Katalog

r normal akışı durdurıılmaya çalışılacagı için, büyük toplumsal maliyetferin ödeıı mesi ve ödenen bıı malivctlcrc karşın yine de sonunda da bu çabanın iflas ctmc si kaçmılmazdır. 1 litlcr vc Staliıı ömckleri, demokrasidcn sapan böylc çabaların, nelerc mal ol Dr. ALEV COŞKUN duğunu ve ödenen büyük maliyetlerin yani öldürülen mılvonlarca insanın bilc, osyal bilimlcr dalında kitapla'r var böylc modcllcrin başjrısını sağlayamadıılıı bir kouuyu alm incdcr; kitapgınt hiçbir kuşkuva yer bııaknıayacak bilar vardır birkaç konııyu incclcr; çimdc tüm insanlıg'a göstermiştir. kitaplaı vardır, bir toplumun bütününü Yinc de, sonuç mutlak başarısızlık olsa ele alır, makro düzcydc çözümlere ulada, belli roplumlarda, büyük maliyetler *jir. Sosyal biliınlcrdc cn son lakat o dcödencrek, yaııi çok kaıı dökülcrek, lari recc zoı yaklaşım, çokdisiplinli (multy hin akışının belli zaın.ııı sürcleri ıçin ter disciplinc) yaklaşımdır. sine çevıilmesi (ömcğin bir 'şeriat dcvleBir toplumun, sosyolojik çözümleriti' ya da 'ııkçı millivctçi veya bürokratik nin yapııabilmcsi için çokdisiplinli bir bir laşizm' kurulması) olanaklı gözük bilinıscl yöntcmc gcrcksinmc vardır. Burnfktcdir. na göre toplumun tarihi, kiiltürcl birikiDilcrim, Türkiyc böyle bir deneyim yanıi, sosyolojisi, ckonomisi makro düzcyşamaz. le elc alınır. Bıınu yapabilmck için top Bcnim kitapta işaıvt ettiğim süreçler vc lumsal bilimlçrin bir dalında uzmanlas güçlcrarasındakietkilcşimlcrdc, birazyumak yctmcz. ()zclliklc sosyolojiyi iyi bilkarda bclirttig'im, 'büyük sermayenin , mek vc sosyal bilimlcrdc "gcncralist" ol'küresellcşme' sürcd çcrçcvesindc, 'yağmak gcıckir. "Cencralist" olmak için sosmacı kcntleşmeye' kayması, ulusal ve yal bilimlçrin hcr dalında kültür birıkiuhıslararası ittifaklarını bıı çerçevede ıninc salıi)) olmak gcrckir. Bu ncdenlc, oluşturması, ne yazık ki, olumsuz bir sesosyal bilimlcrdc hcr yazar, "generalist" naryo olarak, gdecekteki olasıhklardan olamaz. biıidir. BİP başucu kitabı Dilcrim, bu olasılık gerçeklcşmez. Tarih, kültür, ckonomi, siyaset bilimi Çünkü o zaıııan ortada Türkiye diyc vc sosyolojiyi bilcccksiniz; tüm bu disipbir şcy kalmayacaktır. linlcri birlcştircrek tiimcvarım yaklası Burada beni umutlandıran teköge, 'demıyla makro çözümlcr ürctcccksiniz. Işmokratikleşme' sürecinin kaçınılmazlığı te Emrc Kongar'ın son yapıtı "21. Yüz dır. Ayrıca bu sürccin arkasındaki güçlcyılda Türkiyc" böylcsi, bir sosyal bilimrin, (işçiler, memurlar, mcslck kuruluşlalcr metodolojisinin uyarlanmasıyla ortarı, sivil toplum örgütleri) toplumun tüm ya çıkan bir üründiir. kcsimleriylcbirlikte, 'sermayesınıfını' da etkileyecek oluşu akıldan çıkanlmamalıKaynakça vc eklcrle bcraber 725 saydır. falık dcv bir eser. Bir başucu kitabıdır. Bugün Türkıye'dt' Fukuyama'ntn ımKitabın alt başlıöı, bu cscrin öncmini bir lcdigi ' dcmokratik kapitalizm modcli'nin kcz daha ortaya koyuyor: "2000'li Yıllarkunımsalvarlıöından <iöz ctmek miimkün da Türkiye'nin Toplumsal Yapısı." dcğil. Bunun mu^mama sanalarının vcrıKitap bcş kesim vc on bölümdcn olulcrı üzchnde yoğunea dtıruyonunuz. Bu şuyor. Uzun (nriş bcilmü kitabın çerçcaçıdau öncrmc modcliniz, bir lcitmotiv gı vcsini vcrmcktcdir. Cîiriş Bölümündc bı, çalıpnanızda hcp süreduntr; dış dün küreselleşmc olgusu üzerinde özellikle ya>idcoloji>stmf\alf>f:lı$mc. Burada çalıydurulmaktadıı. manızınmcsajt, ikibirıliydlarda lürkiyc'vi Birinci kcsimde: "Türkiye'deToplumhekleyen \orunlar, Türkiyc'nin heklentıle sal Yapının Tcmcllcri" cle alınmış. C)sri üzerindc duralım kısaca. manlı Birikimi, Bagımsızlık Savaşı vc Kitapta çok uzıın çözümlcmclcr yanAtatürk Devrimleriyorumlanmışveyertığım için, burada sadccc bazı kavıamlali ycrinc oturtulmuş. rı sıralayarak sorunuzıı yanıtlayayım: lürkiyc ikibinli yıllaıda kürcsclleşınc ile yaşamak dıırumunda. Bunun için dc ckunonıik olarak ürclim vcrimliligini yükscltmck, siyasal olarak dcmokrasisini ge liı^lirmck vc bu bağlamda, idcolojik olarak milliyctçiliği aşmak zorunda. Öniinde böylc sorunlar varkcn vc bu sorunları aşmak için öncc 'çetelcri temi/lemcsi vc siyasctc 'çckidüzcn vcrmcsi' cerekirken, Türkiyc'nin, '«jcriat dcvlcti' kavgalarıyla, 'türban cylcmi' gibi olaylar la vakit kaybctnıcbi bcncc tanı bir 'talihsizlik'. Sanıyorum bütün bunların ncdcni, lıâlâ çaüını yakalayamamışolmanın gcrirdi^i 'bilinçsizlik.' Bir dcrs dc'Hıl, bir cl kıtabı olatı bu vc rııiılı, ufuk dçıa/tciraya çaltşmtinızdan da layı sizi kutluyurıı»t. • Bip basvanıt İkinci kesiınde, "Türkiyc'de.Degişmcnin Araçları Olarak Yapısal Öğcicr, Siyaşct vc Ekotıomi" clc alınmış. Üçüncii kesim, "Dı^ llıkilcri" yorıımluyoı. Dördüncü kcsimde, "Nüfus, Kentleşmc vc Ailc Toplumsal Yapının vc Dcğişmcnin ( iörünümlcri" olarak clc alınıp irdclcnivor. Beşinci kesim, "Sonuç vc Dc£crlcndirmc" bölümiıdür. Kitapta 83 adct çizclgc vc tablo kullanılmıştır. (,lok gcniş bir kaynakça vcrilmiştir. Kirap kııramsal bir model denemesidir. Bu modcl üçtlcğişkcıı üzcrincoturtulmuştur. Biıincisi, tarihscl sürcçlcri, çcvrc koşullarını, t>tcki ülkclcrlc olan ilişkilcri vc kürcscllcşmcyi kapsayan dış dünyadır. tkincisi, Türklcıin, Osmanlı tarihi içindcki dcvlct anlayışlarını, gclcncklcriııi, görcncklcrini, kültürlcrini kapsayan, Batılılıöı, Atatürkçülügü, siyasal tslamı vc ayrılıkçı ctnik yaklaşıını clc alan idcoİQJi ögcsidir. Uçüncüsii, çcşitli süreçlcrin sonucu olarak smırlaşmadır. Bu kitap Kongar'ın, Ffaccttcpc Universitesi'nde öfiretim üyesi olaraK başlayan, sonunda Kültür Bakanlı^ı Müsteşaıiı^ı'yla sürcn 30 yılılk cntclcktücl yaşamının vc birikiminin ürünüdür. Kitapta, aşa^ıdaki güncel sorunlara cevaplar vardır. Siyasal lslam Türkiye'de nasıl gclişti? "Güneydoğu sorununun kökünde ne yatıyor? •vÂvrupalı Türkler nasıl ortaya çıktı? ''Ekonomik kalkınmanın ncrcsinde*Demirel'in, Ozal'ın, Çillcr'in siyasettcki rolleri ncdir.' '21. Yüzyılda I ürkiyc'yi hangi sorunlar bckliyorr1 *ABD'nin ctkisi gclcccktc nc olacak? ''Ordu'nun siyasal yaşamdaki yeri güç•• S Birikiniin iiriinü leniyor rau? *Gccekondulaşma süreci ülkeyi nasıl pençcsine alıyor? *Cıelir dağılımı bozukluğu gelecegimizi nasıl ctkilcyecek? ''Büyiik sermaye, ülkcnin geleceğini nasıl biçimlendirecck? 'Dcmokratikleşmc kaçınılmaz nıı' Prof. Kongar bu sorulann yanıtlarmı ()smanlı'dan Atatüık'c, Atatüık'tcn 21. Yüzyıl'a dek clc aldıgı bir dcğişim sürcci içindc arıyor. Kongar, bu yapıtıyla geleceğe dc ışık tutuyor. Bizi nasıl bir Türkiyc bckliyor sorusuna ccvap bulmaya çalışıyor. Kongar'ın yaptıgı çözümlcmclcrc göre, Türkiyc gclcccktc üç tcmcl sürccin ctkisindc kalacaktır. Birinci Süreç; Dış dünyadan gcleıı si yasal, ckonomik vc kiiltürcl alanlarda iarklı ctkilcri olan küreselleşmc. tkinci Süreç; Kaçak yapılaşma ilc simgclcşcn ve tüm siyasal alılâkı da pcnçe sinc alan yağnıa kültürünü tcmsil cdcıı kerjtleşme; Üçüncü Süreç; hcm (Âımhıırıyetin tarihindcn gcleıı, lıcnı dc cvrcnscl olıışumIarın destekledigi, dcmokraliklcşme. Kongar'a görc, iç vc dış dinamik ögclerin etkilcşimi ile gelişmiş olan ve 21. yüzyılda Türkiye'yi yönlcndirccek olan belirleyici 3 mcı kczli güç ortaya çıkmaktadır. Bunlar, ABD, Büyük Scrmayc ve Askeri Bürokrasidir. Kongar bu üç mcr kczli gücü şöylc yorıımluyor: I. Güç; ABD'dir. Kongar'a görc, dış dünyanın belirlcyiciliği açısından tarih sel olarak da Türkiye'nin biçimlenmesinde önemli rollcr oynamış olan ve kü reselleşme süreci ile ABD bu konıımunu iyice kurunılaştırmış bulunuyor. II. Güç; Büyük Sermaye: Cclişmesi için tüm Cumhuriyet döneminde kcndisine destek verilmiş olan ve sonunda kit le iletişim araçlarının mülkiyetine de sahip olan Büyük Sermaye öyle anlaşılıyor ki, ckonomik gücünün doruğuna ulaşmış bulunuyor. III. Güç; Askeri Bürokrasi: Türkiye'nin çöken bir imparatorluktan çag daş bir ulus devlcte gcçişinde tarihscl açıdan belirleyici rol oynamış olan mo dcrn ordu, son yıllarda PKK terörü vc şeriat devleti kıırmuk istck vc tchdidi karşısında ctkin tutumuyla iç politikada yeniden ön plana çıknıış bulunuyor. Yağma kültürü Yazar tüm bu dcğişkcnlcri vc güçlcıi ele alıp toplumsal ve siyasal çözümlcme lerini yapıyt>r. Tarihsef sürcçlcrini vc etkilerini elc alıyor. Kongar'a göre, Türkiye'de 21. yüzyılın en belirleyici süreci dcmokratikleşmc olacaktır. Sadece tcmcl hak vc özgürlük lerin yaygınlaşması açısından dcğil, aynı zamanda sosyal hııkıık dcvlctinin dc yeniden güçlendirilmcsi bakımındun "tcmsili demokrasi" kavramımn ycniılcn tar tışmaya açılması bcklenmclidir. Kongar, dcmokrasi konusundaki asıl sorunu tüm partilere egemen olan bir "yagma kültürünün" topluma "demokrasi" diye yutturulmaya çalışılması olarak görmektedir. Kitapta tarihscl dcğcrlcndirmclcrin yanı sıra günccl sorunlara da geniş ycr vcrilmistir. Son yılarda ülkenıi/. güııdc minin ilk sıralarına yeıicşen "Siyasal Is lam " konusunda saglıklı bilgilcr vcrilmekte, 12 Marr, 12 F'ylül, 28 Şubat ol guları üzerinde sagiam yorumlara varıl maktadır. Do^an Vakh 1998 Sosyal Bilimlcr Odülü nc layık görülcn bu cser, ülkcnin toplumsal yapısı vc gclcccğc dcinuk var sayıııılarını inccleycn stuı yıllarda yazılmış cn kapsamlı bir yapırrır. Kongar bu çalışması ilc Tiirk Sosval Bilimlcr Kütüphanesi'nc kalıcı bir baş vuıu yapıtı kazandırmıştır. Ülkcmizin sorunlarıyla ilgilcncn tüm aydınlara sıılık vcrivonı/. Dc^crli dost Kongar'ı ve Remzi Kitabcvi ni kutluvoruz. • SAYFA 9 (') lîmre Kon^ar, 21. Yüzyılda Türkiye/lkibinli Yıllarda Türkiyc'nin Toplum sal Yapısı, Mart 1998, Remzi Kitabcvi, 725 s. (**) Emrc Kongar, tmparatorluktan Günümü/cTürkiyc'nin Toplumsal Yapısı, 1992, 6. Basım, Rcmzi Kitabevi, 540 s. (***) Emrc Kongar, Toplumsal Dcgişme Kuramları ve Türkiyc Cierçcgi 1985, 4. Basım, Rcmzi Kitabcvi, 453 s. (****) I'rancis liıkuyaıııa, Güvcıı, Sosyal Erdcmlcr vc Rcfahın Yaratılması, Cev. Alıınct Bufidayu, Ocak, 1998, T. U Bankası Yayınları, 381 s. Zbi^nicvv Brczinski, Kontroldan Çık mış Dünya (Yirmibiıinci Yüzyılın Arılcsindc Dünya Çapında Karmaşa), Çcv. Haluk Mcncmcııcio£İu, îjulıal 1996, 2. Ba sım, T. İş Bankası Yayınları, 238 s. C U M H U R İ Y t l KİTAP SAYI 456 Emre Kongar. demokrasl konusundakl asıi sorunu tum partilere egemen olan bir "yaçjma kültürünun topluma "demokrasi" diye yutturulmaya calısılması olarak görmektedir.