Katalog

O K U R L A R A Nadir Nadi, 23 liaziran 1908'de Muğla'ya bağlı Fethiye ilçesinin Kaya Kiyyü'nde doğdu. îlkokulu htanbul'da, Nişantaşı ndaki Yeni Mektep'te okudu. Orta öğrenimine Galatasaray Lisesi'nin ilk kısmında başladı. Ancak birinci yılın sonunda babası Yunus Nadi'nin Kurtuluş Savaşı'nda Ankara'da Mustafa Kemal'in yanında yer almasıyla Ankara Lisesi ilk kısmında öğretıimini sürdürdü. Sakarya Savaşı 'ndan sonra yine htanbul'a döndü. Ikinci kezyazıldığı Galatasaray Lisesi'ni 1930'da bitîrerek yüksek öirenim için Avusturya ya gitti. Viyana'da Siyasal Bilgilcr Fakültesi'ne virdi. Üçyıl okuduktan sonra u zamankı siyasal kanşıklıklar yüzünden tsviçre'ye geçmekzorunda kalâı. Lozan Üniversitesi Sosyal Bilimler Bölümü'neyazıldı. ve 1935 yılında bitirdi. Gazeieci ve yazar bir babanın oğlu olarak gazelecuik meslegine küçük yaslarda başlamıs olan Nadir Nadi Cumhuriyet'te yazı isleri yardımcıhğı, haberalik ve röportajcıUk dallannda çalışh.Giderek basyazarhğa kadar yükscldi. Yunus Nadi'nin 1945 yıltnda ölümünden sonra da gazetenin yönetimini üstlendi. Ölümü olan 20 Ağustos 1991 yıhna kadar bu görevini büyük bir oaşarıyla sürdürdü. Taviz vermez bir Atatürkçü ve demokrat olan Nadir Nadi'yi ölümünün yedinci yılında bir kez daha saygıyla anıyor kitapîannıyeniden daha gündeme getiriyoruzTURIIAN GÜNAY Töre Kıskacında Kadın "Töre Kıskacında Kadın" adıyla yayımlanan kitabında Mehmet Faraç, Güneydoğu'da kadın olmanın ne aenli zor olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. "Namus" adı altında vahşice işlenen, tüyler ürpertici cinayetleri, arkasındaki "trajıkomik" gerçekleri, mahkemelerin bu konulardaki tutumunu bölgenin sosyal yapısıyla birlikte ortaya koyuyor. SEVİM ERTEMUR adın olmak zor... Güncydoğu'da, helc de "başlık parası, kuma, kız kaçırma, bemel yani karşılıklı değişmc, çocuk yaşta kızların evlendirilmesi, kan davası" gibi gclcneklerin 21. yüzyıla ramak kala hâlâ devam ettiği Şanlıurfa'da daha zor... "Topyekün kalkınmayı" hedefleyen ve bu amaçla 32 milyar dolarlık yatınm gerçekleş tircrek bölgeye refahı, zenginliği götüren dcvlctin, "kültür vc eğitim yatırımları"na ise M*hm«t Faraç önem vermediği G AP'ın mcrkezı, "Peygamberler Diyan" Şanlıurfa... Kürt vc Arap ködevlet ve görevini yapmayan devletin polisi, kenlilerın çoğunlukra olduğu etnik yapısıysavcısı, hakimi de suçlu... la, tarikatların, şeyhlerin, ağaların, korucuNiye mi?.. I'raktörle canice bir rııh hali ların, şeriatçı kamu yöneticilcrinin kıskacıniçerisindc bir genç kızı ezerek öldürenlere da ortaçağın egemcn kılınmaya çalışıldığı "iyi hali"ni gözöniinde bulundurarak ceza kozmopolit bir yerleşim birimi... indirimi veren hakim sizce daha az mı suçlu? Canice bir ruh haliyle, tasarlayarak karSon yıllarda tarikatların iyicc egemcn oldeşini, bacısını ya da yeğenini kent meydaduğu Şanlıurfa'da, tLima namazından çıkan ııında koyun gibi kesen insan nasıl "iyi hal" bir kişinin evc gidip, "kadın kesmek sevap indiriminden yararlanabilir.' Bu olaylarda tır" gerekçesiyle kızkardeşini kestiğini anımmahkemelerin, cinayetin "ağır tahrik" altınsarsınız. da işlendiği gerekçesini göstercrek ceza in1991 yılında Ibrahim Halil Altun'un I laz diriminc gitmeleri de cabası... reti tbrahim'e özenerek oğlunu bir mağaraMehmet Faraç bu kitabını nasıl olujturda baglı bulunduğu ijeyhe kurban etmek isdu? O balgede yetışmış bir insan olarak onu tcmcsi de unutulmadı. etkilcyen ncydi? Kentte 19941998 yıllan arasındaartarda Mimarlar lokalinde oturuyorduk tclsizişlenen tüyler ürpertici cinayetleri antmsanıamanız mümkün değil. Güneydoğu'da tö dcn bir kızın kuyuya düştüğüne dair anons re kanunlarının en acımasız uygulandığı U ol yapıldı. Ancak kuyudan oir şey çıkmadı. Ertesi giin emniyet bültenini elime aldığında ma özellifiine sahip Şanlıurfa... Bu yıllar arakızın öldürülmüş olduğunu gördüm. Adı sında yedi genc kız törelerin, kısacası topluHacer'di, domdom kurşunuyla katledilmi^mun kıırbanı oldu... ti. Şoke oldunı. Adına bir tek radyodan isRabia ve Şemse traktörün altına atılarak tek olmuş. U olaydan sonra kıza baskı yapılacımabizcaöldürüldü. Sevdavehenüz 12 yamış o da cvden kaçıp arkadaşının evine gitşında kocaya verilen Hatice kent meydanınmiş. Ailesine teslim edilmesinden sonra aile da bir koyun gibi boğazı kcsilerek katledilmeclisi kararıyla evden kaçtığı için öldürüldi. Sucu bir radyodan şarkı istemek olan ve mesinc karar vcrilmişti. 1994'ün ilkcinayemahallenin diline düşen Ilacer, aile mcclisitiydi. Sonra Sevda olayı oldu. nin aldıgı karar uyarınca 13 yaşındaki kar Nıçın aıleler kızlarını aamastzca nldürür, deşi Muhammed'in kurşunlanna hedef oldu... Evinden kaçan kızları bir anlamda ölü neden bir koyun gibi boğazlar? Bunun gerekçeleri ne? mc tcslim eden, yani ailelerine geri veren • Bir kere bölgenin feodal yapısı en büyük devlet , ancak Gönül olayında uyanık davetken. Cehalet, toplumun baskısı ve bu feranabildi. Anımsarsınız; Fırat'ın sularına ölodal yapılanma... Bu üç unsur bu olayların dü diye atılan ancak kurtulan Gönül... yaşanmasında etken. Cumhuriyet Gazetesi'nin 1983'ten bu yaAncak, 1994'e kadar Urfa'da hiçbir aile na Şanlıurfa muhabiri olan ve son üç yıldır alıp kızını çarşının ortasında kesmemişti... lstanbul'da Yurt Haberleri Servisi Şefi olaNamus uğruna cok kadın öldürülmüştür. rak görev yapan Mehmet Faraç işte töre kısSadece Urfa'da da değil lstanbul'da da bu kacındaki bu kadınlaruı ya^amını kitaplaşolmuştur. Bundan iju sonuç çıkıyor. 1994'de tırdı. "Töre Kıskacında Kadın" adıyla yaUrfa, GAP'ın ve suyun geleceği gözönüne yımlanan kitabıyla Mehmet Faraç, Güneyahnarak büyük göç aldı çevre ilçelerden, doğu'da kadın olmanın ne denli zor olduğuköylerden. Ayrıca Urfa hızla gericiliğin pennu bir kez daha gözler önüne serdi. "Naçesine atıldı. Valisi, bürokratı şeriatçı. Bir mus" adı altında vahşice idenen, tüyler ürtarafta tarikatlar, şeriatçılar... Böylesine bir pertici cinayetleri, arkasındaki "trajikomik" Türk Islam sentezci yapılaşma başladı. Böygerçekleri, mahkemelerin bu. konulardaki le bir yapılaşma, köyaen kente göç etmiş, tutumunu bölgenin sosyal yapısıyla birlikte okur yazar oranının düşük olduğu ve çoğunortaya koydu. Bu araştırmaincelemesiyle luğu gecekondularda yaşayan yoksul insanTürkiyeGazeteciIerCemiyeti 1997 "Inceleları da ister istemcz etkisi altında aldı... mc üdülü"nü alan Faraç, bu cinayetlerin Bu cinayetler bunun kanıtı. Bir kere ölendaha da artmasının korkusunu yaşıyor... lerin hemen hemcn hcpsi köyden gelip kenFaraç'ın kitabını okuduğunuzda görecekte yerleşmiş insanlar. Bunların arasında Ursiniz ki bu töre cinayetlerinde herkes suçlu, ia'nın yerlisi yok. Mesela 12 yaşında evlen dirilcn ve yakınlarıyla sinemaya gittiği savıyla kocası tarafından ıneydanda gırtlağı kesilerek öldiirülen I latice. Adıyaman'dan gelip yerleşmiş. Kenar mahallcdeoturuyorlar, yoksulluk içinde yaşıyorlar. YoksullıiK içindeki 1625 yaşları arasındaki birden lazla evli ağabeyleri tarafından baslık parasıyla kocaya vcrilmiş Hatice. Diğerlerinde de bu ve buna benzer yaşamsal özellikleri görüyorsunuz. Şehir kızlarınaözeniyorlar, kendi çemberini kırmaya çalışıyorlar. Çemberin dışı isc ateş... Bcn kitabı bitirirken iki kız daha öldürüldü, biri şanslı mıymış , yaralı kurtuldu... Artık, pembe diziler var ya bunlar da kara diziler gibi sürecek, korkum bu... Bu çarpık düzen ncreyc kadar gidccch? Töre cinayetleri önlenebilir mP Şu anda 7 ölü var, biri teşebbüs olarak kaldı... Bunlar bilinenler. Güneydoğu'da çok çocuk var ve bunların nüfus kâgıtları da yok. Ben inanıyorum ki Harran'ın, Sive rek'inherköşesindepekçok Sevdalaröldürülüyor. Güneydoğu'da karısını yakalıyor adam ve tabancayla vuruyor. Namusunu temizlemiş oluyor. Ama bunlar daha fark.li... Namus cinayeti değil, cehaletin cinayeti... Dünya kurulduğundan bu yana sular gittikleri yerlcre kültür götiirür. Harran bin yıl sonra suya kavuştu. Ama bin yıl önce üniversiteye sahip olan kent bugün, daha gerıde... Kızlarokulagönderilmiyor, ailelerçok çocuklu, okuma yazma oranı yüzde 50 düzeyinde bile değil... Anne baba okuma bilmiyor. Kız cahil, çevre cahil. Çevre resmerı cinayeti körüklüyor. Aile aklısıra tonlıımda başı dik yürümenin karşılığı olarak 1215 yaşındaki kızını katlediyor. Bu cehalet yenilmedikçe, bir aile reisi çocuğunun komşusunun çocuğuyla oynamasına hoş görüylc bakmayı öğrenmediktcn sonra o auam, kızının komşusunun oğluna saati sormasını bile hazmedemez... Incelendiğinde şunu görüyorsunuz öldürülen kızların bazılan evden kaçmış ve 24 saat sonra polis tarafından ailesine teslim edilmiştir. Rabia, Sevda, Gönül Aslan. Bunlardan Gönül şanslı. Maalesef devlet ancak 5. cinayettc ayıldı... Güneydoğu gibi yörelerde kızların bir erkeği sevmesi, evden kaçması asla kabul edilmiyor. Bunun cezası ölüm. Devlet bunları ailelerine tcslim etme meli. Aileler arasında barış sağlanana kadar güvenlik altında tutarsa bu öldürmeler önlenir. Bu yapılmazsa Rabia gibi genç kızlar traktörün altına atılır. Bence DU olaylarda en büyük suç devletin. Niye derseniz. "Bölgenin sosyal yapısını" gözönüne alarak mahkeme katillere az ceza veriyor. Peki evden kaçan kızı bölgenin sosyal yapısını bildiği halde, niye götürüp ailesine teslim ediyor. İşte devletin sııçu bıırada. Kurban kasaba teslim ediliyor, katil resmen korunuyor... Bu sosyal, kültürel yapt içersinde islenen cinayetlere bakıldığında katiller 2yada 3 yıl içinde cezaevinden çıktığt görülüyor. Bazı davalar sürüyor. Ama biten davalarda yargılanan katillerin hepsi dışarda. 2 yıl cezaevinde yatan çocuk, çevresinin de etkisiyle hiç pişman değil. Acımasızca Rabia'yı traktörün altında ezen ve ezerken zıl gıtlar çeken, öldüğünü anlayınca zafer sarnoşluğu içinde havaya ateş eden adam, ya rın 78 kardeşinden bir diğeri de aynı şcyi yapsa onu da traktörün altına atacak acımasızca. Aslında bir aile iki çocuğunu birden türelere kurban ediyor. I lem kızını öldürüyor, hem de oğlunu katil yapıyor... Töre Kıskacında Kadın / Mehmet h'cıruç Aşiret çemberini yırtan kadınlann ibret verici öyküleri K Imtlyaz Sahlbi: Berin Nadi OBasan ve Yayan Yenl Cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncıhk A.Ş. o cenel vayın Yönetmeni: Orhan Erlnço Cenel Yayın Koordinatörii: Hikmet Çetinkaya oYazılsleriMüdürü: Ibrahim Yıldız Sorumlu Müdür: Fikret llkiz Yayın Yönetmeni: Turhan Cünay > • Graflk Yönetmeri: Dllek ilkorur > Reklam: Medya C L CUMHURİYET Çd Yayınları /12Xs. K İ T A P SAYI 444 SAYFA 3