Katalog

Kapak konusunun devamı. •" nıyorumadı Namık Argiiç idi) lakülteye iiteş etmesi, sonrada polislerin bi /.inı ünlii 'sütuıılıı salonu basmaiarı vcellermdc tabancalarla atcş edcrek bızi ko valaması olnıuşlu. Uııli'ı polis şeli Niyozi Bicioğlu, CA IP Millctvckili Ferda Ciiley, halamın kocası UP Milletvekili Kenaıı Akmanlar, Prof. Arif Payaslıoğlu, o günkü olaylarda birlikte yaşadığım kişiler. Bir dc siıvarilcrin haşındaki binbaşı: Sonradan Milli Birlik Komitesi üyesi olan Vehbi Ersii. O günün vc sonradan zorla yollandı&ımız lstanbııl'da 21 Mayıs 1960'a kadaı süren günlerin anılarını 'U/ıın Sürcn Bir Ay' adı ile bir küçük kitap yapmayı planlıyonım. Şimdi düşünüyorum da o sıralarda karşı karşıyaolduğumuztehlikelerin hiçbiriııin larkında değilnıişiz. Belki bir serscri kurşıınla ölcbilir ya da sakat kalabilirdik. Aıııa bunu hiç diişümmdik. Çünkü takültc vc: rakülteııin yurdu bi/.im 'cvimizdi'. ( )rayı elinde silahla, polis basınca kaçacak ycrimiz yoktu ki. Sonradan üniversite hocası olunca, o 'cchalct' psikolojimi hiç unutmadım. Hangi düşüneedcn ve hangi kamptan olıırlarsa olsıınlar, oğrencilerimin öncc canlannı korunıak için elimdeıı gelen çabayı sarfcttim. O yaştaki çocuklann, karşı karşıva kaldıkları soınut tchlikelerin bilincinde oldııklannı sanmıyorum. Neysc biz gelelim, yine iakülte yıllarına. Iakültedc derslcr çok ağırdı. Biz, Istanbul'dan gelen arkadaşlarla 'Ingilizce Kulübü' adı altında bir kıılüp kıırnnış vcsalonıın üst katmdakontrplaktan iki oda in.sa ctmiştik. ()radaoiıırur çalışırdık. Bendersdışında.biryandan Ankara'ya gelir gclmez üyc oldugum Cebeci I lalk Kütüphancsi'nden aldığım romanları okur, biı yandan da lııgilizcemi ilerletmck için yabancı gazetc vc dergilerden çeviri yapaıdım. Fakültedcki siy.ısal kıılııplerin hi(,birinc üye olmadım. Sadcce kcndimi iyi yotiştirmeyc* (,'alışıvordıım. l.ıkulrcnin bırincı sınıtıııda cn t;()k rncıak cltifjini kotıu, 'Komüııi/.ın ilc sosya lizm arasınılaki fark' ıdi. Sürckli okuvor, soruyor, ^alı^ıyordutn. Biibanulan kalan ayıla 2")() (yazı ilc ikiyıızi'lli) liralık 'yctim' maaşıma ck «larak anııcm dı 1 para y<ılluyı>rdıı aına bcn lıtr ya/ çalışarak p.ıra ka/anniavı da bir ilkc cdinnıi^tiın. (Bıı sö/lcnnıdcn, yokstılluk içindc okuduguın sanılnıa.sın. Kantinılc bir 'hclva cknıck' vü/yinııilx^ kıınıij idi vc insanı mukcmmcl doyunıyordıı. V'aşamınıın hiçbirdöneminde'yoksulluk' çekmcdim.) Birinci sınılın yax tatilirulc Prof. Arif Payaslıoğlu'nıın (o zamanlar hcniiz doccnt) yoııcttiği bir projcdc 'mulakatçılık' yantım. lkinci smılta Prof. Mübecccl Kıray ilc bir başka projcdc araştırmacılık yaptım. Yinc ikinci sınıltan başlayarak sürckli bir bicimdc, köylcrtle araştırma yapan Birlcşmiş Millcrlcr ıızmanlan ilc calıştım. (Sonradan bunlar bana Birleşmiş Milletler bıırsıınıı bultlıılar.) Bu iiıada Prof. Sadun Aren, Rockfellcr Vakff nın bir projcsindc çalışacak bir öji,rcnci arıyordıı. ( )na ba^vurdıım vcbirsü rc birliktc çalıştık. Üçüncii smıla ^cçiiğinıdc, Prof. Şcrif Mardin (o zanıan hcniiz doktor) o dönc min ünlii Forum Dergisi için tngilizce'den çeviri yapacak birini arıyordıı. Yaptı^ı sınavı kazandım vc Forum'a çcviri yapmanın yanııiLİa pck çok projcdc onunla birliktc çalıştım. Böylece bütün öğrcnciliğim dönemindc hcm çok ünlii hocalarla çalışma fırsaSAYFA 4 tım oldu, hcm dc çok para kazandım. S.inıdi siz sordıığunuz için düşünüyorum dabcn ucrçckrcn oğrcncilik yıllarımda nıüthiç bir 'uygulamalı topluiiıbiiiııı dcneyimi' edinmiijim. Yazmak düşüncesinin uçlandığı an lara, ııoktalara dönclim... Şimdi siz bu soruyıı sorunca ilk kcz larkına vardığım bir başka geıçck gözümün önüne geldi: Bizim cvdc yazmak, dcftcr tutmak adcta günlük ya^aının ayrılmaz bir parçası idi. Babanı inti gibi bir cski yazı ilc Yahya Kemal'in şiirlerini dcfterine yazardı, sonra da bıınları bizc okurdu. Dönem Yahya Kemal'in yeni şiirler yazdıöı yıllar olduğu için hcrkcs bunları nüyük bir ilgi ilc izlcıdi. Annem, ağabeyimc eski yazı öğretmiş!İ. Ağabcyim, kilitli bir 'hatıra dcheri'nc cski Türkçc ilc anılarını yazardı. (1950'li yıllar). Şimdi anımsıvorum, bcn ilkokul bc^inci smıfta, tarih kitabından özctlcr çıkarır, bunları özcnc bczcnc tcnıizc çckcr vc sını(ta arkadiişlarıma, çalışmaları için odünç vcrirdim. Cîafiba, 'yazma tutkusu' bana, bcn farkına varmadan, ailcm tarahnılan cnjcktc cdilnıiş vc islcr inaııın istcr inanmayın bcn bu gcrçeğin farkına, ilk kcz, sizin bu sonınıız üzcrinc varıyorum. (J.ünkii insan hcr an kcndini ve gcçmi«jirıi çözümlcmiyor ki... I layatı oylcsine yasıyor iştc. Sonra birdcnbirc birist çıkıp bir soru soruyor vc anidcn bir şeylcrin farkına va Emre Konaar Varohış savaşı "21. Yüzyılâa Türkiye" ve... linıre Kong.jr 2I.Yü/.yıld.ı Türkiyc nyorsunu/... Bcn zatcn ailcmin yctişmcm üzerinde müthiş ctkili oldıı^ıınıı konıım gcrcği biliyorum vc hcr zanıan söylüyorum. Ama bu spcsiHk ayrıntıdaki gcrçcgi ilk kcz bilinçlc, sizin sorunuz üzcrinc farkcttinı. Bir dc çok öncmli bir anım var: Yazma tutkusu Amcrika donuşıı I laccttcpc Univcrsitesi'ndc Sosyal Çalışma Yüksck t)kulu'nu kurmak üzcrc mütlür olarak atandıgımda hcnüz 27 yaşında idim. Prof. Mete Tunçay, (o zaman doktor asistan) hiç unutnuıyorum, "Bana bak" demişti "Çok gcnç yaşta yöncticiligc başlıyorsun. İşlcrinin çoklugundan dolayı yazamazsan akadcmik kariycrdc harcanıp gidcrsin." Bu sözlcri hiç unutmadım ve çılgınlar gibi çalıştım sürckli olarak. Oncc aıa^tırnıa yapmak vc okumak, sonra tla sahadan vc kitaplardan ogrcndiklcrimi aktarmak, yani yazmak için. Bu anlamda, 'yazmak' benim için bir 'varolu^ savaşı' idi önceleri. Sonra birdcn farkcttim ki, yazmaktan, daha dogrusıı vazmak için çalışmaktan müthiş zcvk alıvorıım. Bazı insanların yüzmcktcn ya da dansctmcktcn aldığı zcvk gibi. Şimıli anlıyorıım ki, ailcm bunu bcnim adcta genlerimc kazımış da onun için böylc hissediyormuşum. Pckıbılim insanıolmak, hilitnsclçalıy ma \u[)nıahıliişiincenıznauloluşlu'* • Hani film artistlcri vc dansözlcr vardır, yaşlaı ıııı gi/lcnıek için, "Bcn daha beş yaşındaykcn sahncvc çıkardım " diyc saçmasapan so/lcr söylcrlcr; bcnimki tle o hcsap: Kcndimi bildim bilcli, 'bilim insa büyük aşkımdan dnlayı. Arkamdan somut, cle gclir bir şcylcr bırakabilmck duygusu daııa ilkokuldayken gclmişti. Sanıyorum, yazmak eylomi, bu duygunun sonucu olarak bilinçli bir çabaya dönüştü. Şimdi sizin sorularınızı yanıtlarkcn, daha bilinçli olarak fark ediyorum ki, psikolojitclscfc grubu hocaları olan anncmlc babam, beni acımasızca 'insanlığa hizmct ctme' fikri çerçevesindc programlamış,lar. Ilginçolan nokta, bu 'progranılamanın' siyasetedönük dcğil dc bilimedöniik olarak gcrçckJcştirilmiş olması. iyı bir topluınbılitnci olnnıh ıçrı, nın talka iyiiklhat bilınmcsi gerektıginc inanıyorum' diyorsunnz Bu seçimin>z, \rinclimınız nasıl oldu? h'clscfc ögretmcm annehahanın cth.İKi var nııydı^ Babam, 'iyi bir lclscleci olmak için yüksek matematik bilmek gerckir' dcrdi vc bu ncdcnlc dc öncc iki yıl yüksck matematik okumuş, sonra fclscfe bölümünc gitmişti. Aynı biçimde, 'iyi bir sosyolog nnıtlaka iktisat bilmcli' dc dcrdi. Yani bunları 'ortaya' söylcrdi, bana dcğil, Ama hcrhaldc bcn ctkilcnmişim bu sözlerden. VKAMt \nllannda vnrldnjindasuıız Uy^ulamalı susyal bilim olzuyorsıınuz Kcıçınılmaz olana ytinelış ncdendı'•>P>ır şeylcrin ününii açmak nıı, yoksa bir alanda yugunlaşmak mtydı amacıtuz? Ben oyaşlarda hiç 'vatanı kıırtarma'yı lalan düsünmczdim. Bclki dc 'vatanı tehlikedegörmediğim için.' Sürckli olarak, kcndimi yctiştirnıcyc, çok iyi yctiştirmcyc çalışıyordum. Sizin çok net olan sorunuza çok nct bir yanıt vereyim: 1 liçbir ijcvin önünü açnıa yı filan da düşünmüyordum. Sadcce içindc yaşadığım toplumu iyi anlanıayı, onun dcğişme dinamiklcrini iyi bclirlcmcyi istiyordum. Yani, o sıralarda, 'topluma biçim vcımcyi', 'toplumu dcğiştirmcyi' ya da nıotla dcyimiylc, 'dcvrimci amaçlarımı gcrçcklcştirmeyi' filan düşünmüyoıtlum. Çünkii, anımsayalım, 21 Mayıs 1%() müdahalcsi bcn daha Siyasal birinci sııııl ta ikcn olmuştu \rc ülkc zaten bir 'kurtu lııiju', dcmokratik bir 'düşüncc çiçcklcnmcsini' yaşamaya yeni başlamıştı. Bcn Amcrika'daki cğitimim sırasında sadecc iyi bir bilim adanıı olınayı hedefIivordum. Hıraz, d/lcrscnız, AHD'dchı yıllar, akadcıııik, urtanı, o giinlcrin diişiin atnıo\]vrı iizerindc dııralım Sızm bııgiınkii koııunıuzu hclirlcyccck clkilcr/izlcrdcn u'iz cdclıın. Bcnim Amcrika yıllarım, lam Kcnnedy'nin öldüriilmesinin ertesine rastlar: Johnson'un Victnam savaşını tırmandırdığı yıllar. llginç olan nokta, Johnson'un Victnam savaşını tırmandırmak için, Amerika Bir lcşik Devlctleri'nin 'Yoksulluğa Karşı Savaş', 'Babasız Çocuklara Yardım' vc Den zeri 'Sosyal Refah Programlarını' da yavaş yavaş kısması olmuştu. Benim üniversitcdcki danışmanım (Ann Arbor'daki Michigan Üniversitcsi), Roger Lynd adında bir profesördü. Bir zamanlar, Nijerya'da Birleşmiş Millctlcr danışmanlığı yapmış, tabir caiz ise, 'sol ' CUMHURİYET KİTAP SAYI 456 nı' olmak i stiyo r dum. Ama y azm a k için dcğil, bir icatta vcya kcşiftc buluıı mak için. Yazmak isc, avrı bir zcvk olarak gclişmişti; sanıyorum, okumaya karşı olan ABD'deki yıllar Emre Kongar "Benlm toplumblllm vakia$ımımın Ikl temeli vardır: Cok lyl bir toplumdilim kuramlan tarlhl' bilglsl lle sağlam bir Iktlsat' kültürü'dlyor.