Katalog

Evrenscl bir tür olarak nitelenen bilimkurguyu ırkçı vc militarist bir yazarın elinde okumak insanı düşündürmekten ziyadc sadecc eğlendiriyor. Çünkü yapısı vc özelliği itibanyla bilimkurgunun bu tür idcolojilerce kullanılması için uygun bir ortam yaratması pck olanaklı görülmcmcsine rağmen, başjangıç yıllarında cmperyalist vc sömürücü bir yön taşıdığı da bir gerçek. Robert A. Hcinlicn bu özelliklerine rağmen yine de gerçek bir usta olduğunu kanıthyor. MUSTAFA YELKENLİ nsanın kendisini vc çevrcsini anlamasını sağlayan anlıksal sürcçlerin toplamı olarak bclirlcncn ve nesnel gerçekliğin kişidcki yansıyışı olan bilinç, insanın ıiulunduğu uzamla ve clin deki olanakların diişünsel gclişimine izin vcrdiğiylc sınırlıdır. Biz dünyada, günes, dizgesiyle ve giderek samanyolumuzla, tiim evrenlc kendimizi sınırlarız. Dalıa ötesini algılamamızolası değil; çünkü bilgimiz, olanaklarımız ancak bu kadarını olanaklı kılıyor. Peki yaşadığımız mekan çok daha kısıtlı bir ortamda olsaydı, algı laına sımrımız da o denli küçük olmaz mıydı sortınsalı ncdcnsc bilimkurgu yazarları içindc pck fazla işlenilmemiştir. 1976 yılında I.ocus dergisinin okurları aıasmda yaptığı bir ankct sonııcıında bii tün zamanların cn iyi 20 bilimkurgu ya zarı listesinde ilk sıraya oturan Robert An son I lcinlcin'in (I90719KS) bu soruya yanıt aramak ıçin Uzayda Kaybolanlar'ı (()rnhans of The Sky, 1941) yazdığını söylcyebilmemiz için clinıizde, en azından Türkçe'ye çcvrilcn kıtaplannda bulabildiğimiz bir ipucu yok. Ancak bilimselliğin önemini yadsımayan bilimkurgu yazarlığı, kuşkusu/. bu kaygıyı hep duyaca gından bu soruya yinc bilimscl düşünme yöntemiyle yanıt vcrcccktir. Evct, küçük bir uzay gcmisindc uzun yıllar yaşamları nı sürcfürcn insanların, yeterli bilgi birikinıinc sahip olanıadıklarından yaşadık ları uzay gemisini tüm cvrcn olarak görmclcrini normal karşılamak gerek. I lein lcin'in iz birakan romanlarının başında gclcn Uzayda Kaybolanlar böyle bir atmosferde geçcn olayları anlatmaktadır. Robert A. Heinlein I Militarist, ırkçı ve anti komünist olanyazar için kısaca faşist dcmek mümkün. Bilinıkurgunun evrenscl yönüyle hiç bağ daşmayan bu özclliğiyle I Icinlcin yinc de bu türün en iyi yazarları arasındadır. Bir çok okur 1 leinlcin'i militarist vc ırkçı yönüyle tanıdığından kitaplarını okumak is temcz; ancak yine de bu yazarı tu kaka etmeden öncc ncr yönüylc bilmck gereki yor. Kaldı ki, ırkçı vc militarist kişiliğiyle verdiği birçok ürün lcpki aldığından bu düsüncelerinden vazgeçmiş elcştirel yapıtlar vcrcrck olıımsıız izlcnimini bir ölçüde gidcrmcsini dc bilmiştir. Uzayda Kaybolanlar romanı bir uzay gcmisindc gcçcr. Üin, bilimsel bilgidcn yoksun kalan insanlar için kcndinc ycr bulmus, anlayamadıkları veçözcmedikle ri olguları dinscl bir anlayışja yorıımlamaya kalkışmışlardır. Kllerindc önceki kuşaktan kalan (izik vc diğer mühendislik kiraplarını kutsal kitaplar olarak gör müşlerdir. BLinların içinde "Modcrn Fiziğin Hsasları" adlı kitabı kutsal kitapla rın en önemlisi olarak nitelendirirler. Ancak bu kitabı birisinin yardımı olmadan okumak hiçbir şey ifade etmez; çünkü kiSAYFA 16 Türun en iyi yazarlarmdan tabın kullandığı tcrminolojiyi herkcsin anlaması mümkun dcğildir. Geminin ya pılışını da kutsal kitaplarda olduğu gibi Jordan'ın iradcsine bağlarlar. Kuşkusuz bütün dinlcrde olduğu gibi yaratanı sorgulamak vc üzcrindc spekülatil tartışmalar yapmak yasaktır. Bu nedenle Jordan Tanrı olarak görülmcktcdir. Oysa Jordan 2119 yılında lJmximaCentauri'ye gidecck olan uzay gcmisini vapan vakfın adıdır. Başlangıçta sadcce Jordan vardı; karanlık vc hiçlik hüküm sürüvordu diyc başlayan yaratılış öyküsü, bildik bir tarztla devam edcr. Yalnızlıktan sıkılan ulu yaratan Jordan özlcmden hayale ve sonra plana, plandan karara gclcrck clini kaldırır vc gcmiyi yaratır. Jordan düşünür vc insanı yapar. Sonra yasaları, kuralları koyar vc ulu amaçlar için hcrkcsc bir iş vc rir. Birini sözcü, birini hizmctçi vc herkcsin başına da kaptanı koyarak düzcni saglar. Tevrat'ın Yaratılış. (Gcnesis) bölümünü andıran bu ifadc kuşkusuz mckan olarak dünya ycrinc gcmiyi koyacaktır. Jordan geminin harekctindcn bahsetmcsinc rağmcn bu harckctin hissedilmetnesi insanh\rın farklı yorıım getirmcsine neden olmuş. (icminin sabit olduğu, tiziksel harckctin ısc mccazi anlamda olduğu düşünülür. Tıpkı Kuran ayetlerinin anlamsız lığı karşılığında getirilcn yorumlar gibi.. Ancak nedensc karanlık crdemi yok eder ve gcmiyi günahkârlar idarc etmeye başjar. Bu düşüncc geminin alt kısmında çiftçilikle uğraşan insanlarda yaygınlaşır. Fanatik din öğcsi çiltçilikle uğraşanların yaşamında ağırlığını hissettirir. Yukarıda yaşayan asillcr ise dinselyaratılişa inanmadıklarından günahkârdırlar. ()nlarla sa vaşmak kutsal bir görevdir. Aına hcnsini yok etmck de uygun bir düşüncc cleğil; çünkü gcminin besleyebileeeği insan sayısı sınırlıdır. Nülusun devamlı artması bu tlcngcyi bozacaktır. Bu nedenle günahkârlarla çarpışırkcn öldürülenlcr bu dengcyi sağlamaktadır. Çiftçilcrlc günahkârlar arasında tek sorun inançtan kaynaklantnaktadır. (vjftçilcr bıirün cvrcni uzay gcmisi sayarkcn, günahkârlar ise ev renden yani sonsuz boşluktan haberlcri var. Oysa gemiyi yapanlar 60 yıl sürecck olan uzay yolculuğunda yıpranmaması için buna uygun bir tasarım gerçckleştirmişlcr. Makinclerin lümü gereksinim duydukları cnerjilcri tıpkı kondansatörler gibi kcndilcri ürctiyorlar. Düğmclcr, kollar, şalterler ve disjilcr yerine statik Bilimkupgu'nun militarist vazan alanların cşitliği ilkcsinc dayalı makinclcrdi bunlar. Bunlar elektronik impulslarla vc akımlarla; bir el hareketiyledevresi ke stlcbilen fotoselüllerleçalışıyorlardı. Böylc bir sistemde sürtünme olmadığından metal yorgunluğu ve aşınma da söz konusu olama/.dı. Gcmi dünya çevrcsindc bir yörüngede parça parça imal edilip montc edilmişti. Yıldız (îcmisi bitiııcc ilk oıı beş yıl dünya etrafında dönmeye dcvam etmiş, gorülcbilen tüm aksaklıklar düzel tilmii), gcrckcn tüm kontrol ve incelemeler yapılmıştır. 1980 sonrası uzayagönderilen uyduların çok daha kısa bir sürc dcnenip yolculuklarına başladığı düşünülürsc yazarın bu denemc süresini çok uzun tuttuğu anlaşılır. Uzaya açılan gemide, atölyelerde çalı şan ılcmiıcı Huff lidcrliğinde başlatılan ayaklanma kanlı bir şckilde bastırılır, bü tün scyir subayları vc mühendisler öldürülür. Bu aracıa isyan nedcniyle geminin ctradnda anti ışın alanı yok olduğundan insanların birçoğu dcformasyona uğrami!} olarak doğarlar. Bunlardan en ilginç olanı iki kafalı J<K'Jim Cîregory. tnsanhğın ilkcüiğe dünüşünü ve metafiziğin insan düşünccsinc cgcmen olusjunu diyalektik bir süreç içinde anlatan bu romanın, yazarın bilinçli bir şckildc varattığı sağcı imajına ters düştüğü görülmekte rın gezegcnlcre yolculuöun daha erken Berçekleşebileceğini ve karamsar bir şekilde betimlediği tüm dünyayı sarabilecek top yekun bir açlık sorunuyla da yinc çok erken karşılaşılabtleceğini sanmasına rağ mcn, birkaç Afrika ülkesi dışında henüz tam anlamıyla insanlık bu drama tanık olmamış,ur. Şıı da var ki, ABD'nin 1979'da Voyagcr 1 ve 2 insansız uzay araçlan ancak Ganimcdcs'i yakından gözlcycbilmİ!; tir. Oraya iniş için biraz daha zamana gcreksinimi var insanoğlunun. Ycni Dünyalara Doğru romanı ilk ön cü göçmen grubuyla Cianymedes'c gitmek isteyen mühendis George ilc oğlu Bill'in öyküsünü anlatır. Yolculuk, kürc biçiminde, bir taı afında sivri bir çıkıntısı olan, ince hcsaplarla dcngclcnmiş, itiş, gücünün geminin ortasmdan geçmesiylc otomatik bir dengemckanizmasına sahip uzay gcmisi Mayiovvcr'lc olur. Bu nedenle gemideki yolcuların gcrcksiz harckct lerdcn sakınması istcnir. Bu olumsuzluk bir çeviri hatasından kaynaklanmıyorsa eğcr okurun garip kaiijilayacağı muhtcmeldir. Çünkü uzayda hareket eden bir araçta insanların içinde yaptıkları hare kctten geminin etkilenmesi düşünülcmcz. \ leinlein'in olumsuzluk hancsine bir çentik daha atıyoruz. Uyduya göndcrilen kolonistlerden ciftçilik yapmaları istenir. Ancak dünyadaki yetkililer göndcrilen insanların kulfanabilccekleri malzemclerden yetcrli miktarda göndermezler. İnsanların çalişmalarını olumsuz yöndc ctkileycn bu öncnıli sorun birçok aksaklıöın doğmasına neden olıır. Oysa amaç çok daha başkadır. Kolonistlerin bir süre kendi çiitliklerindc çalışma ları istenmiyordur; amaç, malzcme sıkıntısından dolayı bunları, orada daha öncc yerleşmiş çiftliklerdc ücrctli işçi olarak çalışmaya zoılamaktır. Mevcut çiltlikler de bir tür ucuz iş gücü olarak sömürülcn bu insanların, istemleri dışında çalışma ya zorlanmaları karşısında yapacak tıek bir şcyleri de yoktur zaletı. Yazaı, kofoni halinegetirilen uzaytlaki yeni yerleşim birimlcrini ve oraya gelcn insanların psikolojik yapılannı, Amerika'ya ycrleşen ilk öncü göçmenlerden yola çıkarak bctimlemiştir. Heinlein'in yaşarm Bu arada ycrı gelıııi^kcn her iki romanı ilgilcndircn Kolomb Esrarkcşin Biriytli ((lolombus Was a Dope) adlı öyküdcn de bahsetmek gcrck. Bu oykiulc, altmış yıl boyunca sürecek olan bir yolculukla Proxima (^entauri'ye gidecek olanlaıın küçük bir tartışmasını anlatır. İki, iiç kuşağı ilgilendirecek olan bu yolculıı^un gerçekleşmeyeccğindcn söz cdilir. Uzayda Kaybolanlar için küçük bir giri^ anla mına gclen bu öykiulcki uzay gcmisinin adı da Ycni Dünyalara Doğru'daki sözü edilen Mayflovver'in kcndisidir. Sağlık sorunları nedcniyle çalıştığı birçok işte kalıcılık sağlayamayan I Icinlein önce ordudan ayrılır. Matcmatik vc lizik ıne uzcrıne'yaptığı eğitimini tamaınlayamaz. Mimarlık, ziraat, madcncilik vc politikayla ilgilcnir. Bir ise varamama dııygusu run sal yapısını ctkilcdiğindcn sporculuğu inatçılığa dönüşür. I lcr iki eli ilc çok usta silah kullanması yanı sıra, cskrim ve artistik buz patinajında sampiyon olıır. İlk bilimkurgu öyküsü I.ifelinc I9}9 yılında Astounding dcrgisindc yayınılandıktan sonra bilimkurgu yazarı olmaya karar vc rir. John W. Campbcll tarafından yönetilen ünlü bilimkurgu dcrgisi Astounding bilimsel gerçcklcrc dayalı, tcknolojik gelişmelerin ağırlığını hissettirdiği bir dcr gidir; bu özelliğiyle tcknik öğrcnim görmüş bir deniz subayı olan 1 leinlcin bu derginin önemli yazarlarmdan olur. Fantastik ve bilim düji öğelere kitaplarında yer vermez \ feinlein. Yeni Dünyalara Doğru romanında aç lıksorununagüneşdizgesindckigezegenlcrde yaşam olanaklarını araştırmakonu sunu işlerken, aynı tcmayı temcl alan bir başka romanı ise Kaybolan Miras (Lost CUMHURİYET KİTAP SAYI 448 Uzayda Kaybolanlar Uzaya açılıpta hedeflerinc varan, Uzayda Kaybolanlar gibi bir trajedi yaşamayanların mutlu sonunu anlatan bir başka romanı Ycni Dünyalara Doğru (Farmer ın the Sky) adlı yapmdır. Dünyada bcsin sıkıntısının yarattığı olası bir açlık soru nunun çözümü için çareyi uzaya açılmakta bıılan yönetim, insanları Jüpiterin uydusu Cianymedes'c gönderir. Adını Yunan mitolojisindc, Troya kralı Tros'un olağanüstü güzelliğiylc ünlü oğlundan alan Canvmedes 1610 yılında Galilei tarafından bulunmuş, Jüpiter'in en büyük uydusuduı. Uydunun yoğunluğunun oltlukça diişuk olması (1,93 gr/cm3) yazarın bu uyduda insanların daha rahat ya şayabilcccğini sanmasına neden olmuştur. Yazarın, bu arada kurgusal tarih tah minlerinde yanıldığını da belirtmek gerek. (îanymedcs'lc ilk ilişkinin 1985'te gcrçekleştiğini, kolonilcştirmc projcsinc ise 1998'debaşjanıldığını romanındabelirtirken,yaşanan bilimscl olgularbutahminin gcrçekleşebilmesi için daha uzun yıllar gerekcceğini göstcrmektcdir. Yaza