Katalog

"Kumral Ada Mavi Tuna", bir aşk romanı, bir psikolojik roman, bir iç savaş romanı özelliklerini bir arada topluyor. Eserin şimdiki zaman düzleminde iç savaş işlenirken, geçmiş zaman düzleminde aşk ve ikisinin bağlayıcısı olarak da psİKoîojik bir bunalım, odak sorunsal niteliğinde. Prof. Dr. GÜRSEL AYTAÇ Kumral Ada Mavi Tuna BUKI:T UZUNIİR Kıunral Abo MavîTuna me hali. Roman dokusu içinde iç savaşa ilişkin görüşler ve tablolar, Tuna'nın geçmişini, onun Ada'ya tutkusunu, sonra Ada'nın ağabeyi Aras'la evlenecekleri belli olunca onu ümitsizcc sevmesini vc Aras'ın genç yaşta bir kazada ölmesiylc başka bir renk alan ilişkilerini işleyen bölümlerden sayıca az olduğu baJde, romanın önem bakımından ağırlıklı sayfalan. Tuna'nın sürekli kâbus sandığı bu iç savaşı nasıl işliyor Buket Uzuner bunun üzerinde biraz durmak gerek. "B.T.O." adıyla anılan bir "Birleşik Terör Ordusu"yla savaş. Yüzbaşı Birol, Tuna'ya B.T.O.'yu şöyle tanıtır: "Her inanç ve siya.si görüşteki bütün terörist ve anarşıstıerin bırleştı&ı yeni ve büyük bir grup Kurallart tnutlak kuralsızlık, hedeflert bu ülkeyi ve sistemi yok etmek, yöntemleri anayet' ( ) Bu artık tamamen bir özkıyım, toptan sılme, bir kendını yok edq ' Saldırganlık ve rtefretlerı yalmz kendılerınden olmayana karşı dcgıl Artık kendı yaşamlarına yönelık katlıamîar yapıyorlar. Baksana ekmek yedıklert jabrıkaîarı, kendı çocuklanmn tedavi edildiği hastaneleri ve ailelerinin öğrenim gördüğü okullart bombaladüar (. ) Artık ne için kurban vereceklerine şet verici savaş manzaraları: "Gördüğü manzara karşısında akh başından gıden Tuna anıden kusmaya başladı Yerlerde koüarı, bacakları parçalanmıs cesetler vardı. Tek kalmtş ayakkabılar, çocuk giysuen, yemeniler ve irı taştar, sopalar . Etraf yanık et kokuyordu " (s 166) Ağır yaralı arkadaşı Musa'yı sırtlayamayınca sürükleyen Tuna, çaresizlik içinde delirmişçesine Dağırır: "însan kılığındakı bütün camler, bütün katıller! Sıze seüenı yorıım çocuk kasaplan' Kan emıaler, soysuzlar, vampırler' Ulan sız insan değılsıniz be' Hangi din, hangı millet anayet ışleyerek yücelmıştır ha'(..)(sl68) "Düşlerimde Bile Kendimim" başlıkh bölümde iç savaşın mantığına aykırı ama insan duyarlıhğına hâlâ yer veren mucizemsi gizemli olaylar işliyor Buket Uzuner ve bu iç savaş bölgelerinde yaşayan insanların dramını çok boyutlu yansıtmayı başarıyor. Hatice Kadın, oğulları Ali, Lütfü... Onların yoksul, umarsız, cesur ve yardımsever nalleri, Tuna'yı ve Musa'yı evlerine alıp bakmaları, ama sürekli tetikte oluşları, romanın başarılı imgelerini oluşturuyor. Musa'nın bu evin kızıyla evlenip orda kalmak istemesi de iç savaşın anlamsızhğını sergüeyen anlamlı bir motif: "Daha bir zaman önce ne kadar zaman bilmiyordu artık aynı askeri kamyonda bu kasabaya doğru gelirlerken mezhep farklılığı nedeniyle ailesinin öldürüldüğünü anlatan ve intikam andı ıçen Musa, simdi aynı farkltlık nedeniyle ölüme karsı direnen öbür mczheptcki insanlart korumaktan söz edıyordu 'Pekı onları kıme karsı koruyacaksm s y Ha?' gcJzgöze gcidıler Musa gözlerınt kaçırdt, baKiilartnı sakladı Tuna'dan. 'Sen bizı düşmana karşı korursun, di mı Musa Aht?' dedi hayranlık dolu bir sesle Suları. 'Hangi düsmana acaba?' diye sıntrlı sintrli ıçinı çektt Tuna. 'Hangımız düsman, hangimiz dostP Kim kımi kıme karşı koruyacak ? Nasıl ayıracağız btrbirımizı bizden?" (s.273) Tuna öğretmen iç savaş felaketinin asıl yıkımını az sonra yaşar. Hatice Kadın ve çocuklarını Musa'yla bırakıp kurtulduğunu sanırken teröristlcrin cline düşer, dövülür, yüzbaşı Birol'un öldürülüşüne şahit olur, ölü askerlerin yanında bir barakada hapseciilir. Sonra askerlerce kurtarılır, ama artık başka bir bilinç kazanmıştır. Pasifist arkadaşı Mutlu'ya: "Orada, gözlcrınnn önünde ellert kol ları bağlı yüzbaşı Bırol'u makıncliyle da kikalarca tarayan o manyaklan oldürebılırdım Mutlu" der (s 402) Romanın tümünde çok olumlu bir as C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 3 9 0 Buket Uzuner'den bir edebiyat şöleni B uket LJzuner, yeni romanı "Kumral Ada Mavi Tuna"ya başlarken okuyucusuna romanın oluşumuyla ilgili bazı açıklamalar yapıyor. Bunların ilki, roman figürlerinin "gerçeğe ne denli yakın göriinseler de kurmaca" oldukları ikincisi de hazırlık aşamasında gcrckli gördüğü bilgi donanımı için okuduğu ycrli, yabancı kitap vc yazıların listesi. Bu uzunca liste Ğengiz Bektaş'ın "Kuzguncuk"undan, SunTzu'nun "Savaş Sanatı"na, Hans Magnus Enzensberger'in "İç Savaş Manzaralan"na kadar uzunca bir kaynakça. Roman Attila îlhan'a adanmış. Kurgu içinde önemli bir yeri olan şair dayı Doğan Gökyay, romanın kurmacadan ağır basan gerçek yanını, kurmacaya haJel getirecek ölçüde gözler önüne seriyor. Buket Uzuner adını geçirmese de romanında Attila llhan'la adcta bütünleşmiş. Öyle ki sonlara doğru "Kumral Ada Mavi Tuna", Doğan Gökyay'ın yazmayı planladığı bir kitap olarak anılıyor. Ve şair dayının bir projesinde ortaya koyduğu ilkelere Buket Uzuner'in romanıyla ulaşmak istcdiği hedef gözüyle bakabiliriz: "Bu defa karakterlerim zaten fena halde canlıydılar. Sıkı dur, çünkü ben sizlerın, stzin Kuzguncuk'ta geçen çocukluğumuzdan başlayarak, kışisel durum ve mutluluk arayışlarınıza yansıyan yamyla memleketin ve dünyamn htkâyesini yazmaktayım Toplumsal gerçekçt bakış açısıyla sızlerin, Aras, Meriç, Ada ve senın son dercce uygun karakter parametreleri olduğunuz aşıkâr. Eğılımlerıniz, meslekleriniz ve bayatlannız 1990'lar Doğu Akdenız'ının iyı resımlerinden biridir Bakmasını bilcne " (\ 410) Birbtrlnl izteyan zaman katmanlan "Kumral Ada Mavi Tuna", bir aşk romanı, bir psikolojik roman, bir iç savaş romanı özelliklerini bir arada topluyor. Eserin şimdiki zaman düzleminde iç savaş işlenirken, geçmiş zaman düzleminde aşk ve ikisinin bağlayıcısı olarak da psikolojik bir bunalım, odak sorunsal niteliğinde. Romanın büyük bir bölümünde bu zaman katmanlan birbirini izlerken sonlara doğru bazı biçim denemelerine giriyor Buket Uzuner. Roman figürlerinin sırayla kendilerini kendi ağızlarından tanıtması gibi. Başlıkh ve epigraflı pek çok bölüm var kitapta. Anlatıcı, romanın bütününde olmasa da büyük kısmında odak figür, Tuna Öğretmen. Ilk sayfada sıralanan olaylar, 431 sayfalık roman boyunca açımlanarak önce küçük bir grup gencin, sonra bir toplumun çalkantılı hayatı şeklinde işleniyor. tlk satırlarda öğrendiğimiz iki olay: Ben anlatıcının "en sevdiği kadın"ın cinayetten mahkum edildiği ve kendisinin seferberlik ilanı sebebiyle iki askerle evden alınışı. Adım adım yaklaştığını gördüğü bu iç savaşı, alınıp götürüldüğü andan başlayarak hep bir kâbııs sanar Tuna. Bu kâbus takıntısı, işte romanın psikolojik boyutudur. ünun çocukluk ve ilk gençlik yaşantıları, ağabeyinin ölümünden kendıni sorumlu tutmaktan kaynaklanan, gerçeği reddetSAYFA 8 daır ölçülennı yıtırmış bir güruh onlar." (s 288) Yüzbaşı Birol'un bu sözlerle yargıladığı karşı güç ve iç savaş felaketine, romanın çesitli figürleri açısından ekonomiden ahlaka çeşitli nedenleriyle değinilir. General, Laz Sefer, Kürt Mutlu, Anadolu Köylüsü Hasan, Kafkas Kudu, îslamcı Musa, Musevi Nesim... ayn ayn değerlendirirler. Tuna öğretmenin bizzat yaşadıkları ise iç savaş gerceğinin somut belgeleri niteliğindedir. "Ozlcıyım" başlıkh 16 sayfalık ve Hans Magnus Enzensberger'dcn "tç savaş hakkında her tartısma bir iç savaş denemesidir" epigrafıyla girilen DÖİümde başlar kanb uen içsavaşın yıkımı Buket Uzuner, roman dokusunu olusturan konu öbeklerinl, flgürlertn üslup düzeylnl. konuşma tarzını gözeterek Işlemeye özen göstermlş romanında.