Katalog

• nişin mcrkezindc özcllikle traıik sonuçlar doğurdu. Halkların sürekli bir karışma yeri olan, medeniyetleriıı kavşağı, gerçek birçok kültürlülüğün taşıdığı Bosna, Yugoslavya'nın parçalanmasının vc Bclgrad iİe Zagreb'deki milliyetçi politikalann (Büyük Sırbistan vc Büyük I lırvatistan) kurbanı oldu. Böylece sözüm ona "uluslararası camia"nın da resmen onayladığı (OwcnStoltenbcrg planı) bazı tereddiit lerdcn snnra (Vance Owen planınm kan tonlarına ayırma projesi) ülkenin Müslü nıanların hilalına "elnik" parçalara ayrılmasına tanık olundu. Miyop bir Realpolıtik'in csinlediği "uluslararası camia" ulıı sal azınlıklar meselesini (Kosovalı Arna vutlaı, Kıayinalı Sırplaı, vb.) bir kenara atarak vc Bosna'mn çok kavimli kimliğini feda edcrck, eskiYugoslavya'nın cski ıç sınırlan dahilmde "etnik" devletler inşa sını teşvik etli. Catherine Samary mucize çözümler önermiyor. Sadcce, herkese vc lıcr şeye rağmen, Belgrad vc Zagrcp'lcki antişovcn hareketlere antimilliyetçi kadın harekctlcri, bağımsız scndikalar, sa vaş karşıtı merkezler, insan haklarını sa vıınma örgütleri vc cldc silah çoğulcu bir Bosna için savaşanlara destek vermeyc çağırıyor. Ktnik bakımdan s.ıf dcvletlcr gibi korkunç ve caniyanc mantığa kaışı altcrnaüt, ayrılma hakkına ve lıcr bireyin kendi kültürcl vc ulusal kimliğini özgürce scçmcsinc saygı göstercn çokuluslu, dc mokratik ve çoğulcu devletler olabilir. Bu iitopik bir hülya mı? I layır, olsa olsa bar barlığadönmekten kaçmak için son bir umut. Ütopik bir hülya mir> Lski Yugos layva vc özcllikle dc Bosna halklarının farklılıkları ıle bırlikte bir arada yaşama haklarını dile getiren her tiirlü cnternas yonalist scçeııeğin ütopya sınırlanna sü rülmüş gözüktüğü bir sırada, bu tavır bizc Gramsci'nin "aklın kötümscrliği" diyc adlandırdığı şcyın bir sonucu gibi gözükiiyor. Oysa bu ütopyanm, milliyetçi kat lianıları ve kinleri desteklemekJe başlayıp, çatışmalarla, kimi zaman da gerçek soykı rımlarla dolu bir tarihe. rağmen hn zaman çok ulusltı bir uzayla kendinı özdeşleştirmiş olan bir dünyanın rahrıbinın, halta yok edilmesinin kabullenilmesiyle bitcn kınik vc kör bir Realpolitik'ten baş ka bir altcrnatifi yoktıır. Sonuç bülümün de Catherine Samary, Yugoslav dcneyiminin bizler için zengin derslerlc dolu cv rensel menzilini vurguluyoı "Yugoslavya 'örncği' ulus dcvletin her koşul altınua, zorunlu olarak, halkların haklarının savunulmasının en ıyı biçimı olmadığını göz lcr önünc scriyor bağımsız dcvletlerin savunulması söylcmini sürdürenlerin tcr sinc. Pratiktc, kentleşınenin ve siyasal ve iktisadi sınırların açılmasının tcnik kanşmalara yol açtığı çağdaş sanayi dünyasında, etnik bakımdan tiirdeş ulus devletler sınırlan çiznıe politikası çoğunluk halkı için de diğerlcri için dc gcricidir." (s. 135) Bu kitabın ortaya koyduğu sorgulamalar faşizmın ve saldırgan mılliyetçilığın yükselışı, iktisadi libcralızmın parçalayıcı rolü, vatandaşlık ve çoğulcu de mokrasi, halkların haklarının tanınması sadecc eski Yugoslavya'yı değil, tümüyle Avrupa'nın geleceğini de ilgilendiriyor. • Çcvircn iiülent Tanatar 19 bilim adamının yazıları, haritalar, istatistiklcr vc çcşitli açıklamalarla, cl altında hulundurulması gcreken bir kitap "Dünyada Türkler". BEHZAT AY Margaret Brainbridge'in "Dünyadaki Türkler"i dilimizde Türklerin dünyadaki dağılımı itabı hazırlayan Margaret Bainbridgc önsö/üuüıı bir paragralmda Turk halklarının dünya dagılımını şoyle behrtıyor: "Turk halklar şu anıla Yugoslavya'dan doguda kuzcybaiı Çın'c kauar ürla Avıasya nın geniş bir kuşa ğmda yaşanıaktadırlar. (...) Avrupa'ya Hunlar, Kazaklar, Polovtsi vc daha sonra Osmanlılar; 1 lındıstan'a Moğollar, Kuzcy Alrika'ya Mcnıluklnı (...) Çağdaş ulusla rarası sınırlar bu kıtıılar arası ku^agı böl düğü içııı kuşak ^ıındi Yugoslavya, Btıl garistan, Romanya, Yunanistan ve Kıbrıs'ın bazı böliimlerını, Tiirkive'nin tamamını, Iran, Irak, Arganistan, linlandiya, S(wyctlcr Birligi, IMoğolistan ve Çin'in bazı kısmılarını kapsamaktadır. Türkiyc Cumhuriyeti, Azerbaycan, Özbckistan, Türkmenıstan vc Kırgızistan dışındakı bu devlctlcrdc Türk halklar azınlıktadır lar, ancak Iran vc Çin'dc oldu^u gibi bazı ycrlcrdc ycrcl çoğunlujiuoluşturmakta dırlar." Bu paragrafı izleyen başka bir parag ralta kitabı hazırlama nedcnini belirtiyor. "Bu ınakalc kolcksiyonu giri^imini başla tan şey, orı yıl öncc bazı akadcmisycnlc rın Türk halklarmı bir tüm olarak clc alan bir araştırma grubtı kurmak istedık lcri zaman kar^ıla^tıkları güçlüklcrdir. (...) Bu goıcvi üsllcnecck gcrckli u/nıan lı£a ya da zaınana sahip kisjlcri bulmak ta güçlüklcr çıkmıştır. (...) Yinc dc, ara^ tırmacıların hcpsı Türklcrin o ülkeye nasıl geldiklerı, l'iirk nüfıısun boyutları, dagılıını, sivil vc ekoııomik dıırumu, cği tinı olanakları, okuma malzamcsi, anadi lindc radyo vc iclcvizyon yayınları, dinin uygulama fırsatları ana planına sadık kalmaya çalışmışlardır. Son zamanlarda Türkı göclerın ikı hcdci bölgesı de dcgişık bir vaklaşımla elc alınmıştır. Bunlar, Türk işçilcrinin çoklugunun yöncticiler için sorunlar yarattığı Batı Avrupa ve Avustralya'dır." Bu kitabın ha/.ırlanmasında 19 bilim adamı vc uzmanın katkıları olmu^; tck tck adlarıyla, sanlarıyla bclirtiliyor. 24 sayra tutan "Tarihsel Giriş" bölümün ü Jean Faul Koux yazmış. Ki çok öncmli bir tarih özcti niteliğindedrir. Bil gi cdinilmcsi, bilgi tazelenıesi yönündcn çok yararlı bir özettir. Burada Türkler'in tarihi, kıırdııklan genıjj vc büyük imparatorlukları sergilcdiktcn sonra şöyle bitirıyor: ...dünyanın çok değişik yerlerinde, tıatta burada sözü cdilmeycn yerlerde Finlandiya vc Polonya'da atalarırun büyük Türk göçlcri sırasında orada kaldığı insanlara rastlanılmaktadır. Türkiyc'dcki nüfus artışı Türk ışçilerinin pek çok sanayile^miş ülkeye güçlerini doğurmuştur. Yakın zamanların bu olgusu Türk yayıl macıiığının bugünkü biçimi olabilir. Bu hareketin boyutları tarihin fctihçi göçleParçalanan Yugosyavya ve Bosna'da riyle kıyaslanamaz ve hunıı yaşayanların Etnik Savaş/Catberine Sanıary/Yazın Ya lıissettiklcri kırgınlık anlaşılabilir bir şeyyıncılık, 1995 dir; dünyanın eski kralları, Pekin, Dclhi, K ı m Islahan, Kazan, As trakhan, Bağdat, S,am, Kahırc, Belgrad, Tıınııs ve Cezayir'de iıüküın sürmüş inSanlar bu durumda Avrupa'nın hızmetkârlarına dönüşmüşlerdir." Böylcsine hüzün verici bir sonlamadır, bu bölüm işte!.. Birinci kısmında kitabınTürk halklar inceleniyor. Tam 1 i ülkcdcki Türk halklar. Bu ülkelcr şunlar: Afganistan, Bulga ristaıı, Çin, Kıbrıs, linlandiya, Yunanis tan, Iran, Irak, Mogolislan, Romanya, Suriyc, SS(^B, Yugoslavya. Hcr birini ayrı ayrı uzmanlar yazmış. Bircr dc harita cklcnmiş. Çeşitlı sayılamalarla (istatıstildcrlc) befli konıılar somııtlaştınlmış... Tiirk halklarının çokluğunu eski SSCB sınırlan içiııdc tck tck scrgiliyor, bu bölü mü yazan J.C. Dewdney. Sözgclimi C)rta Asya'nın bclli başlı Tiirk milletlerı (Ozbeklcr, Kazaklar, I'üıkmenler, Kırgızlar, Tatarlar) dışındaki Türkleri dc clc al mış... "Başkırlar, 1.4 milyon niifuslarıyla bellı başlı Türk milletlcrinin en küçüğü ol makfa birlikte, Tatarlara olan etnik ve coğrali yakmlıklarıyla oıılardan sonra ele almmaktadır. Çuvaşlar, (1.8 milyon) Vol ga ıle Urallar arasındaki farklı Turk etnik grupların üçüncüsüdür. ()rta Asya'nın küçük Türk milletleri Karakalpaklar vc Uygurlar'dıı. Sibırya'nın küçük Türk nıiirellcriniıı cn büyüğü Lena havzasının Yakutlandır. Kuzey Türk dili kullanırlar. Rus yerleşimcilerin çoğunlukta olduğu kuzeydckı Taymyr bölgcsındc yasayan lunguzlar. Ayrıca Tuva, Ilakas, Altay, Çor ve Tofalar gibi birkaç küçük Türk millcti de güney Sibirya'da, Moöolistan sınırına yakın bölgcde yaşamaktadır." Ayrıca Kafkaslar'da Azeriler dışındaki dört küçük l'iirk halkını da yazmalıyım: Kumuklar, Karaçaylar, Balkarlar, Nogay mJL Türk halklar su anda Yugoslavya'dan doğuda kuzeybatıçinekadarorta Avrasyanıngenl$ bir kuşağında ya$amaktadıriar. lar. Bir dc eski SSCB'nin batısındaki iki Türk halkını bclirtmcli: Gagavuzlar ve Türk halklarının çoklufiunu böylcte bclirttikten sonra, yinc bu bölümdcn bilgilcndirici kimi alıntılar yapmak istiyorum: "Nüfusunun milliyeti lcnıelinc dayandırılan politik birimlcrc bakarsak 15 Bırlik (aımhuriyeti'nden dördündc Türkmenistan, Ozbekistan, Azerbaycan vc Kırgızistan Türk halkların çoğuıılukta olduj*unu görürüz. Adı Türk, ama nüfu sıınıın sadccc yüzdc 41 i Türk olan Kazakistan'ın durumundan söz edılmıştı. Bunların dışında yalnızca lacikistan da Türk halkı öncmli bir unsurduı. Bc^i Orta Asya'da, biri de Kafkasya'da olan bu altı cumhuriyetlik grupta SSCB'nin tüm Türk nüfusunun yüzdc 7()'i btılunmaktadır.'Kitabın ikinci kısmında Türkiyc'dcki Türkler incclcnmiştir. Uçüncü kısımda Avııstralya'daki ve Ba tı Avrupa'daki Türk göçmcnlcri ele alınmıstır. Haritalarla, sayılamalarla (istatistikferle) ve çeşitli açıkiamalarla Dünyadaki Türkler yararlanılacak bir kitaptır, mcraklılarına salık veririm. • Dünyadaki Türkler/ Margaret Baınbridge/ Çevircn Mehmet Harmancı/ Say Yayınları SAYFA 15 Karaimler. CUMHURİYET KİTAP SAYI 288