Katalog

UNLSC.O Gencl Dırcktöru Fctlcrko Mayoı, 21. yuzyılın anahtarının felsefe eğıtımındc olduğunıı s,u so/lerle dile getirıyor. "Düs,unsel ufkumıı/un hci genişlemesinde ya da ycnı bır akıl yurütme bcklcntısi her uyanıvcrdığındc elcs,tırel dus.ıınmemı/de ve karar vermemizde daha büyük bagımsi/lık gosterdiğimizde, telsefe eğıtımımı/de ılcrlcmc göstermıs oluııı/ Bu nedenledır kı, boylc bır eğıtım, yas,amsal oldukları ıçın daha acıl grirüncn bas,ka ödcvlerden 'sonra' gclme7. L liç unutmamalıyız ki, duşunce ya^amı da hem kisjler içın hem dc toplum ıçın yaş,amsaldır, ctik gelişmenın olduğu gıbi. (...) Iştc bu bakımdan felsefe eğitimi açıkça yırmi birıncı yuzyılın anantarlarından nırıdır." (Türkiyc Felsefe Kurumu Bultcnı, Sayi:9, Ocak 1998). BETÜL ÇOTUKSÖKEN rılsefcnın sadccc ıınıvetsıteknn du vaılan aıasında yer alması gerekcn bır etkınlık olmadığı gunden gune daha ıyı anlaşılmakta bovle bır sonııca ulaşıl masında kuşkusu/ unıvcrsıte dışı ku rumlaşmanın buyuk bır payi oldıığu açıkça gorulmcktedır (Ancak yınc dc gozden uak tutıılmaması gereken nok talardan bırı, bu tıır ctkınlıklcrı ustle nenkı buvuk olçude unıversıtek rde ça lışan kışıkrdır) îştc Ulııslararası Felsc fc kuıunıları 1 edcıasyonu (1 1 S 1J) son yıllarda yaptığı çalışmalarla daha ayrın tılı kuıumlaşmanın orneğını veıerek, felscfc eğıtımının gunıımıı? dunyasın dan ne denlı onenılı olduğunu somııt bır bıçımde ortaya koyuyor FI S P bunyesınde bu bağlaında yer alan ku k kadar fılo/ofun oluşturduğu Du7cnleme Komıtesı'nın (Steerıng Commıttıe) başlıca gorevı, felscfenın evrensel boyııtta yaygınlaşması, bır yandan genellıkle eğıtımın felsefe temelle re dayanması, otc yandan da doğtudan doğruya felsefe eğıtımı ve oğıetımının gelıştırılmesı, yenı yontemlcrın gunışığına çıkarılması ve gıderek denenmeM konusıında çalışmalar yapmak olarak ozctlcncbılıı Bu Komıte, 1990'danbe rı 18 ulkeden 25 kışının katılımıyla bır alt komıte Felsefe Oğretımı Komıtesı (Commıttıe on Teaıhıng Phılosophy) oluşturdu Bu komıte, saptanan amaç lara ulaşmak uzeıe, toplantılaı du/enlı yor, kıtaplar yayımlıyor Bu çerçevede yayımlanan kıtaplardan bırı de leaıhıng Phıloutphy on The I VL ofThı lıvtnty Fır\t (tntııry dır (Yıımı Birıncı Yuzyı lın 1 şığınde I elsefe Oğretımı) (") Kıtapta, Macarıstan, lrlanda, Israıl, Japonya, Gııney Kore, Nrçerya, (jn, Guney Afrıka, Tayvan, Turkıye, Ame rıka Bırleşık Devletlen'nden yazarların felsefe oğretımıyle ılgılı duşuncelcrını, yorumlarını, deneyımlennı ıçeren 13 ya /ı yer alıyor Kıtabı yayıma ha/ırlayan ve "Gıriş" yazısını kalemealan Davıd Tvans ve to anna Kuçuradı'nın dc dcdığı gıbı yapıt ta dort ana ı/Iek yeı alıyor "Felsefe ve demokrasının dcğerlerı, dığer dısıplın lere ıhsjkın felsefe oğretımı, felsefeyı kım oğretmelı, fc Isefenııı, daha gcnış nıtelık SAYFA 16 Felsefe öğretimi üevletkıı) kıtapta yc ı alan "O/gurlukçu Dcıııoktası ye Felsefenın Kat kılan" (ss 6 29) basjıklı ya7isında bu konuya yer verıyoı Geleteğın yurttaşlarının, er kuı yaslaıda başla yan fcfseft egitımı ve oğretımı aracılı ğıyla ancak yetıştı rılebıleceğını belıı tıyor Daha ust du zcyde, daha nıtelık lı bır bıçımde du şunmenın fclsefc aıacılığıylasağlana bıkce^ını ılerı su renyazar, "eleştırel du^unme", "yaratı cı dus,unme" ve "clıkkatlı duşun me" kavramları U7erınde durarak, de mokrasının, ıntelıklı duşunme edımle rını tas,ıyan bıreylerte hayata geçırılebı leccgını, tasjinabıleceğını ortaya koyma ya çalışıyor Yapıt boyunca en çok ele alınan de mokrası felsefe ılı^kılcrı konusunu ış lerken ya7arlar, sık sık deneyımleıınden dt yaıaılanıyorlar Nıva Arav ve Mena hem L u/'un "tsraıl'dc Felsefe Oğretımı VL Demokrasının Değerlerı' (ss 30 41) basjıklı ya/ısı bunun ılgınc, ornekleıın den bırını olusturuyor Aktarılan denc yımleuk o/tlfıkİL dın tarafından belır ILIU.II geleneksel yaşama du/enıyle de mokratık yaşama du/enı arasındakı ge ıılını uzerındc duruluyot Oıtaoğıetım ve yuksckoğrctım duzcyınde felsefe oğ n.tımının ulkelerındekı durumunu ın celeven, bır yandan ı\.\ ulkelerındekı dın kokuılı dcğu 1LI dunyasının ne denlı et kılı olduğunun farkında olan ya/arlar, klscit Lgıtımının dunokıatık değeıle ıın yerleşmesınde gereklı ama yeterlı ol madığı uzırındc dc. duıuyorlar Cın dekı deneyımlcrın de felsefe oö retımıne ılışkın kuramsal yaklaşımlaıla bıılıkte ek alındığı "Çın ın Modern Olarak Yapılandırılmasında Felsefe Oğretımı" (ss 42 55) başlıklı yazisında Yao f lehou felsefe oğretımı ılc toplum sal yapı arasındakı ıîışkıyı vurguluyoı Ya/ara gore felsefe oğretımı ıle bılımın, kulturun ve gelışuı toplumun şu anda kı durumu arasında sıkı bır bağ vardır Boyle bır temel savdan yola <,ıkan yazaı, bıımnnden ayrı dort oğretım etkınlığı nı ılışkıkndırmektedır "Çağdaş bılım ve teknolojinın en son başarılarıyla ılgı lı felsefı bır genelleştırme ve çozumıc me yapma" (s44), "Doğruyu olgular dan elde etmeye çalışma", gıbı bır tcmel ılkcye dayalı olaı ak, Çın'dc gerçekleşen reform ve gelışme hareketlerı sırasında belıren felsefı sorunları tartışma" (s 45), "tnsanlaufelsefı açıdan anlama" (s 45), "tnsanın doğa ıle olan ılışkısı uzerıne duşunme" (s 46) Çınlılere O7gu gele neksel duşunme bıçımının kımı ozellık leıınc de ışaret eden yazar, felsefı oğrc tımın bılımsel akıl ve ınsan varlığına da yalı bılınçlılığı bırleştıreceğını ılerı suru yor Pıeter du Toıt da (Guney Afrıka) "Gelışmekte Olan Ulkelerde ve Değı ım lalındc Olan Ulkelerde Felsefe şıı Vcdı 13ın Yıllık Donemde Felsefeye Et kısı" (ss 56 64) başlıklı yazisında konu yu "Gelışmekteolan ulkenedır?", "De ğışim ya da gtçıs halındekı bu ulke nc dıi' 1 ", "Gelışmekte olan ulkelerde fel scfe oğretımı nıçın farklı olmalıdırr " tu ruııden soıulaı çeKcvesındeclealmak tadır I elsefenın nelığı konusundakı go ruşleıını dt yazisında sugıkyuı va/aı felsefenın vaşamla olan ılgısınc o/ellık k değınmektedır Yınc ya/aıa gore td sctı duşunıiK soyut ıntelıklı spekulas yondan pratığc, eylem alanına u/an maktadır Auk uçlu bır felsefe kavrayı şından yana olan v.ı/ar, klscfcnın ıçın dc oluştuğu o/gul kultuı ı.l koşullaıı d.ı dıkkate almanın gercklılığmc parmak basıyoı Bılındığı gıbı çeşıtlı bılgı dalları su reklı olarak bırbıılerını bcsleıleı Dış dunyada ohıp bıten hıçbır şcv bırbırın ckn yalıtılmış değıklıı her şcy dışdun ya duzlemındc ıç, ıçedıı Olup bıtenlcr nılme sureundc bırbırkrınclcn ayırt cdılır, felselı bıı devışle 'seçık dıırıı ma getırılır, sınırları çızılır Bılgıkrı bu bırınden ayııt etmeye yonelık çalışma larda da ben7er bır yol i7İcnır Bunun la bırlıkte bılgısel etkınlıklcı de tıpkı nesnelcr, olaylargıbı bırbırlerıylc bağ lantılıdırlar Orneğın, felsefe baska tur den etkınlıklerden beslendığı gıbı baş ka ctkınlıkkrı de beskr, hatta onlann oğıetılmesı surecıne de katkıda buluna bıhr M Akın M a k ı n d e ^ "Dığer Bıl gı Dallarına Yonelık 1 elsefe Oğretımı (ss 65 SO) başlığını taşıyan ya/ısında hcrhangı bıı uzmanlık alanının felsefı temellerını oğrenmenın onemıne cieğı nıyor, Nıjerya'dakı durumu değerlendı rıyor ve bu aıada kıtapta yer alan \a/ı ların bırçoğunda da ılerı sıırukn bır du şıınceyı paylaşıyor sadece unıversıtc lerde dcğıl, ortaoğretım du7cyınde de felsefe oğıetımı son dcıcec onemlıdır Aynı konuyu Shokıehı Utoda (fapon ya) yınc aynı başlık altında ıneelıyoı "Dığer Bılgı Dallarına Yonelık Felsefe Oğıetımı" (ss 101 118) Buyuk olçude deneyımlerınden yola çıkarak konuyu ele alan yazar başka konulaıın eğıtımı nı goren oğrencılcrc yonelık bır relseft oğretımı modelı olusturuyor } elsefede "Felsefe Oğretımı" adı altında yenı bır dısıplını oluşturulmasının onemıne ışa ret edıyor Martın Wamer (lngıltere) ıse "Paıdc ıa ve Eskı Tartışma" (ss 81 100) adlı ya 7isında, ozellıkie felsefe ıle edebıyat, şı ır arasındakı ılışkılere, bu çerçevede oluşan geleneksel tartışmalara değını yor Bu tartışma bılındığı gıbı dıyalek tık (mantık) ıle retorık arasındakı unlu tartışmadır Hcmen her donemde yan daş bulan tartışmanın klasık temsıkıle rı olarak Antıkçağ orneklerını ozellıkie Platon vc Sokrates'ı alan ya/ar felsefe oğretımınde bu ılışkının onemıne ısaret etmektedır Konu hıç kuşkusuz edebı yat ıle felsefenın sınırlarının çızılmesıy le de ılgılıdır Felsefe dıınyasında oteden berı "ço zumleyıcı felsefe" (Anglosakson felse fe) ıle "kıta felscfcsı" (Avrııpa kıtasına o/gu felsefe) ayrımı yapılır Dernıot Moran (trlanda) "Ço/umleyıcı (Felse fe) ıle Kıta (Felsefesı) Ayrımı Bır Ço ğulculuk Çağında Felsefe Oğretımı" (ss 119 154) adlı yazisında bu alanda ortaya konulan goruşlerı tarıhsel verı Ier ışığında sergılıyor ve gerçek anlam da çoğulcu farklı goıuşlerı yakınlaştır mayı amaçlayan bakış açısını one çıka rıyor ve bu bağlamda yınc felsefenın doğasının ne olduğıına ılışkın goruşlc re yer verıyor Fclsefe Oğretımı Komıtesı'nın hazır ladığı yapıtta gunumuzde felsefenın gundemındc agırlıklı bır bıçımde yer alan tum konulara yer verıldığını goru * CUMHURİYET KİTAP SAYI 444 1 Yirmi birinci yuzyılın eşi&inde lı dets pmgıamlarındakı yerı " (agy s 1) Cıununıu/de felsefe hem başka du ijunsel etkınlıklereara^tırma, bıfgı urct me dii7cyınde katkıda bulunuyor, hem de kendınc yonelık .ırayı^lar ıçıne gırı yor, kendısı ıçın o/ellıkle oğretım bağ lamında yenı vollaı açıvor Felsefe ken dını hem bır arastırma alanı olarak, hem de bır ogtaım konusu olaıak buyuteç altına alıyor Bu ıkı ışlevı de yerınc getı rırken, blınclı <,O/!umlemecı, go/lemcı tavrını rum alanlara ınsanı etkınlıklerc yansıtıyoı I elsefe kendını kııramsal olarak be lırlerkuı cykm alanını donu^turmeye ılı^kın yansımalannı <\A hcsaba katıyor ve /aman zaman bunlaı u/cı ındı. dt vo öunlaijiyor Insanlararası (bırtykrarası Kiijilerarası, o/nelcrarası, yurtta^laıaıa sı) ıh^kıleıın sayıca artrıgı ve nıttlık^t ecijitlendıjjı tağımi/îda, butun bu ılı^kı lerı tozunıleme çabacı <,ok daha fa/la oncm ka/anıyor (lUnumuzdLOzellıkk bııbııındcn (,ok farklı yaşama du/tnk rının farkına varılmasıyfa bırlıktc bu yasarna du/enleıı arasındakı ılı^kılerın cldcn geldığıncc ussal VL paylaşılabılıı temellere otuıtulması gıderek daha bu yuk anlam taşıyor Bu nokrada tekıl bır yas,ama du/cnı orneğı ıle bu duzenın dı ğeı tek tek var olan yaşama du7enlerı nc yansımaları, aralarındakı ılıijkılcr tok yonlu soıunlaı ıçerıyor I Ier turlu du^unscl etkınlıkte olduğu gıbı, zaman zaman carpıtmalara açık ol makla bırlıktc felsefe, clcştırıu vc <,o zunılcyıcı tutumuyla, her bır tekıl dıırıı mu konula^tırabılme gıbı bır o/ellığt sahıp olmasıyla, gunumuz ve gelecek ıçın son derece umut verıtı gorunuyor l^te bu gert,egın farkına varan fılozof IJI, konuyu daha da o/gul boyutlarıyla elc almaya calüjiyoılaı Artık kuramsal olanla uygulamaya ıhşkın olan daha bu yuk vc anlamlı bır arakesıt oluijtuıabı lıyoı Cıunumuzınsanının belkı gıderek gcrçck anlamda dunya yurtta!}larının yc tiijmesınde felsefenın ne denlı onemlı olduğu anlaşjlıyor Ustelık bu anlama ^abası salt sozel oluijun "retorığın" otesine de seçıp, somııt onerıler getır rrıe ve bunları hayata ge^ırme, kuıam salı kuıumsallastırma eylemı ıçınde yo ğunlasıyor Bu baglamda orncgın, ger çtk anlamda demokıasının kurulabıl mesı ıçın bıreylerın daha ılk tocukluk yıllarmdan, oörcnt.ılık yıllarındaıı baç layarak demokratık du/enın bıryurtta sı olarak ha/ırlanmalaıı uzennde cıddı oıı bıtımde dıışunuluyor Matthevv Lıpman (Amuıka