıza^kları için anmışun, zanfane bir tutum! lar Çaykovskı, Yılmaz (jüney, CemalSüreya, Svkak adı. CüUeren Sokagı. Dag adı Yeünun görüşünde ayna, böylece her şedıgöller ve Aladag. Yeradları Kapadakya, Ürgüp, Kayserı BırdeAylşıgı Sıirlenn yi kucaklar, yansıtır. "Mavi Tutku" şideki insan yüzlerı, cnğrafya, yer adlan ne irinde de "Bulutlarınıgiysem/Yatışıröfkeli uıfanlarım/ Bitimsiz özlemlerim/ yı ıfade edtyor? 'Adresim iyt kalplı Ay Işıldar güneşli aynasında" dizeleri de evİS.1&1' dizesi okuru nereye gönderiyor? renin bir ayna olduğunu vurgulamıştır. Sondan başlayalım; Ay Işıiı şifrenin "tğde Agacı" için yazdığı şiirinde şöyle anahtandır. Türkçemizdc özel bir isme seslenir iğde ağacına: "Ne güzel paylaşıkarşılık geliyor. Onusenbul! Diğersoruyorsun güneşi böyle/ Kuşfarla, böceklara gelince; Çaykovski de, Yılmaz Gülerle/ l İele yaşama sevincin/ Ne güzel ney dc, Ccmal Süreya da benim dünyamyansıyor ovaya, da^a/ Yıldızlarla sarmaş da özel yerlcri olan insanlar. Zihinseı medolaşsın geceleri/ Ay ışığıyla dudak dukânda buluştuğum insanların şiirimc de dağa". Böylece, iğdc ağacı da aynada bigirmesi çok doğal. Ayrıca, her şairin yaze birçok şeyi yansıtır. Tanrının "Evreni şadığı, yadsınması olanaksız bir yeri ve tanınıak ve daha güzel yapmak" çabasıyurdu var. Coğrafya, bu anlamda etkilidır bir bakınıa bu ayna. Demiray, bu ayyor estetiği, şiiri. Şiirin sahihligi, sahicilinada görür her şeyi. "Mevlana" başlıklı ğiyle, yaşanınışlı^ıyla ilgili bir durum. şiirinde, aynaya yansıyan manevi yönü Coğraryada dünyaıaşmaK da denilebilir gördügünü de ortaya koymuştur. "Gclin buna. yıkanın bu sevginin nurunda/ Orsünde Son bir soru, scvgili Ahmet Ada Tez sevdanın şarkısı/ Kaksedin bu güzelliöin y gâhta ne var sunagında/ ../ ÖHceler erisin usunuzda/ Denıze Atılan Çıçek'i, ki yeni bir şiYüreğiniz yediveren güllerc dursun/ ../ ir kitabım bu, Yön Yayınlan şiir dizisinEgilin aşkın haritajjina/ ../ Koruktan den yeni çıktı. Cemal Süreya monografı üziım olun". Kendinizi bu aynada seyresinı yavaş yavaş yazıyorum Yeni şiirler de derek olgunlaşın, gerçek insan olun diolacak tabii. Benim ipm yazmak, iyi yazyor. mak. Bir şairin, yazann görevı işinı iyiyapSavaş va hısan mak, iyt yazmak olmalı değil mi? • Demiray, şiirlerinde insanları acımasızca yok edcn savaşlara da karşıdır. Begony alı Pcncere / A bnıet A da I Hera Onun aynaya bakışında bu savaşların Siir / 77 <; kcn, şiir tümcesi alışılmadık bağdaştırmalarla kurulmalıdır. Gerçekliğin yeniden üretimi dediğimiz şey budur. Bir damla çiçck açar mı? (s, 29). Şiirde açar. Çünkü su yaşayan birşcydir, hayattır. I layatın diyafektiği ulaşılmazı seyrettirir şiirde, (s. 27). Dü/yazıda tümce 'kuşlar vargökyüziinde' ya da 'kuşlar gökyüzüne yükseliyor' biçiminde kurulur. Rıı şiir değil düzyazı tiımccsidir. 'Kuşkonnmşgök' (s.24) biçiminde kurulursa şiir tümcesi olur. Şiir tümccsini düzyazıdan ayıran birkaç öğeden bırıdir sozdizimi. Şiir tümce sindc sözcüklcrin uzak ve yakın çağrışım gücünden yararlanılır. Ayrıca, sözcuklerin scs uyumu taşıyanları bir araya getirilir. Böylece, az da olsa, düzyazısal şiirde ezgisellik sağlanır. Düzyazı, iletişimi doğrudan kurduğu için bunlara gcreksinimi yoktur. Begonyalı Pencere'dc, sözcüklerin çağrışım gücü ile ses uyumlarından yararlandığım söylenebilir mi? Dilin çizgisel işleyişini eğretilemeye başvurarak bozduğumu biliyorum. Sözgelimi, Okyanus sözcüg'üne egrctilemeli bir anlam yükledim. Avnadan vansıvan siirler M. Güner Demiray'ın şiirsel aynası bizc birçok gcrçeği göstcriyor. Bu ayna, yalnızca gülü kucaklamakla kalmiyor insan yaşantısını, evrensel yaşantıyı da kucaklıyor. MUZAFFER UYGUNER • M. Güner Demiray'dan "Gülü Kucaklar Bir Ayna" M Î kötülükleri de yansıtılmaktadır. Dediöi gibi, "Karanlıklar susmalı/konuşmalı aydınlıklar". Savaşlara yönelirken Troya Savaşı'ndan yola çıkar ve "tştc dünya, bir Troya şimdi/ ] ler yerde uygarlıgın bilinci" der "Troya" başlıklı dörtlüg'ünün ilk Demlrav, vasama kırsalın aynasından da bakar, kırsal görüntüler Demldizesinde"Ey ka rayın aynasından blrçok görüntüyü blze de gösterir. na bulanmış yiice reye koyacağını sorar kendi kendine. güzellik" diye seslenir. Bosna'daki duBazen de "Zaman sarmalında hcp rum da onu sarsar, " Yitirilen her şeyin arüzünç kuşu"ndan yakınır ve "Bir çiçek dında/1 lüzün vardır artık/ Ve şimdi renaçsa şafağımda" diyerek bu üzünçten gi hüzündür Bosna'nın" diye savaşların kurtuluşu bekler. tnsan yaşamında elyarattığı hüznü, anlayanlara anlatmak isbette umutlu anlar, günler de vardır vc ter. Ona göre "Olüler savunmasız"dır. kişi bu umudu da duyumsar. Demiray'ın Bu adı verdiği şiirinde "lmgelerim barşiirlerinde de bu duyumsamaların izlebarlığın çizmcleri altında/ En yüce şarrini buluyoruz. kıyı arıyorum/ Uygarlığın kanında" dizeleri, insanlıktan yoksun insanlara bir ya"Kış Yolu" şiirinin sonundaki şu dikınma seslenişidir. "Sorular" başlıkh şizeler umut ışığının belirtisidir bir bakıirindeki "Dünyada esen şu rüzgârlar/ ma; "sisli beyaz bir geleceğe" yürürken Acıya bulanmış komediler mi" diye alay"Dağlar cl veriyor egilip" ve umudunu samalı bir yakınmada bulunur. Ona göyitirmeden yoluna devam cdiyor. Yürere, "Savaş dedikleri şey/ Kin ve nefret rırğinin tınıları da umut yolunda onu bıtınasıdır/Kuruturusçiçeklerini/../Tüm rakmaz; çünkü uzayda mutlu bir gelesilahlar birer vampirdir/ Fırsat kollar/ ceöin ışıklannı görmüstür her zaman. Içmek için kanımızı". Yaşama aykırılık "Uzak gökadaların aydınlık yüzünde" olan savaş, doğayı ve insanları hançerus salkımlarını görür; uzay karanlıklarler; savaş bulutları her zaman barış güla örülmüş olsa da önünde "umut kapıneşini perdeler. lan" vardır. Hele kırlar onun "mut kaynağı"dır. Umutsuzluklar içinde yaşamış Demiray, yaşama kırsalın aynasından olsa da zaman zaman, çöllcrin yalgınında bakar, Kırsal görüntüler Demiray'ın da çırpınmış olsa da bir dilekte bulunur aynasından birçok görüntüyü bize de ve Son kez ufuk ver bana/ Kanatlandır gösterir. "Kır Gecesinde" adlı şiirinde, umudun kusunu/ Gökler hu" diye sesKirsal yaşam yansıtılmıştır. "tğde A&acı" lenir. Ofelya yı aramak da onun bir mutşiirinde de, bu ağacın görüntüsü ile yaluluk kaynağı olmuştur. Eski yıllardaki şamın başka bir yansıtılmasını görüyoanılar da umut kapısını aralar. ruz. Daha başka şiirlerinde de kırsaldan yansımalar vardır. Güner Demiray'ın şiirlerinde başka Şiirlerde sevi ve insancıl sevgiyi şiirlcştemalar da vardır elbettc. Ama ağırlık tiren dizeler yer almaktadır. Yolunun üs yukarıda belirtmeye çalıştığım ana kotündeki bir ağaç, her akşam kadehine nulardadır. Demiray, çok değişik biçimyıldız getirir ve "sevinin özsuyunu lçisellik ile kurmuştur şiirlerini. Çok cleğirir" ona. O ağaç, "Korkunç sevdalıdır şik dize toplulukları görülüyor. Uyak ve yaşama/ Bitmez tükenmez gençliği". Seölçü bakımından tüm olarak özgürdür. vi varlığının depremidir, yeniden doğuşŞiirlerini, matematiksel bir kurguyu tetur. Sevişmelcrin ikliminde sırılsıklam iki mel alarak yazmıştır. Sözcüklerin dize martı oluşuverir. Ankara da onun sevgiler içine yerleştirilmesinde büyük çaba sinin doğmasında önemli bir yer almışharcadığı gibi, dizelerin de şiirin bütü tır. Bu arada, sanırım yaşlanmanın etkinü içinde yerleştirilmesinde büyük çasiyle sevilerinin sona erdiğini söyler; ba harcamıştır. Sözcüklerin ses uyumu"sonbahar vurdu gözlerime/ Solgun bir na da özen göstcrmiştir. çok geniş bir söğüt yaprağına döndüm/ Sevilerim suskonu düzlemi ve görüntülerle yazmıştır tu dizeleri ile bu durumu ortaya koyar. şiirlerini. Zaman zaman cvren, doğa ve Ama, "Yüreklerin türküledi&i sımsıcak bunların ortamındaki yaşam da degişik sevgiler" olduğunu da bclirtir. görüntülerle çıkıyor karşımıza. Söz ge limi ağaçların ortamında bir insancıl yaHiizünUmut şamı şiirleştirmesi bir kez daha anılabi İnsan yaşamında hüzünlerin varlığı da lir. Onun şiirsel aynası bize birçok ger'adsınamaz. Demiray da, daha çok gcnel cegi göstermiştir. Bu ayna, yalnızca gü>ir insancıllık hüznünden söz eder. Söz lü kucaklamamakta insan yaşantısını, gelimi, "Dalgın bulutların yosunlu yüevrensel yaşantıyı da kucaklamaktadır." zünde salkım salkım/ Limoni bir hüzün" duyumsar kentteki yaşam icinde. Gün yanığı bir serüven taşır içinde ve "TopGülü Kucaklar Bu Ayna/ M. Güner rağm çıplak ve sıcak etini" özler. Bir şiDemiray/Siirler/ CJüldiKenı Yayıml Anirinde de turnalarla aglayan hıiznünü nekara W SAYFA 11 CUMHURİYET KİTAP SAYI 48 1