Katalog

Amy Singer'den bir mahalli tarih kitabı Kadılar, Kullar ve Kudüslü Köyliiler Köylüler tarih sahnesine genellikle ayaklandıkları zaman çıktılar. Hele Osmanlı'nın kalbinden onca uzak bir ülkenin, Filistin'in köylüleri, hep bulutların arkasında kalmışlardır. Oysa Osmanlı Reayası imparatorluğun can damarıdır. Amy Singer'ın kitabı belgelere dayanılarak yazılmış bir kitap. ILBER ORTAYLI ahalli tarih, Osmanlı araştırmalarının yakın zamana kadar ihmal edılen bölümlerindendi. Bu kuralın istisnası Kudüs'tür. Çünkü Israil'in akademik bünyesindeki Osmanistler ve bu bölgeye ilgi duyanlar, denebilirkibaşta"Nazarethin tne 16thcentruy", "Jafîa in the 16th century", "Acre in the İ6th century" gibi makale serileri ile Bernard Lewis ve sonraki kuşak Moshe Maoz, A. Cohen, M. Rozen gibi araştırmacılarla bu çalışmaları sürdürdüler. A. Singer'in bu son çalışması da (orijinali Palestinian Peasants and Ottoman Officials, Rural Administration around 16th Century Jerusalem) bu kervanın son eserlerinden birisi. Osmanlı taşrası üzerinde yararh bir çalışma olduğunu belirtelim ve işlediği ve fıkir yürüttüğü bazı konulara değinelim. Singer'e göre: Osmanlı devleti fethedilen bölgelerdeki mevcut yerel idare ve vergilendirme gibi mali yapıların yerini aniden almadı. Genel bir çerçeve içinde yerel yapılanmalara uygun ve yararlı görülen unsurları aldı. Bu görüş ilginçtir. Bizim de bildiğimize göre genelde Iiva kanunnamelerinin bir çerçevesi var gibi görünüyor ve bunların içine yerel bazı uygulamalar maddeler hafinde ithal edilmekteydi. (Mamafih Singer'in s.9'da 1. Süleyman'ın (Kanuni) BosnaPodolya. Kırım, Azerbaycan fethinden söz etmesi doğru değiL.) guedre'un tarihini yazmıştır. Singer (kadı sicili tapu tahrirdeftcri, mühimme) gibi kaynaklar hakkında bir miseau point yaptıktan sonra köyün yapısına geçiyor. Köylülerin yönetim karşısındaki temsilcisi reis'ül fellahin'dir. Bu kısım önemli. 19. asırda dahi köy temsilcileri Kudüs mutasarrafı ile pazarlık cderek vergi konusunda kesişirlerdi ve genellikle pazarlığı gayretle yürüttüklerini göstermek için temsilciler nc yapıp edip hapsettirirlerdi kendilerini (Mutasarrıf Mehmed Ziyaeddin Bey'in Hatıratı, I. Cilttc bu konuda canlı tasvirler veriliyor.) Reis'ül fellahin faslı, bu çaJışmanın gerçek anlamda katkı teşkil eden ve bir müessesenin nasıl tasvir edileceğini gösteren maddedir. Aynı şekilde Kudüs'teki Şeyh'ülYahud da, Yahudi cemaatin temsili kanununda benzer fraksiyonlara sahiptir. Sicillerden yapılan tarama reislerin tayinle değil seçimle geldiğini gösteriyor. Demek ki Fifistin halkının en alt düzeydeki yerleşme birimlcrinde kendini yönetme ve temsil geleneği Tanzimat'tan evvel de vardı. Arazinin getirdiği rant, verginin toplanması sosyolog tabiriyle artı ürünü merkezi hükümete aktaran hiyerarşi en önemli konudur. Önümüzde Osmanlı tarihçiliğinin az bilinen bir alanında yapılan veliteratürde hak ettiği yeri alacak, kaynakları belli bir yöntemle ve özgün bir gözle değerlendiren başanlı bir çalışma var. • Kadılar,KuIlar, Kudüslü Köylüler/ Amy Singer/Tarıh Vak/t Yurt Yaytnlan, htanbul, Ekim 1996/ XII + 207 sf 3 harıta. M Erman Artun, âşıklık geleneğimize bakıyor Yazar bu uyumlaşma sürecini açıklamak için ön planda Şcr'iyye sicillerini kullanıyor. Onun dediği gibi tarımsal ilişkilerdekı yeni oluşumu da isyanlar değil, günlük hayat ve işlemler sağlamıştır. Bunların izlcnebileceği kayıtları kullanmak şarttır. Singer, Osmanlı köylüsünü iyi tarif ediyor. Köylü serf değlldir, bir kimseye bağlı değildir / bir yere bağlıdır. Singer'in önemle işaret ettiği bir nokta: Geliri toplayıcıların yani vergicilerin egemen güçle olan ilişkiîerinin yanı sıra, köylülerle olan ilişkileri de sorgulanmalıdır. Köylülük tarih dışı değildir. Mutlaka siyasct onların da nesabını tutmuştur (s.38). Ama vekâyinamelerde, âlimlerin eserlerinde yeterince yer almayışları, bilimsel ilgi azlığına ve esasen kaynak azlığına bağlanmaiıdır. Osmanlı tarihi Islam tarihi içinde bu alanda en çok kaynağa sahip olan platformdur. Bu nedenle de Osmanlı arşivleri tslam tarihi içinde köylülüğün araştırılmasına en uygun ve olanaklı alandır. Ama tabii Avrupa köylülüğü ile mukayese edilemeyecek bir kaynak kıtlığı da söz konusudur. Avrupa köyünde jeneolojik araştırma dahi yapılabilir. Mescla Viyana civannda Laxenbourg köyünün bütün ahalisi ecdad kayıtlarını ve köy tarihini teşkil cdcbilmiştir. Katolik ruhban Fransa'da LanCUMHURİYET KİTAP SAYI 390 Osmanlı köylüsü Adana Âşıklık Geleneği ve Âsık Fevmani sürdürmektedirler. Adana'da âşıklık geleneğini sürdüren, ataları Karacaoğlan'ı, Dadaloğlu'nu coşkuyla, heyecanla yaşatan çok^ozanımız vardır. Kadirlili halk ozanı Âşık Feymani bunlardan biridir..." diyor. Yazar da önsözünde şunları belirtiyor: "1991 yüından bu yana sürdürdüğümüz Adana Âşıklık Geleneği ile ilgili çalışmamızda 200 civarında olduğunu belirlediğimiz âşıklardan 70'ini arşivleyebildik. Âşıklarla ilgili bilgilere ve eserlerinden örneklerin bir böfümüne doğrudan, bir bölümüne yönettiğimiz tezler yoluyla, bir bölümüne yazılı kaynaklar, bir bölümüne de geleneği belirlemek için düzenleyip uyguladığımız anketlerfe ulaştık. Günümüz Adana âşıklık geleneğini hazırlayan, halk şiiri geleneğine, kültürel değişim ve gelişim açısından bir bakışla giriş yapan kitap, üç bölümden oluşur. Bunların ılk ikisi, 196696 yılları arasındaki son 30 yılda Adana âşıklık geleneğini, son bölüm de Âşık Feymani'yi inceler. Günümüz Adana âşıklık gelcneeini hazırlayan, halk şiiri geleneğine, kültürel değişim ve gelişim açısından bir bakışla giriş yapan Erman Artun, üç bölümden oluşturuyor kitabını. Bunların ilk ikisi, 196696 yıllan arasındaki son 30 yılda Adana âşıklık geleneğini, son bölüm de Âşık Feymani'yi inceliyor. M. TURKER ACAROĞLU ukurova Üniversitesi Öğretim üyelcrindcn Yrd. Doç. Dr. Erman Artun'uı\ hazırladığı "Günmfluzde Adana Âşıklık Geleneği (19661996) ve Âşık Feymani" adlı kitap, Adana Valiliği ll Kültür Müdürlüğü yayınları arasında Adana'da bastırıldı (1996,540 s., ayrıca üçü renkli 9 planş, fiyatı yazılı değıl.) Adana Valisi Oğuz Kağan Köksal, giriş yazısında: "Çukurovalı ozanlar, Karacaoğlan ve Dadaloğlu geleneğini hâlâ îlk bölümde incelenen konular: Genel çizgileriyle, yaşayan Adana âşıklık geleneği; Adana âşıklık geleneğinde âşıklığa başlama; mahlas alma; saz; Adana âşıklannın eğitim durumları ve geçim kaynakları; bunların seslendirdikleri kitle; bunların âşıklık geleneğini nasıl değerlendirdikleri üzerinde toplanmaktadır. lkinci bölümde Adana âşık toplantıları ile âşık fasılları anlatılır. Kitabın asıl belkemiğini oluşturan son bölümde 320 sayfa içinde Adanalı Âşık Feymani (Doğ. 1942, Kadirli'nin Azaplı köyü, asıl adı Osman Taşkaja) çeşitli yönleriyle tanıtılmaktadır: a) Âşı ğın kimliği, b) Aşıldığı, c) Âşık Feymani'de biçim, d) uslup özellikleri, e) Şiirlerinde içerik. Bu yönden şiirleri ikiye ayrılmış: I. Maddi aşk ve sosyal konulu şiirleri, II. Dinitasavvufi şiirleri. Daha sonra şiirleri ve taşlamalarındanörnelder verilmiş, bu arada şiirlerin dizini ile bir de sözlük hazırlanmıştır. Adana âşıklık geleneği bilgi kaynakları, 82 madaede toplanmış; kaynakça, dizin, âşığın soy ağacı, resim ve portreler sorja konulmuştur. Âşıldık geleneğimizin Adana yöresinde aldığı biçimi, bu arada Qnun başlıca temsilcilerinden biri olan Âşık Feymani üzerine geniş bilgiler almak isteyenlere, bu değerli kitap, iyi bir kaynak oluşturmaktadır. Sayın Artun'u kutlarken, bu konulardaki araştırmalarını sürdürmesi dileğimizdir. • Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği ve Aşık Feymani / Yrd Doç Dr Erman Artun / Adana Valiltgi ll Kültür Müdürlüğü Yayınları SAYFA 13