Katalog

MUZAFFER BUYRUKÇU I rksal özelliklerini yitirmeden Istan bul'da, Istanbul'un 1 lasköysemtinde uzuıı yıllar yaşayan bir Yanııdi ailcsi nin aşklnrını, evliliklerini, acılarını, bireyscl ve sosyal ilişkilerini, çeşitli alanlardaki gelgitlerinı (Kimsin Jak Samanon?) kitabında anlatan Liz Bchmoaras, bu kez (Yüzyıl Sonıı Tanıklıkları) kitabıyla okııra seslcnmektcdir. Liz Behmoaras bu kitaptu 'yüzyılın tanıklıgVnı yapabilecek ni tcliktc gördügu oniki yazarla söyleşmckte,onlara'Akdenizlüik,kimlik,enteıektü alizm' başta olmak ü/crcdeğişjk konularda sorular sonnakta, onlardan ilginç ya nıtlar almaktadır. Vc Liz Bchmoaras (Yü/.yıl Soıuı Tanık lıklarıjrun önsöziindc şöylc demektedir. "Onlan yazdını çünkü oııları tanıdını ve sevdiııı. S'a da okudugumda sevdim, scv digim için daha vakındaıı tanıınak istediııı. lnsaııın sevdiği ya/arlan merak etnıt'si kadar doğal nc var kir1 Hcr yönüylc merak etmek. Bunlar nasıl insanlar, nasıl konuşuyor, nasıl yaşıvorlar.' Kendilcrinc göre bu dünyada rolleri nedir? Onların yaşam kaynagı, ncrcdcyse varoluş ncılcni olan edebiyat, bu asrm sonuna doğru ncreye gidiyorrV I lcpsi vc edebi alanlarda toplayıcı bir ıınsıır, daha zcngin ürünlcr vcrilıııcsini saglayan bir ortak kaynak gı bi görülcbilir mi? Kimilcri iki dili anadili gibi kullanıp o hcr iki dildc ürün veriyor. Dil onlar için nc iladc cdiyor? Dil kinılikle ne dcnli örtüşüyorr' Kcııdi kimlikleri nasıl ranımlananilir, cvrensel bir yazar kimliginden söz cdilcbilir mi? Çogu pck çok türdc cscr vcriyor. Tiir nc ifadc ccli yor, gelccek ycııi türlere gebe mi? Bunla rı vc daha nicc basif ya da karmaşık sorııları onların yanıtlarını mcıak ettigim için sordıım." Yapıt, Amin Maalouf'la babjaınaktadıı. Son yılların gözde yazarı olan ve (Arapla nn Gözüyle I laçlılar/ Afrikalı I.eo/ Scmcrkaııt/ Işık Bahçeleri/ Beatrice'dcn Sonra Birinci Yüzyıl/Tonios Kayası/ Doğu'nıın Limanları) kitaplan 1 ürkçe'yeçe virilen vcgcnclliklc hcrkcsin bildiği tarihsel olayları, söylcncclcri canlı, coşkulu vc nkıırları o günlere, o koşullara götüren bir dillc işıeyen Amin Maalouf, Lübnan'da doğun Avrupa'ya yerleşen, dünya cdcbiyat vc düşünce arenasında söz sahibi olan bir değerdir. Bu dcğerin düşünceIcrini, duygularını öğrcnip okura sunmak isteyen Liz Behmoaras 19%'da Paris'teki evinc gitmiştir: Kâ^ıt kalcmi hazırlamiij, teybini acmıstır. llk sorusu'1995'tc aldığı (Joncourt öclülüylc ilgilidir. Ödülü fazıa ünenısemeyen Amin Maalouf, "Çokmııt lu birolaydı, başladı vc bitti." yanıtını vcrir. Bu konuşjma sürcrkcn eşi Andree, Lübnan usıılü kakulcli kahvc vc fıstık czmesi ikram cder, kocasmın alnına bir öpiicük kondurur, bir dc fotoğrafını çckcr. Vc Amin Maalouf, kcndini, sanatını, dünya görüşünü anlatmaya koyıılur. An ncanncsi lstanbul'da doğmuştur. Harun Nakaş adındaki büyük dayısı da yüzyılın başında Osmanlı başkcntindc tiyatro oyunculugu yapmıştır. Yapıtlarındaki ta rin cşclcnincc şunları söylcr: "Zatcn tarih iıibanlıgm bcllc^idiı, tarihten kopmak kendi bclleğindcn kopmaktır, yazar nc yazsa, tarihscl bağlamdan kurtulamaz ki!/ Ben hcr şeyden rince romancı olmak istiyorum, ama ayııı zamanda bir roman ele alındığında, onu politik bir çerçeveyc, gündclik olayların baglamına oturtmamak imkansız gibi. Benim istesem de istemesem de vcrdiğim politik mcsaj, köken vc aidiyctlcrc sıkı sıkı sarılmayı reddetmekten gcçer. Ama günccl politik olaylara asla dcj*inmck istcmiyorum./ Ben Lübnanh'yım. Lübnan bildiein gibi farklı farklı kimliklcrin oluştuğu bir ülkedir. Kimisi kcndini l'inikeli diye tammlar, kimi si Arap'tır, kimisi (Osmanlı... Bcnimscparçalanmaktan kurtulmak, kcndimlc banşık yaşayabilmek için kcndime seçtiğim aidiCUMHURİYET KİTAP SAYI 457 insanın belleği yct ^tıdıır: Ulkc rnin larihincaitiın va da ülkcmin tarinincait hcrjjcy bcnim kişiligimin bir parçasıdır. Lübnan ın Ruma, (îrck, Arap, ()s manlı döncmlcrinin hcpsine sahip çıkıyorum, bütün bunların toplamı vc karıijimıyım. ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ Kitaplarımın tü *^^^^**^^nmam mündc, cn gcniş anlamıyla Dogu uygarlıgı aluılanır vc buna her zaman bir ncbzc Batılılık da cklcnir, Dogu'yla Batı ara.sındaki bu gelgiti ben asla önccdcn planlamam, kendiliginden oluşur./ Omür boyu yazacağıma irıanıyorunı, zatcn yazı esas vatanım benim. Belki dc tck vatanım..." Amin Maalouf bölümündc ba^ka sorunlar da kurcalanır. Lı'z Behmoaras, yüzyılımızın önemli adlarıyla söyleşilerini yayımladı Yiizyıl Sonu Tanıklıkları zar, şair ve sanatçıların'folklorik'biıçcr çevc içinde hapsolunmamızdan yana dcgilim. Fas üzerinc çcvrilmi^ bir tck filnı var mı kıısktıs yapan bir kadının göstcrilmcdiği, ya da bir Yıı nan cscri mcvcut mu siyahlı kadınlardan vc zcytinliklcrdcn söz cdilmcdigi? Bcncc tck kimli^inıiz yazar olmak, tek toprafiımız da edebiyamr." Dogrusu scvgili arkadasım büyük şair ()zdcmir Incc'yc Avrupa'da 'büyücü ()z' dendiğini bilmiyordum vc bunu Vcnüs Koury Cîhata'dan öğrcnincc çok scvin dim. Liz Bchmoaras'a tclctonda söylctliklcridcçokcanaviikın.çokiçtcnlikli. "I lc mcn bana gclmcni istivorıım. Mııtfakta hazırkubbcm,kısırım. humusum\aı. Yc mek yer, laflarız, sonra da kahvc falına ba karım." Vc bir saat sonra Liz Behmoaras ı siyahlara vc kırmızılara bürünmÜ!; ipin cccik, kocaman sürmcli gözlü, alcv alcv kı zıl saçb bir kadın, kültürüne vc yaşam zcv kininhcr ycrc sinmi); oldugu cvılc karşılıyor. Lübnan'da kııia kcnt arası bir bölgc dc doj*an Vcnüs, iki kc/ evlcnir, dört çı>cuk doguıur. Ldcbiyat onun için ıkiını birailedir. "Bir sığınakrıryazı bcnım için, tehlikclcrden korunmanın, birdc baştarı çakarmanın yoludur. Dogulu bir kaılını ycmck tarili vcrirkcn hiç izlcdin nıi bilmem, o zaman bile anlattıklarını abartır, güzcllcştirir, ilginç ayrıntılara dikkat çck nıcyc çalışır, özctle çikolatalı bir kckin ya pılışını bir peri masalı gibi sıınar./ Biz Doğulular yalın vc soğuk bir biçinıdc anlat masını bilmiyoruz. Zengin vcsüslü birdile alışıgız. Batı ckolüdür bizlcri biraz yo la sokan, düsiinceyi daha valın biçimdc aktarmaya, tlüşlcri daha dar bir kalıba sokmaya alıştıran. Aksi haldcçok fazla lo kum tadında olurdıı hcr şcy./ Benim Alganistan'da çadıra bürünmüş, tccnerc, ta va, kcpçc gibi objc muamclcsi görcn kadınların karşısında kadın vc insan olarak içim parçalanıvor. •YOZYIl SONU TANIKLIKLARI FSS 8f88fl6İ6ri Liz Behmoaras, 'Fransa'nın cn ünlü l'aslısı Tiıhar Ben Jelloun'ıı şöyle tanımlar: "Tahar Ben Jclloun Fransa'da yaşıyor vc cserlcrini l'rarısızca yazıyor, ama roman larında, doğduğu ÜIKC Fas'ın havası solunuyor. F.vet, güncşten kavrulmuş toprağı nı ve Akdeniz'i asla unutmaz. Tam aksinc, romanlarının bajjlıca tcmalarını oluştııran onlardır. Kum Çocıık, Tanca'da Scssiz Bir Cün, Kutsal Cîece...bunların hcr biri F'asefsanelerinin yankısı, doğdıığu ülkenin yoksul, sıradan insanına övgüdür. O, 'görünürdcki gerçeğı' yani yaşamın akışı icinde kendisine sunulan bilgilcri, 'çalarak ve istediği gibi biçimlendirip kullanarak' kitan yazdıkça giderek ünlenir. Okurunu, Ianca'nın kıyısından l'asın medinasına süriikleyen bu 'Doğıı' rüzgârına, medya da kendini kaptırır. 1987 ta rihinde Kutsal Gece'yle Goncoıırt Ödülü'ne layık görülür. Vc sorduğu soruların yanıtlaruıı sıralar. "Kadınları hâlâ anlamıyorum ama onlar hakkında yazmaya devam cdiyorum, zira inatçı mizaçlıyım./ Annem ne yazık ki okuma yazma bilmiyor, yine de yazı yazma askını ona borçluyum; bana doğru dan doğruya 'yaz' demedi ama kendinden, yaralarından o kadar çok söz ctti ki, kendimi adeta onun sözcüsü gibi hisset tim./ Cinsellikten herhangi bir konudan söz etti^im gibi söz cdiyorum; gizli ve apyıp olmaktan çıkarnıak için pedagojik bir yöntcın bcııinıki; ama emin ol, Fas'ta kahvc sohbctlcrindc olundugu kadar açık saçık dcgilim./ Kimsc kızıma, eşime 'örtün' diyc karışmasın; tabii örtünmck istcycn dc ortünsün! Ama laik bir dcvlctin laik kurumlarında hiçbir dinsel işaretin taşınmasından yana değilim./ Yazar döneminin tanı£ıdır, çoğu zaman da aktif bir tanıktır. (ierçi bir kitap gerçekliği degiştirmcz ama kitap yoklu^u gcrçckliĞe çok zararL olabilir. (JzcllikleGüneyülkelerinde, üçüncü dünya ülkclcrinde. Çiinkü söz konusu ülkeler genellikle demokrasidcn yoksun, okuma yazma oranı düşük ülkc lerdir. 1 lalk kendini yazarla özdeşleştirir, onu bir sözcü olarak görür; sadece sözcü mü.') Avukat, bir tiir doktor, danışman, lıakim, vs... Bunun yanısııagüzel veetkiIi mctinler yazması istenir ondan. Fucntcs ya da (îarcia Marqucz bunu iyi bilirler. Bensc masallar anlatarak küçük mcsailar ilctmeyc çalıjiyorıım. Amacım şimdiki halimizin biraz daha aynntılı vc karnıaşık bir portresini oluşturmak./ tnsafi haklarından yanayım. Insanoğlunun aşağılanmasına katlanamam./ Magriplilcrin nayal dünyasını Fransızlara anlatıyorurrl; Ma^ripliJere l'ransız kültürünü Fransızca'yıkullanarakanlatıyorum. Ikitarafarasında barış elçiliği yapma tarzım bu./ Roland Barthes'ı Fas'ta öğrenciyken tanımıştım, ona minnct borcum var. Yazımda dejilse bilc okumamda ve görmemde etkiedi beni. Insanlık açısından bana en çok şey vcrcn dejean Genet olmuştur. Nâzım I likmct hayranıyım ve Kuzey Afrikalı yazarların çoğunu severck okurum./ Biz ya Î Cezayirii kadmlarm boğazlandığını görünce ben dc derin yarnlar almış gibi olııyorum. Oysa bu kadınların tck istcklcri, toplumun düzeyini yükseltmek, bütün medcni haklara sahip birer vatandaş muamelesi görmekti. I İcpsi bu kadar./ Ben şiiri romana aktarır, romanın kurgusunu daşiirde kullanırım. Başkabirdeyişle masallar anlatan bir şairim, romanına şiirscl bir nitclik kazandırmak için şiirdcn yarar lanan bir romancıyım./ Şiirden romana dinlenmek için gcçerim./ Amacım, ölmüş olanı bir yaşam alanına döndürmek./ Dolu dolu yaşıyorum vc cj*Icniyorum, cvct çünkü çoğu kahramanlarımla özdeşleşi yorum. Ornegin 'Cap Tcnes Nişanlılan'nda hem Kabillerin eline düşiip Islam dünyasının bir tür azizcsi haline gclcn rahibeyim, hem bütün erkcklcri baştan çı karıp paçavra gibi kcnara atan o haf if meşrep kadınım ki hcr kadın bilinç alttnda öyle olmak ister birazcık./ Akdeniz Yaşar Kemal'dir, Raşid Buchedra'dır, Kazancakis'dir./Akdeniz edebiyatıdediöimiztürde bir coşkunluk var. Peri masalı gibi arılatılar var. Çünkü bizler barok insanlarız. Binbir Gecc Masalları'yla do^muştur barok edebiyat. Bizler Binbir Gece Masal ları'nıp çocuklarıyız." 'Ciülün Adı' romanıyla edebiyatımızı iyice sarsan, kimi yazarlarımızın gczilcrindcki bağı düşürcrek onlara ycni ufuklar açan, kimilerini de tarihsel içerikli romanlar yazmaya yönelten LJmberto Eco (Yüzyıl Sonu Tanıklıkları) kitabın önemli yazarlarından biridir. Liz Behmoaras, "Sean Connery ile Savaş Ay karışımı, ama biraz daha topluca, sürekli espri yapar; el kol hareketlerjyle konuşur; sık sık kahkaha atar, söyleşilerden pek hoşlanmaz ama bunu itiraf etmemeye çalışır. Paris'te Evrensel Kültürlcr Akademisi'nin toplantı" SAYFA 9 Masallar anlatan şair