Katalog

PierreReverdy "YeryüzüŞairlerı'nde Siipülmemiş Bir Tarla'dan Halil Gökhan, Reverdy'yi sözcüğün tam anlamiyla güzel Türkçemize kazandırmış. Helc ncle çevirisiyle "Siir Çevirisi"nin dikenli tcllcrini tam anlamiyla yara, bere almadan aşarak başarmış bu H. ZEKAİ YİĞİTLER "liazı çoh parhth yapıthırın açılııuına e$/ik ederı ptiltrlıleıra kiı/nc yahldijinaz; hurıu görkemli bir u'sstzlığın yo&ıınlıı&u ızlemi'si' eğer.." Pierre Reverdy tladır. Çünkü 'bugünlerde' bir G.Appoliııaire. bir Baudelaire, bir Aragon çevirmiyortlur. Sürülmüş bir rarladan pulluuunu geçinniyordur. ÜsteIik daha usa gelmcyeıı pek cok güçlükle, caresizlikle naşbaşadır. Bıma bakarak, peI lalik (K>klıan'ı ^i k utlamak gerek. Yayınevi ıçin de avnı şcv geçcrlıdır ku^kıısıı/. Bıırada Kavranı'ı dıı dü/enledi^i "îjiir Di zisi" yöıumdcn "caj> atlamı^" bir yayıııevi ularak gornıck, göstertnek zorunda oldu^unııı/ıı belirtmek dıırtıniıındayı/. îjiir kitaplarıııa vitrinleıi ni kapayaıı kiıap^ılar varkeıı. ıla^ıttnıcılar şiir kitaplarmın da^ıtımına dudak biiker ken, hatta kimi ins.ın larımız siir okumayı sevmez, birkac ön sırayı tutnuış ozandan başkasını ajS/ına almazken, Kavram'a bravo do^rusu! Çeviri yapaııların görevleri kutsaldır. Her iki yönden. Hatta pek cok yönden. Şimdi bunuıı derinliklerinc girecek det*ilim. Çevirdikleri ozanın/yazarın iislubu nu/anlatımını yansıtmak görevini üstle nen sanatçı, kendisini araddn çeknıesini bılmelidir. Bu ise oldukça zor bir i^tir. Çünkü siirdeki sesler, vurgular, tümce ya)ilanmaları, söyleyislcr ve hatta tonlamaarla uyaklar lıer cîildc başka başkadır. Clerçek vc ivi bir çeviride bunu açıkça görmek olasıdır. Tıpkı Reverdv'nin Bü ük Diinyası'ndan yapılmış Basılıni!; Diİ!j" ler'de olclugu gibi: nıı, yazarın kısa yaşam öyküsünü de an madan geçemcycccgim. Tcmiz bir baskı, ritiz bir dizgi de övgüe deficr dtırumda. Rakı sofı alarındaki içki tatıarııun giılerek bo/uldıığu, ıne/ele" rin yennıez duruıııa geldiği; buna karşı ödeııen hesapların şövle orta hailice bir masaua bir mernurun dörtte bir maaşını çoktan gcçtiği bir dönenıi trkncFes sokıyLip yaşanıaya çabalarken, kitap livatlarının pahah olduj*unu vÜKsek sesle söyleyenlerden de^ilız. Oıılar da dört bardak bira fiyatına ortalama her kitabı alabilecek bir satış ortanımda (kitaplara ba/ı kitabevlerinin etiket üstüııe eliket vapıştırarak, yapay pahalılık yarattıklarım ılış tutarak) böyJesı seçkin kıtapları alıp oku maya ça^ırıyonı/ Bazı yöıeleıjjııı/.de lıal.ı Keloğlan masallanıım bilc okunmadığı varsayılırsa, Reverdy'nin bir narça lüks kaçabilecegi söyleııeliilir. Ama hiç unııtulmamalı ki her seye karşın yüzlerce kitap yayınılanıyoı her ay. Ve bu kitaplar on binlercc okura sesleniyor. Aslıııda sessiz bir okuma dayanışması var ükemizde. Biraz ken dimizi zorlarsak bunu pekâlâ gö rebiliriz. Kitap degiş tokui} ederek nktıyanlar var aramızda. Tüııı harcaınalarındaıı kesip kitap alanlar var. Hem de hiç yakınmadan. Yakınanlara baknıayın siz. Onlara parasız da verseniz okunıazlar. Be leşçilige alışanlar, okuma tembelliCine de razı olıır. katlanırlar. Bırakırlar başkaları okuyup özetini bir yazıda versin de onlar" da otlasınlar. Bu Jprın bir yaradır, ötedcn beri kanar durur içimizde. Oysa gerçek kitap okuru, bir militandır, bir gönül eritlir. Hem okur, hem okutur, hem de yazar. O k u y a n ı teşvik eder. Okumayı teşvik eder bıkmadan vorulınadan. Kim ne engel çıkarırsa çıkarsın karşısına, onu altedcmez. Okıımaktan caydıranıaz, alıkoyamaz. îjiİF çevirisi üzerine daha çok şey yazılabilir, P i e r r e Reverdy'nin bu yapıtınm ışıfında. Aıııa sayta savılarının sınırlı olnıası. dergi ve tanıtım sayhılarmın <Jarlı>>ı nedeniyle nokta koymak istiyorıız. "Şiir çevirisi sorunu, yazar tarahndan kııllanılan malzemenin niteliöine ba^lıdır dogrudan doğıuya. Böylelikle çeviri, biitiin ozaıılar içiıı benzcr bir vanıt. çözüm yolu olamaz. Bir ozanı ankışılır duruma getirmenin yolu; sözcü^ü söz cü^üne çeviridir; böylece asıl metiıı ile karşılaştırma kolaylaşııbilece^i gibi okur da gözemli (gizli/esrarh) bir güzclliğin tüm ögelerini sindirebilir." Çcvirmen Halil Cıökhan, Reverdy'yi. sözcü^ün tam anlamiyla giizel l'iirk çcmize k a z a n d ı r m i s t ı r . H e l e hele çevirisiyle "Şiir Çevirisi"nin dikcnli tellerini tam anlamiyla yara bere almadan Hşarak başarmıştır, bu güç işi. Kendisinc böylesinc uzıın vc zorlu yolda sonsuz başarılar dilemek de bize düşen bir gönül borcudıır... • Pierre Reverdy / //<///'/ Cökharı/ Ktıvraııı Yayıııları Yeryüzü Şıür/eri Dizısi / 159 v. CUMHURİYET KİTAP SAYI 286 Sessiz dayanışma R obert Ciotlie "îjiir çevirisi sorunu, u/.aıı taralmdaıı kullanılan malzemcnin niteliğiııc dogrudan do£rııya baglıdır" diyor. Şiır genellikle yazıldıgı dilin ıçındedir. Çeviri ile sevileıı o/an hemen heıııcn yoKtuı, diye dc bir kaııı vartiır yazın çevrelerinde. Oysa, Kavram Yayınlan'nın (bıı yargımı tünı şiir çevirileri için dc söyleyebilımı) Yeryü/ü Şairleri dizisindc onuncıı kitap nlarak çıkan Reverdv içirı I hılil (iöknan yayın dünyasından izleyebikliğim kadarıyla altı ycdi yıllık bir çalışma yaptı. Bu çahşma sırasmda kendisini "Ncden çok ünki ozanlardan birinin tanımına yönlendirmivor" diye irdeleyip hatta olumsıız şekikle eleştirip durdıım. Ama öyle bir gün geldi ki ben dc Rcvcrdy ııin <;ok kapsamlı bir ijiir kitabını arar duruma gcldiııı. Ayaklanm, çıkaca£ı halu'riııi duvduktan hcıncn sonra kitapçılara doj>rıı daha sık gitnıeyc, gözlc rim vitrinlcri projektör gibi taıamaya, du daklarıın "Pierre Reverdy" adıııı cok tutkıılıı bir biçinıde "telaifuz etmeye' başladı. Sonunda Reveniy, çalışma remposıına yarasjir şekilde görkemli olarak kitapla$tı. Elime geçtiginde sanki yapıtla özueşleşnıiş gıbi duyıımsudmı kendimi. Sayraların arasıııa atıldıuınıda ya/.ar Halil Göklıan'ın ııe deııli lıaklı oldu^ıııuı bir kez dalnı gördünı. Çevirinin cok yonlıi bir sanat oldu^ıınu hepimiz biliriz. Cîelenıi'kleri, nyunları, ejSlenceleri, kültür ve teknolojik gelişimleri aynlıklar, ayk.irihk.Iar göstcren iki ulusun her eeşit yazıların çevirisinde çesitli güçlüklerle sık sık karşılaşılır. Ama nunların en korkuncunu ve güçliiğünü ilk çeviren yaşar kıışkusuz. Her riirlü belirtideıı, ışıktan ve işaretten yoksun bir genıi kaptanıdır o artık. Fırtına da olsa önünde, acık denizde yalnız da olsa gidecektir. Koskoca bir yaînızlıjın eli kolu baj*lı tutsa£ıdır. Çaresizliklcri tek başına yenmek zorun f l Bugünkü çeviri anlayışına/görüşiine görc, şiirde olabikliğince çeviri kokıısu nıılunm.ımalıdır. Çeviri kendi dilindc yazılmı^ gibi okımabilmeli. Çeviriyi yapan ya/arsa ^iiri yeniden yaratmak zorunda uldu^uıuı unutmamalıdır asla. Neden 1111? Çünkü bir nedenin etkisini başka bir nedenle vercbilir çevirıııeıı. Kendisi o etkinin lioyuiHİuruğu altındadır çünkü. 1 latta bir bakıma tutsa^ıdır. Bunu da başaran bir çevirmendir jlçakgönüllü tutumuyla Halil (lökhan. Yine bir örnek \erecek olıırsrtk; Rüzgârın Kökleri'ııden seçılmiş Ciögün Çizgileri şiırine sıraılışı pek çok ozanımız çekinnıeden iınzasinı atabifir: "Düiıs cdeıı ıites Şıirl't mv/cye/ı ku$ Dııını rüzgâr B/ızdılıl Jıdgtdıir Ve u&ııltıı selleri Kıdakta uzuk eıŞjıklar geçen giinüıı biitiin yorgıın yttlıınlar yolcıııııın u"ii Cîöhtehihiilüıı tozlıir lopruhttihı topıık \ olıi dihdnıi) gaz Adıınların rızıldıgi Yavıhııı uıyı Çehıp gıden i.\i///lerde Bıdııl/ar/ı/ hıvrınılartnda hılıııiHvycn viiz Bakılan ki$ı Ve getiNi'ir/if olan f Çok yönlii bir sanat hekletni'h gerehiyor nltıııı li/ğın uyandına saatiııc tıUt)iııak havanıh belli belirsiz akımma ele tlc çavırkuşhirınııı sevinçli nakaratına hoşlıuıtnak ıçin her şey orada tiğıian geri Jöııiişibtde yitih yolda gözvdşlıinyla mmiş sessizligin vol ktii'sağııula veni brr'geçıtle durdurıdtuuş yol . W da rüzgâr ipliğiniıı ucundaki örüıncı'ğiıı umuduııda ineıı nzuııaı duygu yapnıklarııı ıı/avisı ve deniz ağaçları kunıa karşı her şeydeıı artııım^ yıldızlar kmtahça tslık çalan yolcıı geıııileri durulıııu!j fırttnci cğı'lcn batfa yaz&tmn biiliiıı kıvrıntları biitiin vitmı'i umutlar kesik bir başta (ReverdySay. 77) ReverdySay. 93 Kitapta okur içiıı yapılan seçkin tanıtı SAYFA 10