Katalog

r Bir toprak, ben bölüşeceğim her şeyi ycnitlcn aranızda Ben kavgayı kes dcdim, ekmcgi kes dedim sana lnsan'ı demedim" Hazırım (54), Insanlar (50), Ayakta (60), Lilalo (64), Linç (66) dizclerinuegüzclim yarınlara, umutlu gelecek günlerc, uygarlıklara ve gelişmelere evrimlere, devrimlerc vurulan baltaların, atılan tekmelerin, bağlanan zineirlerin esintileridir sezilcn. Lilalo: "Bizim orda çocuklar ölmeye yatar Analar ninni söylemez bizim orda Ölcrı ölür kalan kalır Kadınlar ağlamaz bizim orda... Biz ölmeyi biliriz yalnız Cjüneş erkenden batar bizim orda Kadınlar doğurmaya Frkekler ölmcyc yatar bizim orda..." Ak Çarşallar (75), özgürlük adıııa verilen canların, dökülen kanların, akıtılan gözyaşlarının şiiri. Dilekçe (76), Kibrit Suyu (78), Anadol (81) şiirleri insan olarak, özlük haklarını arayan, yasal yollarla, diirüstçe, kurallara uyarak amacına ulaşmayı deneyen, gene de bunıı başarmasına olanak tanınmayan kişilerin, ilkelerinden ödün vcrmcdiklcrinin göstergesi olan şiirlcr. Değişim (86) kişinin çeşitli yaşam evrelerindeki karşı konulmaz yazısının d uy umsattıklandır. Değişim: "Ben bir erik ağacıyım şimdi AJlıncı ydımı kutlayacağım bu yaz Frkenden çiçek açtım yine tçim dışım bembeyaz Karıma nasıl anlatayım bilmem Hiçbir şeyin farkında degıl daha Resimlerimc bakıp bakıp ağlıyor gcceleri, Beni öldü sanıyor hâlâ..." ldaın (92), Bitnıeyen Scnfoni (93) şiirlcri çoctıklarına sahip çıkamayan, onları gerektiğince devrinıci yetiştircmeyen, gerçcklere uyandıramayanlarm içsızısını dife geliren şiirler. Şey (96), Ayşe 97), Benden Sonra (98) tüm öliime, hitime, umutsıızlııklara karşın gene de yaşamm sürecegini, yeni güzclliklerle,yeni roplumlaryaratacağını, il keleraşılayıponları yaşatacağmı muştulayan şiirler. Benden Sonra: " Bcndcn sonra da kurşuna dizilccck özgürlüklcr Gözyaşları akıp gidecek benden sonra da Benden sonra da ağızdan agıza dolaşacak bu türkü Bir kadın doğuracak bcni bcndcn sonra da." Sakaryalı Mübcrra (108), Yeter (110), Istanbul (111), Yüzündcn (117). Her ne olursa olsun, insanca scvmeyi umut etmenin,acıları tatmanın,ağlayip giilmenin ve mutsuzlııgun, vaşanun cn doğal, en günliik koşııllarınclan nldııg'unu kabııl edebilen yüreklerin şiiri. Karşı (118), doğmakla ölmek arasındaki yaşantı kcsitlerinin, yiirck aynalarmdaki grirünümlerini yansıtan dizeler. Karşı: "Insan doğmak, insan ııyıımak, insan uyanmak, Düşlerde kınk yıldızlaşan güz dalları (îccclcrc göz kırpan kıpkımıızı suları N'olur sakm susturmaym masallan" Otopsi (124), Kaptan (127), Tek Yüziimle (128), llep (128), Çocııkluğum (130),N'olur(132),Taş(133),Dört(134), 'I'alıtaAı (138), Daha (1 39) şiirler haketmcdikleri öliimlere, dörrnala gidenlerin acısıyla, kâgıttan gemilerle okyanusları aşan, gokyüzlerini yeniden kcndincc yaratan, balıklaıia sö^leşcn Ozan, gizli giz li ağladığı gecmişini, dolıı dolıı yaşadıgı gcnçliğini anlatır. Çocukluğunun güzelliklerini hâlâ aradıgını geriye dönüş özlemini yinclcr. Yalnızlıöını yenmek için, yoksıılluğunu unutmak için, dumanlara, ıslık scslcrine, tanımadığı kadmların kollarına atar kendini. Ciene de düşlerinden uyanmak istemcz, yalnız ve katı sabahlara açmak istemcz gözlerini. Hcp: Scviniyorum öleceğimi düşündiikçe "Yaprak olacağım Bir bahar bir yaz olacağım Rüzgâr bulut yağmur Mavi mor beyaz olaeağım Seviniyorum ölcceğimi dü^ündükçe" Annem (141) şiiri ozanı en derindcn vuran, bir kcz bue yüzvinü göremeden yitirdiği Annc'sinc olan tutkusunu anlatır. ()yleolduğıı halde, annesinin ötelerde bir yerlerden sürekli kendisini iz!edi£ini, geceleri hâlâ başucuna geldiğini, yıldızıarı onun için her gece yeniden parlattığını varsayar. Tüm giizelliklerin kaynağı vc sesi annesinin sesidir. Türkülerin ezgisi O'nu çağrıştınr kulaklanna, tüm iyilikleri avuçlarına dökeıı, geccleri üşümesin diye gizlice üstünii örtcn annesi... (J biliyor ki, salt onu degil, tüm Afrika'nın, Çin'in, Maçin'in yalnız, annesiz, korumasız uyuyan tüm yeryüzügökyüzü çocuklarının da üstlcrini örtüyordur. Anncm: "Tanımam, bir kez bile saklanamadım avuçlarına, kaldırmayı.Tanrıilebirebirkarşılaşmayı, kozunu paylaşmayı, en gizemli büyüleri çözmeyi, tüm kapalı kaptları açmayı, kı saca cvreni alt üst etmeyi gözc alan dizeler. Lütfen (162) de ise, ölümden sonraki düzcnini bile ölmedcn önce dizeleriyle kuran.isteklerini, öncrilcrini, ardınclan yapılmasını beklediği dileklerini içtenlikle sıralayan dizeler. Lütfen: "Taş rilan dikmeyin benim başıma... Parayla pulla degil ya, en mavisinden olsun, Bir avııç gökyüzü koyuverin yanıma, Lütfen unutmayın sigaramı da, Belli olmaz, yine uykum kaçar belki Sizi bilmem Ben çocııkluğıımdan beri sık sık uyanırım da." Bu (161) ijiiri, her şcye ozan vc sanatçı duyarlılıgıyla ıısta kişiliğinin coşkulu başkaldırısıylasavaşjaçan,aylayıldızlarla,güneşlc boy ölçüşmeye kalkışan, gerçeklerle yarışan, düşlerle yazışan dizeler. Havada Bulut (174) şiiri, eski, unutııl muş sevileri dile getiren, geçmişin küllerini eşcrck geleceği yönlendirmeye çalışan, anılar denizinde boğulmadan kıyıya varmaya çabalayan bir varlığı bctimlemekte. Aleladeler (166) isc ozanın bir gün boyunca sürcn yaşam kesitini içeren, başarısızlıgı yiizüne vuruldıığunda bile, yılmayı otıuruna yedirenıediği için, yaşamayı inatla sürdürmckten vazgeçmeyen, yeni scrüvenleri dencmckten kaçınmayan pağında Ay'ı elindc tutan bir adamın görünümüyle simgclenmcktedir. Evrenin acı gcrçeklerinden düşleri adına, yaşamın ilginçlİKİerinden güzel tutkular adına, yoksulluklardan umudun tükenmczli^i adına Utanan bir adamın gizemli düşün celerindeki ince görünümü, Bctiğe adını vermekte tümüylc lıak.lı. Ozanınıızın her yönüyleözümleyerek kendini yeniden yarattıgı ve ortaya sundugu imgelemler bütünccsi tüm bu dizeler. Ay'ın Ucunda: "Seni gördüm Fatih're bir ögie iistü tstanbul'u bir gece yakmayı düşünüyordum Cebimde topu topu beş lira vardı Fatma Yırtık pantolonumdan Çirkinliğimden utanıyordum..." Miras (207), Eskisi (208), Öyle Zor ki (210), Ölen Ağaç (211), Kuşku (212), Çerkeş (213), Rapor (214), Bos (215) şiirleri gibi yapıtın son dizelerinde evrenin her süresinue ve her kesimindc yaşanan olayların gerçektc birbirinin bcnzerleri oldııgunu, değişik sözcüklcrle anlatılsalar da, özünde değişmeyen şeylerin insanca duygular, yaşama coşkusu, gelecek ve barış umudu ve amaçlara ulaşmak uğruna her şeyi göze alabilmeyi irdeliyor. Suskun (216), Allahaısmarladık (220), Yeni (221), Neyin Nesi (223), Yakamoz (230), Hiç (233) şiirleri genelde tstanbul'un görkemli güzelliğini, bu kente duyduğu bagiılıgı, tüm karanlıklara, sancılara, kurşundan engellere karşın yaşamın vazgcçilemeyecck denli anlamlı, güzcl ve karşı koyulmaz olduğunu bağıra bağıra herkese duyurma çabasından vazgeçmeyen dizeler ve yer ycr de kaçınılmaz yazgımızın Ölüm denen sonuna boyun cgmc, her şeyi olduğu gibi kabullenme olgııları... Aynen kendisinden öncckilerin dcolaeağı gibi... Güzel (236), Ufuf (235), Son (237)... bunlar da kısaca hem yapıtın, hem insanın iç yaşantısının özünü dile getiren şi irlcr. ŞiirSiir Faik Baysal olarak başladıgımız anlatımımızı dizelerlc, okumataramaincelemc vc içtcnliklc yorumlanıa biçiminde sizlere sunmaya ve ozanımızı ayrıntılı nitclikleriyle tanıtmaya çaba gösterdım. Yer yer gerçekçi, kanıtsal, belge sel, tarihscl vc sosyal içerikleriyle şiirlerini izlediginiz bu değerli ıısta, sözcük scçimlerinde duyaıiı bir yaklaşımla, ses uyumlannı yakalayabilmiştir. $iirleri bi çimsel, görsel, cstetik açısından yeni yapılar ve dize kuruluşlarıyla özgünlük ta şımaktadır. Konularını özgürce, haskılara, engellere, yasaklaıa ödün vermeden • sanat adına, içten ve gerçekçi olgıılardan seçmiştir. Sosyal ve bircyscl konuııılar kendi içlerinde yalın aktarımlarla dile ge tirilmiştir. Dili an, devrimei, cvrimci, çağdaş uyıımlıı ve tunç uyaklı biıTürkçe'dir. Anlalıın vc bctimlemcleri, içtcnlikle yol gösterici, sevecence eğitici, yönlendirici, sıcakvdostça, düşündürücü niteliklcr üzcrine kurulmuştur. Biçcmler: Degişik biçeiTiler tlenenmiş, yorumlar tarihseltop^ lunısal belgescl anımsatınalaı vegöndermelerle yaşam üzerine bilgi birikim ve dcncyimlcrindcn örnekler, önermelerle zenginleştirilmiştir. Böyleliklc yaşamın acı tatlı düşgerçekölümdirim gini temel ve genel her kesitindcn, kisioğlunun her yaşantısından pay almış olduğunu ve bunıı sanatı aracılıgıyla dizeleı ine aktara bilmeyi başardığmı kanıtlayan l:aik Baysal'ın Ay'ın Ucunda adlı bu yapıtıyla ilgili sözlcrimizdcn sonra yapıtı okumuş ya da okumamış heıkesin saoırsızlıkla yap mak isteyecegi ilk işin hcmen bu betikten bir tane edinmek ve bir solukta yeniden baştan sona okıımaya koşmak olacağına inanıyorum. l'eşekkürler Faik Baysal... • (") Marmara Ünivmilcsi ÖjŞrctim Üyesi Ayın Ucunda / i'tıik Baysal/ Alltn Kitaplar/2İ7 s SAYFA 13 Faik Baysal. Dostlarıyla blrllkte... Ama biliyorum Tüm scvgilcr, iyilikler onun. Yuınuk/yumıık sıeaklığıyla üstümii örtüyor geceleri hâlâ, Bir kulübede, bir apartmanda da o çı kıyor kar.şıma hcp, Airika'da kara, Çin'dc sarı, içimde apak Tümünün sütü ak, tümünün elleri lıarman harnıan sıcak, Tanımam, bir kez bile duyamadım yastığımda kokusunu, Ama biliyorum Dünyanın bütün çocukları onun." Biiyü (154), A£aç (158), Bulutlar (156), I labersiz (157) adlı şiirlerde doğanın tanrısal gücünü, kişilere, uluslararası özvcrili katkısını, toplıımların özsürdürümü için kendini harcamalarına boyun egmcsini anlaian imgcler luılunmakta. I labersiz: "Ne çanta aldım, nc bavul, Kapıyı bile açıııadım giderken, l")ısarısı yıldızdan görünmüyordu Arkamdan bir rcsim gibi kaldı Istaıı bul" (")te (144), Şifre (145), Konkina (156), Vasiyctname (147) şiirleri: Yeter ki gözyaşı olmasın, mutsuzluk olmasın, çocuk lar için, güzel kadınlar için, adsız sevgililcr, söylcııınemiş umutlar için evrcne baş atılımcı dizeler. Aleladeler: "Ben bu şehri geceleyin severim, L;n yalnız insanıyını bu şehrin... ('.ebimde tomar tomar yığın yı^ın Aşktan soz etıniyor diye Bütün matbaalardan kovulan şiirlcrim..." Doktor (184) Saynlıklarm bireyler üzerindcki tedirgin etkileri... Umarsızlıkla umut arası çarpışan çığlıklar, bekleyiş ve sonunda yazguaıa boyun cğiş. Dokror: Iştiyorum hiç akşam olmasın Doktor ()lmek tlegil beni bu akşamlar korku tuyor... Ki (176) Kendinden bekleneni sevdiklerine verememcnin, umut vağmuıiarını yağdıramamanın, evreni aydınlatamamanın ve ölümiin örıünde bîle başarılı ola mamanın çıkmazında, aşılmaz çaprazında kalan bir biıeyin yakınmalarıdır. "Cîel diyorstın gel, sıcak sıcak Nasıl geleyim nasıl Bcnim ayaklarım yok ki, ( h'leyse öl git diyorsuıı bana, öl git Nasıl öleyim nasıl Bcnim canım yok ki." Ay'ın LJcunda (198) şiiri, yapıtın ön kaKi: CUMHURİYET KİTAP SAYl 457