Katalog

Tlirk Edebiyatı Araştırmaası Timur Muhiddin'le edebiyatımız üzerine... Avnupa kültürü için önemli bir edebivat Tinuif Muhiddin, Türk kökenli bir Suriyeli. Uzun yıllardır Fransa'da yaşıyor ve Türk edebiyatı üzerine araştırmalar yapıyor, Türk edcbiyatından çeviriler yapıyor. Muhiddin'le edebiyatimiz üzerine konuştuk. NEDİM GÜRSEL iirkiye'ye ve Türk edebiyatına ıluvcluğun ilgi nereden kaynakfanıyor? liıı sorııyu yanıtlamak o kadar kolay değil, çıınkü ınsan her /aman nasıl olılıı dii lmıa\a gcldim divc sorar kendi ken dine... rürkiyc'yc dııydugum ilginin teım'lindc, önce ailesel nedenler var. Dedclerim Birinci Dunya Savasj erte sinde llalep'e yerle^mis, Türklerdi. Türk edebiyatma duvdugunı ve bir süre sonra tııtkuya dönü^en merakın kay nagım isc Paris Doğu Dilleri Okııkı'nda öğrenmeye başladıgım l'ürk çe'de aramak gerekir. (,!agdaş Tıırk edelm.ıtıyla ilk tanışmam Ingilizce çe virileı s.ıvcsinde oldu. Ncrmin Mcnemcnuııglu'nun The Penguin Book of Tıırkish Verse ı u/ıın sure cşlik cttı ba na. Sonra, dcyim yerindcyse, baska vazarları "deşmeye" başjndım. Ciencllıkle şiir okudu^um i(,in önce Ahmet Haşim'i kcşlottinı, sonra Cîarip sairleriyic bir yab.ıtıcı için anla^ılması fıayli güt bir şiir olan Iktnci ^'cnı'vi Avrupa kül türünde (Jncınli bir cdcbivatın eksiklilark cttinı böylece. Dnktora konusu olarak Türk edebiyalını scçmenin bir nedeni de bu olsa gcrck. Peki başka nedcnler de var mı? Evct, Türk edcbiuıtınm önemli bir edcbiyat olmasına karşın yeterince tanınınadı^ına inanıyorıım. Doktora konıım, karşılaştırmalı bir vöntcmlc irdel e «,'alıstı^ım ^u afanı kapsıyor: aş Tiirlc dÜ7yasızında büyük kent f s i : Bcyoglu ve Paris". Genellikle Türk ya/arlarını incflemekle birlikte Fraıısı/ ya/aılarının Bevoftlu'nu nasıl algıladıklannı da arajjtırıyorum. Derine incn bir çalışma yapnıaktı amacım. Bu amacı, en azından 19541980 dönenıi icjn ^er^ekle^tirebılıliginı kanısındayım. Metinlere ula^abilnuk için (iıım huriyet dönemi va/arlarını eîe almarn gerekıyordu. Zaten 19201940 döııeminde iırün verenleri okumak pok kolay dcğildi beninı için. Ya^ayan va/arlarla (I")enıir Ozlü, Ferit Bdgü, Attilâ lllıaıı vc 50li yıllarda dojimıı^ genç kıı^ak) vaptıgım söyleşiler kadar o dönenıin Lılcbiyat dergileıini T taramak da büyük keyit vcrdı bana. Bıı dergilere ara^tırnıacılar pek ilgi göstcrmemişler, cıysa insan onları karıştırırkcn bir dönenıin kultiır vasmımı doğrudan i/lenıc olanağım buluyor, ımıı tıılmuş nice ilginç vazılarla kar^ıl.ı^ıyor, Ldebiyat incelemelerinin çogu ke/ MV yııt olduöunıı söyleyenlere katılmak elde degil bu deıgileri gördüktcn sonra. nin Çağdaş tngiliz Edebiyatı sayısını hazırladın. Bu edebiyatlarla Türk edebiyatını karşılaştırdığında ne gibi sonuçlara varıyorsun? Bizim edebiyatımızın Avrııpa'daki yeri ama gerçek yeri ne olabilir sencc? Avrupa edebiyatlarındaki, özellikle de Almarı vc tngiliz edcbivatlarındaki yeni eğilimleri yakından izlediğini biliyorıım. Geçenlerde "liıırope" dergisi tivet, Ingilizce eğıtimi gördüm. Alm.ınca da biliyorum. Bir süredir yeni Ingili/ edebiyatıyla Alman cdcbiyatını izlemeye çalışıvorum. Iki Almanya'nın bireşmesı bıı çabalarımı oldukça güçleştirtli diyebilirim. Yeni tngiliz edebiyatında en çok ilgimi çeken bu Fransız edebiyatı için de geçerli "çevre'den vükselen sesler. Ingilizce yazan ama köken olarak başka ülkelerden gelen ya zarlardan söz ediyorum. Salman Rüşdi ömeğin. J.ıpon kökenli Kazııo Ishiguro da var. Nijeryalı Ben Okri ve 1992'de Nobel ödülünü alan derek Walcott da. Bu sonuncusu Karaibli. iijte Türk edebiyarnın böyle bir sömürge gelene£i yok. Kalburüstü Türk yazarları da Türkiye'den çıkıyor. Ne Kıbrıs'ta ne de Balkanlar'da şimdilik önemli bir yaz.ır kuşağı yeti^nıedi. Ama şimdilik. lleride neden olmasın? Hatta Orta A.sya'dan ya da Avrupa'dan da yeni ku^ak Iiirk yazarlarının tilizlenecegini söylcycbilirim. Diller biraz farklı da olsa, toplumsal ve siyasal izlekler birbirine pck bcn7.emese dc, bu "çevre" ülkelerin edebiyatlarındaki gelişmeleıi i/.lemek gerektigini dıişıinüyorum. Bir yıl kadar tstanbul'da kaldın, doktoran için alan araştırması yaptın, Türk yazarları vc yayıncılarıyla tanı^tın. Bu arada tstanbul'ıın giinlük yaşamına da karıstın elbet. l'ransu'va hangi izlenimlerle döndün? C)n ay kaldım lstanbul'da, münıkün olsaydı daha fazla da kalırdım. 1981'den itibaren biıkaç kez gelmı^tim tstanbul'a, ama bir kenrte belli bir süre yaşamak çok farklı. I lem kcntiıı yaşamına katılıyorsunuz hem de bir yabancı olarak, gözlemci konunuındasınız. Kentin tarihsel yapısından uzaklaşıp günlük keşmekeijini vakından görmek fırsatım buldum bu ke/. Istanbul gcr çek anlamda bir canavar! Hem çekici, hem de korkııtııcıı yani... Bazı öykülerimdeki ejder gibi... Yine de doyamadım Istanbura, ne derler "elim bögrümre kaldı". Cıece gündüz dolaştım sokaklarında. Cialata sırtlarını, ijişli'yi, Fatih ve çevresini, evet her şeyi anımsıyorum. lstanbul belleginıde eanlılıgını koruyor lıâlâ. Bu görıintü ve izlenimler okııduğunı kitap lardan gelen imgelerle tamamlandıgında yeni bir bileşim oluşuyor. Istan bul'un her köşesindc Türk edebiyatının bir dönemıyle karşılaşabilırsiniz, kent, edebiyatln ta kendisi bir bakınıa. "Ânka" dergisini yönetiyorsun. Türk edebiyatını Fransızlara tanıtmayı amaçlayan bu derginin kııruluşundan bu yana ne tür bir yayın politikası izlediğini Türk okurları bilnıek isterler. Derginin yayın poliıikası zamanla dcğişnıış de olsa, Ataol Bchramoğlu'nun saptadıgı çıkış amacından la/la uzaklaşmadı.. Senin de belirttigin gibi bu amaç Iiirk edebiyatını öncelikle Fransa'da, giderek Avrııpa'da tanıtmak. Avrupa'dan söz ediyorum, çünkü Almanya, 1 lollanda vb. gibi ülkelerde de okıırlarımız var. Ilk sayıdan bu yana temarik sayılar çıkarmayı sürdüriiyorıı/. CUMHURİYET KİTAP SAYI 286 SAYFA 16