Katalog

Akademik söylemin dışında samimi yaklaşımlardan oluşan "Picasso"da, sanatçının 19041921 yılları arasındaki gerçekliğin ağır bastığı döneminden, Doğu uygarlığındaki, kaligrafınin çekiciliğine, zenci heykellerine kadar uzanan çok boyutlu araştırmalarının evrimlerine ve 191417 gibi Picasso için çok uzun sayılabilccck bir durgunluk dönemine açıklık getiriyor. virmcn Kaya Özsezgin, yukarıdaki gruplamanın ikinci türüne giren ve Picasso üzerine Türk okuru için yeni bir halka oluşturaıı Gertrude Stein'dan "Picasso"yu çevirdi bu kez. Gertrude Stcin (18741946) Amerikalı bir yazar. Kü bizme tııtkun bir cdebiyatçı olarak 20. yy'ın ilk yarısında edebiyatçı ve sanatçı larla sıkı ilişkiler kıırmuş sanat sevdalısı biri aynı zamanda. Stein'ın "Picasso" adlı kitabı bir yandan sanatçının 1900 ile 1937 yılları arasındaki Fransa yaşamının tanıtıldığı bir anı, öte yandan da FERHAT OZGUR Stein'ın deyimiyle Picasso'nun bitmeyen öyküsünün kendisinde kalan izleri. Resimden pek az ki$i anlar. Eger her Bu anılara ya da bitmeyen öykünün iz kes sızc hayransa onların içtnde sızı an lerine Kübizmin öyküsü de diyebiliriz. layanlarm sayısı yok dcnecek kadar az Bu öykü Picasso'nun Paris'e geldij*i yıl dtr, hemen hemen öncekiler kadardır Picasso olan 1900'de sirk konulu resimleri yapışından, Fransa'nın sıcak ve hareketli navasını soluyuşuna, Fransız rcsmiyle lspanyol karaKterinin Picasso'daki kansımına, Kübizmin kompozisyon, gözlcm inancı, yaşamın sın:rlandırılması gibi üç temel ilkesine, Courbet'den Matissc'c uzanan 19. yy'ın gerçekliğinin 20. yy'daki görsel evrimine kadar uzanan geniş bir yelpazcyi kapsıyor. Stein'ın bu kitabında üstünde durduğu bir olgu var: Sanatçının oluşumunda coğrafıçevre faktörünün kaçınılmaz etkisi. I^icasso'nun kübizmc olan yatkınlığını, lspanyol ulusunun genel özelliklerinin bir ıızantısı olarak kabul cdiyor Stein. Kübizm tspanyol yaşamının içine sinmiştir sanki. Özellikle lspanyol mimarisinin küp ve kare, toprak ve evlerin karşıt ilişkilerini yansıtan dogal kübik bir yapıya sahip oldugu savlanıyor. Bu anlamda Picasso'nun Fransa'da iken Ispanya'ya yaptığı kısa süreli ziyaretler sonucunda getirdiği, tspanyol doğasına csim tarihinc damgasım vurmuş büyük sanatçıları iki grupta toplayabileceğimiz yayın ve tamtım mckanizmasından öğrenmenin mütnkün olduğu söylencbilir. Sanatı vc sanatcıyı tarihsel bir siireç içinde değerlendiren, inceleyen sanat tarihi kitapları ile sanatçıya ilişkin kronolojik bilgiler, anekdotlar ve lcısa değerlendirmeler içeren yayınlar birinci grubu oluştururkcn; anı kitaplan, monografiler, mcktuplar, kataloglar vc günlükler vb.leri ise ikinci grupta yer alırlar. Bu ikinci gruptakiler sanatçıyı çok daha özel bir gözle, farklı açılardan görcn hatta sanatçıyı günahıyla sevabıyla elc alan bir dünyayı yansıttıklanndan dolayı onları tanıtna vc öğrenıncde daha farklı tatlar sunarlar. R Gertrude Stein den "Picasso" gerçekçi gözle yaklaştığı pcyzajlar, onun kübist fantezisini göstermesi açısından büyük ilgi de çekmiştir. Aynca, lspanya'da bir zamanlar kü bist düzenlemclerc özgü kâgıttan yapdmış hcdiyelik eşyalar da epeyce revaçtaymış. Denilebilir ki îspanyol ulusunun "dalgın, kıyıcı, acıınasız, soyut düşünme ve eyleme dayalı maddcciliğe yatkınlıgı" Picasso'nun ancak lspanya'dan çıkmasına sebep olmuştur. Stein da îspanyol ulusunun DU duygu yapısını bir Amerikalı olarak kendi halkında da görüyor ve kcndini bu anlamda Picasso'yla kandaş sayarken, onıı en iyi aplayanlardan biri olarak kabul ediyor. Öte yandan Picasso'daki, dünyanın her ycrindcn deöişik izler taşıyan bu ifade zenginliği, lspanyol karakterinin tüm Doğu ve Avrupa kültürlerinin bir karışımı oluşuna bağlanıyor. Bu çok kiiltürlülük ve değişik ifade olanaklarında Picasso, zenci sanatında belli ki Matisse'den daha farklı bir tat buluyor. Matisse'in aksine, zenci sanatında safyürek bir etkidcn çok uygarlaşmış ve doğal bir etki seziyor Picasso. Yine de ilginç GcrçeKçilik döneminde Picasso tir, uygarlaşmış ve doğal bir tat bulduğu bu zenci sanatının izlerini yansıtan "Avignon'lu Kadınlar" adlı tablosunu, Picasso'yu çok seven Stchoukine, l'ran sız sanatı için büyük bir yıkım olarak nitelendirmiştir. Üstelik Picasso için çok daha öncedcn Raphael kadar iyi desen çizdiği söylentileri yaygınlaşmış ken. Tüm bunlar oldukça şaşırtıcı. Peki ya Picasso'nun kolaj çalışınalara yönel diğinde sriylodiği şıı anlamlı ve belleğc çivilencn sözler: "Kâğıt tuval kadar dayanıklıdır... bu nedcn olmasın? tleride kimse tablo diyc bir şcy görcmeyecek, tablonun yol açtığı öykü nilinecek yalnızca. Tablonun uzun süre yaşaması ya da yaşamaması o kadar da önemli değil. Tablolar eskidikçc onarılacak, ancak, bir tablo, yarattığı söylemle ayakta duracak, bir başka şeyle değil. Kâğıt yapıştırma da başka her tür teknık gibi kendi söylemi içinde yer alacak." (s. 33) Akademik soylcmin dışında samimi yaklaşımlardan oluşan "Picasso"da, sanatçının 19041921 yıllarıarasındaki gerçekliğin ağır bastığı döneminden, Doğu uygarlığındaki kaligrafinin çekiciliğine, zenci heykellerine kadar uzanan çok boyutlu ıraştırmalarının evrimlcrinc ve 1914 17 gibi Picasso için çok uzun sayılabiiecek bir durgunluk dönemine açıklayıcı dipnotlar ve yalın bir dille değinen Sein, bu bitmeyen öykünün kalan kısmını öğrenmcmiz için Picasso üzerinde düşünmeye çağırıyor bizi. • "Picasso"/ Licr 'rudc Stcın/ Çeviren Kaya Özsezgın/ (lece Yaytnları/ V)'J5/ 63s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 288 Söz konıısıı sanatçı 20. yy'ın rcnk vc biçim cambazı Picasso olunca dünya çapında her iki alanda da kaynakların sayısı oldukça kabarıyor ve çeşitleniyor. Ülkemizde ise, Picasso üzerine kaynaklar yctcrli olmasa da tatmin edici olmaktan uzak değil. Bunlardan Berger'in "Picasso'nun Başarısı ve Başarısızlığı" (Çeviren: Yurdanur Salman Müge Cürsoy), Garaudy'nin "PicassoPerseKafka"sı (Çeviren: Mehmet II. Dogan), Brassai'nin "Picasso ile Konuşmalar"ı (Çeviren: Yakup Şahan), Wiegand'ın "Picasso"su (Çeviren: Canan Dövenler) adlı kitaplar ile bir başka yazımda inceleyeceğim Kayhan Keskinok'un I'runçois GilotHenry Lowghton'dan çcvirdiği "Picasso ile Yaşamak"ı bu büyük , sanatçıyı tanıma nın yanında, bir döncmin dünya görıişü, yaşama biçimini, insan ilişkilerini, sanatsal panoramasını da gözler önüne sermektcdir. Ulkemizdcki sanat kitapları dağarcığına daha öncc "Paris Salon Sergileri" (Denis Didcrot), "Benim Galerilerim Benim Ressamlarım"dan (Kahnweilcr) yaptığı çcvirilerle katkıda bulunan değerli sanat eleştirmeni ve çeSAYFA 8 Renk ve blçlm cambazı Samimi yaklaş ımlar Certrude stelnın "Picasso" adlı kitabı sanatçının 1900 ile 1937 yıllan arasında Fransa dakl ya$amının tanıtıldığı bir anı, öte yandan da Picasso'nun bitmeyen öyküsünün Steln'de kalan İzleri.