Katalog

Türkce. aençlere çok ivi öaretilmeli M. GÜNER DEMİRAY Ali Dündar'dan "Dil ve Bilinç" A lı Dundar'ın ' Dıl ve Bılınç" adlı yapıtını postacı elıme verdtğınde ne değın sevındığımı anlatamam Bu değerlı yazarın kasabası ılçeme kom şudm Hu ıkı yerm halkı, komşuluğun ötesınde akrabadır da Turkçe bu bozkır ınsanlarının oz sesıdır Bu dtı, onların ağzında sozcuk sozcuk kanatlanır, tumce tumce buyulu bır pınar gıbı çağlar Hele o lurkmen kocalarının ağzından bal akar Yunusça Toprak kokan o yaşlı kışı lere konuk olursanız anlarsınız kı, onlar, gormuş geçırmış bırer Anadolu bılgesı dır Sonunda kanını/ kaynar, saygıyla ka rışık sıcak bır ılgı duyarsınız onlara îşte boyle bır mayadan gelır Alı Dundar Ozcllıkle onun "Ekmek Kokusu" başlığı nı taşıyan kıtabındakı oykumsulerı, bu yore halk Turkçesının nasıl duru dağ kaynakları gıbı bunguldedığını tanıtlar bıze Çok /aman mayi'ın sonunda memle kctımc gıderım Burada doğanm soluğıı nu duyaı kıılaıın ozgurluğunu vaşarım Ba/en dosrlarla b.ucn yalnız çoklayın ıkındı vaktı 1 lın/ırı dağlarına doğru doğa >uruyuşluınc çıkarım Yol kıyısındakı ığ delerın bavgın kokularını ıçıme çckcıek go/lcnmı gııneşı ıçen veşıl ekınlerde alcv gelınuklerde gc/dıııp duşlcı kurarak vu luıum Kutıısu nakısjı tosbağalar gelıp geçeı onumdcn Sonra duşlerım daha bır vafınılanır Vı duşlcrımı cırcır boceklcrı nınıuler Boylc bıı aııda nedense hep Alı Dundaı damlaı bu doludı/gın duşlerıme Bır hı/ır gıbı dıkcnlı boAıılardan ıssız tcpcludcn I Iın/ırı doruklarından ışık ışık balkıı bılıncıme, duşlerımı sular ünunla Ataturk, dıl ve eğıtım uzcrınc soyleşır duıuıum Yurdun durumu uzerı ne ıapor vcııı bana Atatuıkçc Her şeyı soıgulayarak doğrulaıı buldurmaya çalı şır Eğıtımımızdekı o altın donemı, Koy enstıtusu destanını, Tonguç Hasan Alı yıllarını çı/eı bana Bır esrımeye gırerım, şıırsel bıı aydınlık tutuşur ıçımde Dıyeceğım odur kı, Dıl ve Bılınç" adlı betığı dc yınc aynı ıçsel etkılerı yaptı bende Bu betığı oluşturan kırk ıkı ışık yazıyı Cumhurıyet Gazetesı, Çağdaş Turk Dılı, Turk Dılı Dergısı, Karşı ve Barış dergılerınde okumuştum daha on celerı Şımdı bu urunlerı nır butun ola rak bır kez daha okudum ve ıyıce bıle dım bılıncırnı Sağolsun, Ataturk aydın lanmasının elı kalem tutan bu yığıt oğlu Betığın arka kapağında Konfuçyus un bılınen o ılgınc dıl oykucufiunu okuyo rum once üyku şoyle "Konfuçyus'e sormuşlar, devlet yonetımıne katdsaydın, devlet erkı sana verılseydı, ne yapardın? Konfuçyus, "dıl" demış, "oncelikle dıl" "Çunku dıl kusurlu olursa sozcukler du şunceyı doğru anlamlandıramaz Duşun ce, doğru anlaşılmayınca da gorev ve so rumluluklar doğru algılanamaz Gorev ve sorumlulukların gerektığı gıbı yerıne getırılmedığı ulkede kurallar ve tuze bo zulur Kurallar ve tu?e bozulunca da ada let yanlış yola sapar Adalet yanlış yola sapınca da şaşıran halk ne yapacağını, nasıl davranacağını kestıremeyeceğı ıçın urku ve kargaşa baş gosterır, duzen te melden bozulur Onun ıçındır kı, bır ulusun ya^amında hıçbır şey dıl olçusun de onemlı bır etken Jeğıldır " Evet, dıl bu değın onemlıdır bır ulke nın yaşamında Ulkenın du/enını, yone tım çarkının nasıl donduğunu anlamak ıstersenız, o ulkede konuşulan dılın du rumuna bakın, sı/e gerçeklerı oğretır bu dıl Bu oykutuk ıle ulkemız arasında da koijUtluk kurarsak bızı yakan acı gerçek ler daha bır belırgın ve açık seçık çarpar bılıncımızc Dıl, bır ulusun kımlığıdıı Alı Dundar'ı Oncelikle dil Ali Dundar'ın, "Dil vc Bılınç"adlı kıtabını oluşturan kırk iki ışık ya/ı daha önce Cumhurıyet Gazetesı, Çağdaş Türk Dili, Türk Dıli Dergisı, Karşı ve Barış dergilerinde yayımlanmıştı. Yazıları bu kez topluca okuyunca, dilimizin uğradığı erozyonu daha iyi anlayabiliyoruz. okuyalım "( ) Tarıhe baktığımızda, top lumları, uluslararası kımlıkleyen temel belırteçlerden bırı, başlıcası olarak goru ruz dıl olgusunu Uluslar anadıllerını sa hıplendıklerı, anadıllerını ıslettıklerı oranda benlıklı ve kalıcı olagelmışlcrdır Herder'ın dedığı gıbı, tarıh, sahıplendığı, yasamlarına tanıklık ettığı ulusları dıle rıyle kımlıklendırmı^tır, dılsel urunlerıyle yargılamış, değerlendırmıştır (Dıl ve Ulusal Bılınç, s 33)" Şımdı adını anımsayamadığım bır Batı lı ozan "Dılım vatanımdır," dıyor Bu oz deyış benım benlığıme ışlemıştır Sılın mez dağarcığımdan hıç Duşunur, hak verırım ozana Sonra toplumsal yonden açımlarım bu sozu Çunku ortak payda mız, benzeşık yapımız bu ses mekânında bıçımlenır Bırlılctelık, ulusal bılınç bu şekılde oluşur Çunku yurt, bır anlamda ulusça sığındığımız ses toprağımızdır Bu bağlamda dılın yerı, toplumsal der neşımdekı onemı cok buyuktur Geçmı^ te, Turkçe, ozellıkle lslamlaşma aone mınde yok olma tehlıkesıyle karşı karşıva kaldı Selçuklular'ın çoku^ yıllarında 1 urk toplumu bır yandan Arap Acem et kısınden kcndı dılını kurtarmak ıcın ca ba harcarken, ote yandan ulusal Kimlık arayışına gırer Bu uyanışın onculuğunu Karamanoğlu Mehmet Bey yapar fakat Ataturk e değın dc hıçbır devlet adarnı gerçek ço/ume ulaştırama/ bu sorunu Osmanlı donemı, Turk dıh ıçın karanlık bır ortaçağdır Çunku 'Üsmanlı anlayı şında mıllet, Turk ve Musluman olmayan ogelcrdır 1900'lu yıllara gelındığınde bı le Osmanlı'nın kafasında açık seçık bır Turk ımgeM Turkluk kavramı oluşma mış durumdadır Osmanlı'nın resmı bel gefığınde Turk "Etrak ı bı'ıdrak"tır Kul'dur "Ccmaat ı mushmın"dır "Um mettır Dınsel oğretı, tslam oğretısı Os manlı tmparatorluğu'nun temel ınsan kaynağını oluşturan Turk toplumunu de mırden bır çcmbcr ıçınde, butun aydın lıklara, ozgurluklere sımsıkı kapatmı^tır (I Turk Dılı Kurultayı ve Dıl Bılıncı, s 1))" Ve sayın Alı Dundar yıne şunları dı le getırır "Turk toplumu, Osmanlı aç mazını, Ulusal Bağımsızhk Savaşı sonun da kırmıştır Bu lcez gundemdekı Os manlı yenılıkçılığı değıl, Buyuk Turk Devrımıdır Ataturk onderlığınde ger çekleştırılen Turk Devrımı, ekınsel ıçerı ğı ağır basan bır olgudur ( ) (Turk çe'nın Utkusu, s 46) Işte burada laık topluma donuşme, çağdaşlaşma devınımı başlar Bunun ıçın ılk yapılacak ış, Batılı anlamda laık, çağdaş Turk ınsanını yarat mak olmalıdır 0 halde bıreylerın orum ceklı kafa yapılarını değıştırmek gerekır oncc Ovleyse bu donuşumu gerçekleştı recek dayancalar ne oîmalıuır'1 Egıtım yolııyla usu kullanmayı oğrenmek ve bı lımscl duşunceve varmak, ulusal, çağdaş, cvrensel dcğcrlerı benımsemek Burada "duşunce eğıtımı" devrımın odak nokta sıdır Bu da aneak ulusal dıl anlayışını uyandırmakla olanaklıdır Bunun ıçın de anadıl Turkçe'ye donulmclıdır C3nu, her tuılu ayrık otlarından temı/leycrek ÇA^A koşut bıçımde ve bılımsel yollarla gclıştı rıp varsıllaştırmak başta gelen gorevler den bırı olmalıdır Çunku duşunce dılın balçesınde çıçeklenıı Bu nedenle Dıl Devrımı, rutkçe'yı bulma bır bakıma kendı varlığımı/ın bılıncıne varmak da denır bu eyleme yaşamın her dalında çağdaş Turkçe yı kurma devınımı olarak Başladı Ataturk şoyle dıyoıdu "Uluslar aılesıne aydın yetışmış buyuk bır ulusun dılı olarak elbette gırecek olan 1 urk dılı, dıllerın en varsıllarındandır, yeter kı bu dıl bılınçle ışlensın Dıl Devrımı'nden amacımi7 Turk dılının kısırlaştırılması değıl, genışletılmesıdır Turk aılının oz guzelhğını açığa çıkarmak, onu dunya dıllerı arasında değerınc yaraşır yukseklı ğe erıştırmektır ( ) "Bu devrımle Turk ulusu laık, dırık, oz ve ıçten bır çağdaş laşmaya adım atmış olacaktı llkın Arap abecesı atıldı Turk dılının yapısına uyan Latın yazaçlarından (harO Turk abecesı oluşturuldu 12 Temmuz 1932'de Turk Dıl Kurumu kuruldu Bu kurum, Kema lıst Dıl Devrımı doğrultus.unda dılsel ça lışma ve etkınlıklerını 1983'e dek başa rıyla surdurerek unutulmaz yapıtlar bı raktı gerıye 12 Eylul'un tokmağını yıyen Turk Dıl Kurumu, şımdı bır resmı buro dur Toplumsal yaşamnnızda Osmanlıca ve Frenkçe kokan "Dıl Çorbası Donemı" başlamıştır artık Dıkkatle okuyunuz ga zetelen, dergılen, bılınç uyanıklığı ılc ız leyınız televızyonları, dınleyınız radyola rı, tecım mağazaiannın, buyuk satış mer kezlerının, sayrıevlerının, ıçkıcvlerının, levha ve tabelalarına, tanıtımlarına bakı nız, ote yandan şenatın "Arap mıllıyetçı lığı" sinmış kara sesıne kulak verınız, bu yabancılaşma karşısında Turkçe'nın nasıl çırpındığını anlayacaksınız, "yabatuı bır ulkede mıyım acaba3" demekten dc kcn dınızı alamayacaksınız Resmı Turk Dıl Kuıumu ba/ı cıddı bı lımsel yapıtlar yayımlamakla bırlıkte bu CUMHURIYET KİTAP SA YI 315 TiiPkçe'nln çırpınışı SAYFA 12