Katalog

Nadip Nadi Nadir Nadi'yi en iyi anlatan portrelerdcn biri Ccmal Süreya'nın "99 YÜT;" adlı kitabında ycr alıyor. Aşağıda Süreya'nın bu yazısını sunuyoruz. CEMAL SUREYA Nadlr Nadi, Oktay Akbal, Lütfü özkök va llhan Salçuk II* birllkte. dc, dilin açık vc sade olması ve ayarı iyi yapılmış bir dürbün gibi, uzagı açık se çik gosrercn iyi niyctli, uyarıcı karaktcı taşımasıdır. (...) Hiç kuşkusuz söyleycbilirim ki, oku yucufar bu kitabı, ibrct levhalarıyla do lusiyasal birroman gıbı, bir hamlcdc rahatça vc mcrakla okuyacaklar vc düşü nenler ise, onun sayfaları arasında biraz da kendi siyasal kadcr, yaşantı ve belki de nemelazımcılık yanılgılarını bulacaklardır." Sil Baştan (liilgi Yayıtıları, Ankara, Kasım 1975, 277 sayfa) 12 Mart dönenıindc Cumhuriyct\en ayrılmak /orunda kalan Nadir Nadi, gazetesinin başına ycııidcn çağrıldığında, başyazılarını yayımlamaya 6 Agustos 1972'dc başjar. Sil Baştan'da bu tarihten 20 Aöustos 1975'e kadar yazdıgı başyazılardan scçmeler yiııe zamandizinsel sıra ile ycr alır. Cumnııriyct'in o dönemdc Gcncl Yaym Müdürü olan Oktay Kurtböke, kitaba yazdıgı onsözdc şunları belırtir: "Sil Bas/an'da 6 Ağustos 1972 tarihindcn bu yana ulıısça yaşadığımız aci ratlı hcmcn hcnıctı hcr olayı Nadir Nadi kalemiyle yonımlamış vc demokrasidcn u/aklara cliısjtüftii herkesçe kabui edilen rcjimin normale dönüştü rülmesi içın büyük mücadclc vermiştir. KalcnılcTİnin gücünü bildiğimiz, ama o kendine özgii yönefimdo ncdcnsc susuverenlcTİn aksinc, Nadir Nadi var gü cüyle geıçek dcmokrasinin yerleşmesi için miicadcle vcrcnlcrin basında ycr almıştır. Dcmokratik özgürlüklerin kısıt landığı. Anayasa'nın değiştırildiği, ülkc yonctimindc söz sahibi olnıası gcreken yasal kuruluşların sesinin kısıldığı, üniDostum Mozart vcrsitelcrin kışla düzcnino sokulduğu, (Çcığdas Yayınlabasınırı baskı altına ahndığı, yargı orga / „ Utanhul 1981), • nının bir ölçüde yürütmc organına ba£22 3 sayfa + # sayfa landığı, radyo vc TV'nin tek yanlı işle f'toğraf ckt, 2 hasdiği, işkcnce yöntcmlcri karşisında hcrh Ocak 1986; 3. kesin sustuğu birortamda hcp onun scbıskt. Şubat 1986, sini dııyduk. Namuslu bir yazarın nasıl 4 baskı • Mart davranması gcrcktiğine bir örnck oldu. 1)86; 5 baskı 14 Ekim 1973 scçimlcri Nadir Nadi'ye fkım 1986, 6 basgöre halkımızm ilcriyc, daha adalctli bir k:: Şubat 1988) sosyal düzcnc doğru gözlc görülürcesiNadir Nadi, kitabında "Onca direnmenc duyduğu bir özlemdir. nıc karşın beni keman öğrenmeye zorlamakla, önümc: hiç ummadıgım ışıl ışıl lşte bu kitap, bir dönüm noktası olan rcnkli bir dünyanın perdesini açan sevgi14 Ekim 1973 seçimlerinin öncesi ve li babamın anısına' 'ithaf'ına yer verir. sonrasının gerçek panoramasını çizmekMozart't konu alan bir kitap yazmasının tedir." nedenlerini onsözdc şöyle açıklamaktadır: "Birincisi, (...) müziğini çoksevmem. Insan hayran olduğu bir sanatın başkalaOlur Şey Değil (Çağdas Yayınlan, tstanbulOcak 1981, rnca da bc^cnilmesini, aynı duygunun başkalarınca da paylaşılmasını ister. Hiç223 sayfa; 2. baskı: Çağdaş Yaytnları, bır özel çıkara dayanmayan bu istek güTemmuz 1981) ZJI bir şcydir, bireylere ve topluma yararPerclc Aralıiından'ın "devamı" olan lıdır.tkincisi, Mozart üstüne ülkemizde bu kitabında Nadir Nadi, 19501972 yılbugüne dek hemen hiçbir çalışma yapıllarını kapsayan anılarını dile getirmiştir. mamış olmasıdır Tüm cksiklcrime, ye Dokuz bölümden oluşan kitapta, miltcrsizliginc karşın Mozart üstüne bir çaletvekilliöi yıllannı, Avrupa Konseyi'nde lışma yapmaya beni zorlayan bir neden de görev aluığı altı yıllık dönemi, 27 Mayıs budur." Kitabın başında Mozart tutkusuöncesi vc sonrasım, senatörlük anılarını, nıın nasıl başiadığını anlatan Nadir Na12 Mart'ı, Cumhuriyet\cn ayrılmasına di, sonraki bölümlerde sevgili dostıı Moyol açan gclişmclcri vc ycniden gazctczırt'ı çeşitli yönlcriyle ele almaktadır. yc dönüşünü anlatmaktadır. CUMHURİYET KİTAP SAYI 444 Ben Atatürkçü Değilim (Çağdaş Yayınları, Utanhul Mart 1982, 18$ sayfa, 2 baskı Mayıs 1982; VIUİJBK0 i.baskı Eylül1982, Dlf.lllM • baskıŞubat 198i; / * > baskı Kasım 1984,6 baskı Ekim 1985) Kitap, adını 16 Aralık 1965 günü yıyımlanaıı ya/iMiım başlığından almıştır. [Sadir Nadi, bu yazıda "Atatürkçülüğe a;ıkça karşı cıkınayan, karşı çıkmadığı icin dc Atatürkçülük maskcsi aıtında sins sinsi Atatürkçıilüğü soysuzlaştırmaya çıbagösterengünümiizyobazlan"nıclcştırmekte vc şöylc seslenınektedir: "Çağ das uygarlığa sırt çevirmek Ataturkçülüksı nİ7 Atatürkçü deöiliz. Hayatta en ha kıki mürşit ilim değilse hiz Atafürkçü dcğılız. Vicdan vc hkir özgüılüğü doğruyu aramak, dofiruya inanmak, inandığımızı sıvunmak nakkını bizc vcrmiyorsa biz Atatürkçü dcöili/ Ulusal bagimsızlık başkılannın uyclıısu halinde yaşamak anlanıına gcliyor vc halkçılık ilkesi halkın bir ııutlu azınltk clındc ccnnct vjalleri ilc ömrü billalı sömurülmcsi sayılıyorsa bız /tatürkçü değiliz!" Oktay Akbal'a 'ithaf clilcn kitap, sözdc Atatürkçü 12 Eylül y inctimine dola>lı bir ııyarı nircliğindcdır vc su bolümlerdcn oluşmaktadır: "Bir Lygariık Savaşçısı" (Atatürk), "Dcğişcn Dünya vc Hoşgörü, E.kin", "Anarken" (Tcvfik I'ikrct, I lasan Âli Yüccl, Ali FuaJ Obcsoy, Muhsin Ertu^rul, Cahit), "Bir Ücvrinı Kıırumu" (Türk Dil Kurunuı), "Atatürk vc Gcnçliğc Giivcn". ülanaklar ıçındc buyümüi); ama, anlaşılan, hiç kötiiyc kullanmami!} onları. Olanaklar yalnızca görgii yaratmış Nadir Nadi'de. Bir kitapta yayımlanmıi} iki fotografına bakıyorum, bırindc 11 yaşında, öbüründe 80'ine dayanmış. Ikısındc dc clindc kemanı... Uzaktan ve dışardan nasıl görünüyor? Mücadclclcrle geçmi^ uzun bir hayatı var. O hayatı sözünü ettiğim iki fotoğraftan ayırarak göz öniine gctırcmiyorum. Nasıl bir adam? Cîelc gclc şöyle bir cümlc gcliyor aklıma: serinkanlılığın mutlulukmuij gibi dc görünmesi... ne tuhaf, Cumhuriyet dcyıncc akla hemen Nadir Nadi adı gclmez. On yıl, yırmi yıl, otuz yıl önce dc böylcydi. Oysa bir başyazar o. Gazctenin her zaman tcmclindc olnıuş. Bu onun kcndını vurgulamak ıstememcsınden ılen gelıyor. Biiyük bir erdem Cumhuriyct'i kurumla^tırdı. Böylcce elımızdekı öğe sayısı üı;e çıkıyor, görgii, serinkanlılık ve alcakgönülluluk. Dostum Mozart adlı kıtabının bir yerinde ilkokulda kcmaıı dersleri aldığı Muzıkaı Hümayin îjcfı Zekı Bcy'dcn sÖ7 ederkcn ^öyle der: "Oysa bende müzige heves şöyle dursun, nıüzik yetcncgi bıle yoktu." Ülkemizde HO yaşına gelmi§ kaç kışi böyle konuşabilir? Elbet, bu sözün altında bırkaç gönderme birden var Bir kcre sanat kars.ısındakı çıkarsız tavıı ortuya konuyor. Kcmanıyla alay edcnlcrc kesin yanıt veriliyor Tutkunun yarattığı özseverlik perdc aralıgından gösteriliyor. Bir yandan da kıs kıs gülünüyor. Kcmanı bilmem, ama dostumuz Nadir Nadi, sizden Türkıye yeteneği var! Bunu bilmeyen de yok. öğeler çoğalıyor: Görgii, serinkanlılık, alçakgönül, özseverlik, Türkiye yeteneği. Atatürkçülüğün köşebendi. hatta, kendisi. Bir noktaya kadar Nadir Nadi'yi Cumhuriyet gazetesinden, Cumhunyet'i ondan ayırarak tek tek düşünebilinz. Yine de dü;>ünebiliriz. Ama Atatürkçulüğü onsuz düşünmck olanaksız gibi. Ülkemizde Atatürkçü tavrın en gerçek temsilcisi odur. Atatürkçülükle, çıkış noktasında da, gcldiği gibi gelınesi gercken noktalarda da tüm çakışan adam. Atatürk'süz Atatürkçülük değil onunkı. Atatürk'tcn Atatürkçülük. Kişiliğiyle Atatürkçülüğe ayn bir saygınlık katmıştır. Yazısına benzer; açık, yalın, kunt. Sözcüklcr cüretsiz, ama saglam. Yaş aldıkça daha demokrat, daha eşitlikçi, daha sosyal adaletçi, daha özgürlükçü. Bcynindeki vi üminler hiç erimemiş. Bir de lalıh Rıflı'nın son günlerini anımsayalım. Ama Nadir Nadi zaten kcndısinden bir ve iki K>nrakı kujakla bir arada ya^adı. Baştan beri onu her zaman genç bir adam olarak düşündüm. "Oğul" olmasından ötüri'ı, belhde. 1908'de doğmuij. Cumhuriyct kuruldufunda 17, \tatürk öldügünde 30, 14 Majıs 195O'de42, 27 Mayıs'ta 52, 12 Mart'ta l\, 12 Eyliil'de 72 yaşında. Biraz Incnü'süz. 1950'de Demokrat Parti listesinde bajımsız olarak Büyük Millet Mcclisi'ne jirdi. 1954'te yeniden mılletvekılı seçıldi. 196470 arasında Cumhurbaşkanlığı kontenjan senatörü. Parlamenter olarak fazla belırmcdi. iki düşkırıklığı var: Demokrat Parti'nin 14 Mayıs zafenndcn hemen sonu adım adım gerici bir plana kayması vc 12 Mart'ın onun beklediginden lyice bambaşka çıkması. Bir de 12 Mart'tan sunra t;a7etenin ıç çatışması sonuu Cumhurijet'ten aynlması olayı var. O vc akadasjarı jyrılınca Cumhurıyet'in tırajı şaşılacak lıızla düştü Yeniden işin başına geldı. Cumhuriyet Türk entelijansiyasının ;üzde 100 üne yakın bölüğünün izlediği bir yayın organı. Gücünü okurunun güveninden alıyor. Cumhunyct yazı kadrosundaki çalışma gücü ayrıca Nadir Nadfnin \arlığıyla beslcnmekte. "Tinsel güeüyle" >önetiyor gazeteyi Nadir Nadi. Türk demokrası tarihinin en büyük sa\aşçılarından bıri. Oysa, sankı uzakta gibi, l.avga etmez gibi. Gecelerı, uzakta, dağ cloruklarında doga olaylan gibi mi savaşı;or yoksa. Açığı yok. Düşünsel pianda da baştan beri tutarlı. O yönden karikatürünü çıkarajım dedim. başaramadım. Sanınm, Nadir Nadi'nin kışiligi için karşıtları da pek bir sey söylcmiyorlar. Cumhuriyet'in, vakıf joluyla, sonsuzlaştınlması söz konusuydu bu günler. Başarılamadı galıba. Nadir Nadi işte, daha ne olsıın! Şcmsiyesi bütün hesaplannı vermiş eski bir uygarlık gibi açılır. SAYFA 7