Katalog

Lirik kelimeler oyununun bulucusu Robert Desnos, 20. yüzyılın ilk yarısında Fransız şiirine damgasını vuran ve giderek bütün dünya şiirini etkileyen Dada ve Üstgerçekçüik akımlarının en dikkate değer şairlerindendir. Üstgerçekçiler topluluğundan uzaklaşjnasına karşılık, bu akımın en sadık üyelerinden biriydi. Üstgerçekçi şiir anlayışını uzun zaman sürdürmüş, en uç noktalara kadar götürmüstür. Doğuştan getirdiği "medyumluk" yetisi Üstgerçekçilik akımı içinde Desnoş'a ayrı bir yer sağladı. Yarı uyku içinde kaleme aldığı şiirleri Üstgerçekçi şiirin en özgün örnekleridir. ERAY CANBERK baskıcılığa her fırsatta karşı çıkmış, tavır almıştı. 1930'lu yıllarda bu karşı çıkışını, tavır alısını nazizm vc faşizm karşısında daha belirginleştirdi. Siyasal alandaki gericiliğe, tutuculuğa ve baskıcılığa karşıt tavrı II. Dünya Savaşı yıllarında ülkesini isgal eden Almanlarla girişilen mücadeleuc de sürdü; Direniş Hareketi'ne katıldı. Bütün bunları yaparken, siyasal anlamda bağımlanmaya karşı çıkan bir sanatçı olarak saf yürckliliğini korudu. Desnos, Üstgerçekçilik döneminde Fransız dilinin Bütün birikimini ve olanaklarını kullandı ve kendi dc yeni olanaklar yarattı. Bu doneminde evirmece ve cinas sanatını, kelime oyunlarını alabildiğine didikledi. Yalnızca deyimlerdcn ve kalıp sözlerden oluşan şiirler yazdı; kelimelerin hece düzeni ni bozarak kelime oyunları yaptı. Desnos'un şiirinde baştan sona kadar sürüp gelen lirizm ise, şairin hiçbir döneminde geriye itilmedi. Dadacılık döncmindeki "uyku" sırasında şiir yazma olayını, şair arkadaşı Philippc Soupault şöyle değerlendiriyor: "Ama 'uyku'sunun, kcndi doğal lirizmini ortaya dökmek icin bir bahaneden başka bir şey olmadıg'ı duygusunu hep taşırnışınıdır." Desnos'un "lirik kelimeler oyununun bulucusu" olarak gören Michel Leiris ise bu kclimc oyunlarının kendisi için açtığı ufukları belirtmeden geçmez; kelime oyununa dayanan bir sözlük yapma isteğinin burdan kaynaklandığını söylcr. Desnos ile bir süre aynı evi paylaşan yakın dostu, Kübalı romancı Alcjo Carpentier'in şair konusunda ilginç gözlemleri vardır. Desnos'u bir çırpıda ya da bir kerede şiir yazdığını, daha sonra şiiri üzcrinde çok az oynadı^ını Carpentier'den öğreniyoruz. Ünlü Fransız cleştinnen ve edebiyat tarihçisi Ciaeton Picon, şiirlerinde "...hayranlık veren bir yalınfıktan ve aynı zamanda dokunaklı bir sonun önsezisinden sürekli dcstek alır gibi gözüken aşırı bir gerilimdcn dogan bir lirizm" bulduğu Desnos'ıı henüz yeterince tanınmayan bir şair olarak degerlendirir. Robert Desnos, gerçekten de yeterince tanınmamıştır ama ölümünün 50. yılında anılmaya, anunsanmaya değer bir şairdir. • Yerçekimli Karanfil Ycnı basımı v'iklı, 436s..405.(XX)TL Şairin Scyir Dcfteri Ycni ba.simı çıkd, 424 s..4(H).(XX)TL Yerçekimli Karanfil (Toplu Şiirleri 1) • Dirlik DUzenlik • Yerçekimli Karanfil • Lmutsu/lur Parkı • Petrol Şairin Seyir Defteri (Toplu Şiirleri II) • Ben Ruhi Bey Nasılım • Sevda ıle Sevgı • Şaırın Scyır ücllcrı • Eylülün Sesıyle • Bezık Oynayan Kadınlar • llkyaz Şikâyctçilcn • Oleller Kenlı Ölümünün 50. yılında Robert Desnos Bütün Şiirleri Dayanıklılığın, yaşama bağlılığın, uygarlığa gitmenin köklerini besleyen şiirler... Şiiri, insanca değerlerden, ölümsüz özlerden, çağını yansıtan duyarlıklardan bulup çıkaran, düşiincenin şiirine yalnızlığını başkalarının varlığında eriterek ulaşan şair... • Nerde Anlıgone • Tragedyalar • Çağnlmayan Yakup • Kirlı Ağustos • Sonrası Kalır 1 945 yılının mayıs ayı başlarında müttefik kuvvetler Çekoslovakya'da AJınan askerlerinin kısa bir süre önce terk ettikleri Terezin esir kampını ele geçirmişlerdi. Çek direnişçileri ve gönülliifer görevli hekimlere ve hemşirclcrc yardım ediyorlardı; kampta, tek kelimeyle perişan durumda olan esirlere bakmak, esirleri sağlıklarına kavuşturmak gerekiyordu. Şiirc vc özcllikle dc Fransız şiirine meraklı genç bir tıp öğrcncisi olan Josef Stuna da gönüllüler arasındaydı. Kampın esir listesini incclcrkcn bir ad gözüne çarptı: Robert Desnos. Delikanlının gözleri önünde bir resinı canlandı. Bu adı ta nıyor, bu kişiyı biliyordu. Hemen araınaya koyuldu. Bitkin esirlerden birinin karşısında durdu: "Robert Desnos adlı Fransız şairi tanıyor musıınıızı'" diye sordu. Adam güçlükle dogrularak "Fransız şair... O benim!" diycbildi. Şairlc okurunun karşdaşması böyle oldu. Şair artık giiveneceği insanın, okurunun koruması altındaydı. Stuna yardımcı olması bakımından ve kendinden daha iyi I'ransızca bilmesi nedeniylc hcmşjrc AJena Tesarova'yı buldu. Üç dost günlerce edebiyattan, şiirden, zorbaların bozgunundan söz ettiler. Ama, bütün özene karşılık, Desnos'un duruınu gittikçe kötüleşiyordu. Sonunda, 8 haziran günü sabah saat 5 sularında, 45 yaşında hayata gözlerini yumdu. Basucunda, hemşire Tesarova'nın getirdiği bir demet yaban gülü vardı; solmuş yaban güllcri... Desnos 1930'dan sonra şiirinin yatağını genişletti; Üstgerçekçi öz ve biçim bütünlüg'ünün sarsıldığı bir döncm geçirdi. Üstgerçekçiliğin saöladığı dil olanaklarını ve buna bağlı olarak anlatım olanaklarını, deyim yerindeyse, gerççkçilik adına kullanma yollarını aıadı. Ustgerçekçilik'tcn uzaklaştıkça olaylara bakışındaki acı değişti. Siyasal anlamda bağırnlanmadı; bir öğretiye, bir kuruluşu bafclaıımayı şiire aykırı buluyordtı. Şiire basjadıgı yıllarda, sanat alanında yaratıcılığı engelleyen bircyscl vc toplumsal gericiliğe, tutuculuğa, Gül Uönüyor Avucumda Bütün onemlı kılapçılarda. ADAM YAYINUR1 Buyukdere Cad. Üçyol Mevkii No. 57 Kal 3 Maslak HO725 İManbul Tcl: (11212) 2X5 21 52 (12 hal) Faks: ((»212) 276 27 67 degerli kitaplar yayımlar ATÎLLA COŞKUN NAZIM'IN SİYASAL YAŞAMI VE DAVALARI Fiyatı: 35O.OOOTL. UĞUR MUMCU CtNAYETİ Fiyatı: 230.000 TL. tsteme adresi: Cem Yayınevi Küçükparmakkapı İpek Sokak No: 11 80060 Beyoğlutstanbul CUMHURİYET KİTAP SAYI 288