Katalog

§ Yeniden Bulunan Zaman; Tarih Ve Eytişim... Basımın başında Tahsin Yücel'in "Claude LeviStrauss Ve Yaban Düşünce başlıklı sunus, yazısı, son derece önemli bir çalışma olarak ycr alıyor... Yaban Düşünce'dcki sayısız değinilere birkaç örnck vcrmck gerekirse; Yaban'larda doğaya ilişkin kullanılan dil'in, tcrminoloji açısından zenginliğinden böz edilirken (örneğin bir bitki ya da hayvan türü için bilc birçok tcrimin üretilmesi), bunıın pratik düzlemde etkinliğindcn öteyc duşünsel gerekliliklcri karşılıyor olmasının önemini belirtir LeviStrauss... Ayrıca büyüyle bilim arasındaki farklılaşmaya da değinirken "(...) töremler ve büyüsel tnançlar ileride doğacak bir bilimc yönelık bir inanç ediminin birer anlatımı olarak belirecektir"(2), dcr... Büyüsel bilgi ve biliınsel bilginin aralarındaki bağıntıların nesnel lcoşullarına ilişkin belirlcnimlerini ikisinin de tarinsel sürecini öz önünde tutarak öne sürcrken buunbilimcilerin değcrlendirmelerindeki yetersizliği bir neolitik çcliski sorunu olarak görür LeviStrauss... Büyü ile di nin bağlantıları üzerinde dururken de bunlann birbirini içcrdiğine değinir: "(...) bir anlamda, dinin doğa yauılan nın ınsansallaştmlması, büyününse ınsan eylcmlerinin doğ,alla$tırılması kimi insan eylemlerinin rizik gerekirciliğin bütünleyici parçasıymış gıbi ele alınması olduğu söylenebÜirse, burada bir seçeneğin öğeleri ya da bir evrimin aşamaları söz konusu değildir. Doğanın insan biçimsclliği (din buna dayanır) ve insan doğabiçimseUiği (büyüyü bununla açıklarız), her zaman için verilmiş olan ve yalnızca dozajı degişen iki bilesen oluşturur. (...) beriki ötekıni, ötekı berikini içerir. En az bir damla din içermeyen büyü olmadığı gibi, büyüsüz din de yoktur. Bir üstdoğa kavramı, ancak kendisinde doğaüstü BÖçlcr gören, buna karşdık doğaya da Tkendi üstinsanlığının güçlerini yükleyen bir insanlık için var olabilir." (3) Yaban Düşünce'nin en öncmli bölümlerinden biri de Sartre'a yaptığı eleşürinin yer aldığı Tarih ve Eytişim adlı bölümdür... Claude LeviStrauss'a göre, tarih ile budunbilimin birbirlcrin den yararlanan iki disiplindir ve bağımsız hiçbir şcy gcrçekfeştiremezler. Bu yaklaşımından dolayı LeviStrauss eleştirilere uğrar... Tarihi hiçe saymakfa suçlanır Sartre ile giriştiği polemikte dc tarih, cytişim ve us gibi konularda görüs belirtir, kendisini savunur. Ona göre kendisinin yaptığı, ussal olmayanı, bir bakıma, ubsal olana indirgemeye çalışmaktır... uss'un belkı dc en büyülü, aynı zamanda en popüler olmuş yapıtıdır. Cierek şiirsclliği, gerekse çok anlamlılığa yönelik anlatımı bir ba^ka dile aktarımında büyük güçlükler taşır... LeviStrauss'un bir yazı ustası olduğu, Hüzünlü Dönenceler'den kolayca anlaşılır. Gerçi o, bu konuda biraz da alçakgönüllü sözler etmekten geri kalmaz... Le Nouvel Observateur Dergisi'nin yaptığı bir söyleşide, "Ben ne konuşmayı, ne de yazmayı severim. Kimse yazmaya zorlanamaz, ama profesör olunca işler değiijiyor. Böylelikle dersler insanın kafasındakileri aydınlığa kavuşturması için bir fırsat oluyor. Zaten iş yarı yarıya bitmiş oluyor. Bu anlamda derslerin insanı yazmaya zorlayan bir işlcvi oluyor.", der. 1955 yılında yayımlanan Hüzünlü Dönenceler, ancak Hüzünlü üönenceler, LeviStra Hüzünlü Dönenceler 40 yıllık bir gecikmcyle Türkçe'ye çevrilai. Acaba, diyorum kendi kendime, bu olağanüstü güç işi Omer Bozkurt göğüslemeye kalkmasaydı bir kırk yıl daha beklemek zorunua kalacak mıydık?.. Bu başyapıtı Türkçe'ye çevırmenin ne denli güç bir iş olduğunu kcstirebiliyorum. Omer Bozkurt'a sonsuz teşekkürler... LeviStrauss, diğer yapıtlannda olduğu gibi Hüzünlü Dönenceler'de de son derccc gcniş bir bilgi birikimini ve birçok bilime ilişkin gözlem ve araştırma sonııçlarını sergilemektcdir: Etnoloji (budunbilim), felsefe, toplumbilim, jeoloji, coğrafya, dinbilim, tarih, bitkibilim, klimatoloji, vb. gibi... Burada, çeviri açısından en güç olanı kuşkusuz, bunca bilim alanına ait terminoloiinin Türkçe'de karşılanmasıdır diyebiliriz. Çeviride, Plon (1990) baskısının esas alınmasıyla birlikte, France Loisir (1992) ve bazı farklıhkları içeren Unioneenerale d'Editions (1965) baskıları ile LeviStrauss tarafından gözdcn geçirilmiş Penguin Books (1978) Ingiîizce çevirisinin göz önünde tutulduğunu kitabın başındaki nottan öğreniyoruz... Hüzünlü Dönenceler, bir budunbilimsel gczi kitabıdır... Edmund Leanch, LeviStrauss(4) adlı yapıtında, LeviStrauss'un ya/.ılarını, Hüzünlü Dönenceler'in çevresinde ışıldayan üç köşeli bir yazılarını, Hüzünlü Dönenceler'in çevresinde ışıîdayan üç köşeli bir yıldıza benzetirken, DU yıldızın üç kolunu, akrabalık kuramı, söylenin mantığı ve ilkel sınıflandırma kuramı olarak adlan Yaban Düşünce'nin cn öncmli bölümlerinden biri de Sartre'a yaptığı eleştirinin yer aldığı Tarih ve Eytişim adlı bölümdür... Claude LeviStrauss'a göre, tarih ile budunbilimin birbirlcrinden yararlanan iki disiplindir ve bağımsız hiçbir şey gerçeklestiremezler. Bu yaklaşımından dolayı LeviStrauss eleştirilere uğrar... CUMHURİYET KİTAP SAYI 288 SAYFA 5