Katalog

0 K U R L A R A Çok ktsa bir iki zaman araltğt dışında yaşamını saaece yazarltk yaparak kazandı Hüseyin Rahmi Gürpınar. Daha ilk rotnanı "Şık" ile tamnmts olan Gürpınar ardında çevirileri ve baska küapları dısarda bırakılma rornan, öykü ve oyun olarak elli dört kitap bıraktı. Özellikle sosyal sorunlan, batıl inanclan, aile geçimsizliklerini, yüzeyde kalan Balthlaşma anlaytslartm, ruh hastatarını konu edinen eserlerinde daima gözlemden hareket etmiş ve realistnatüralist anlayışıyla eski îstanbul'un gündelik yaşamından çok canlt sahneler yansıimıstır. Gürpınar'ın eserleri, yeni bir düzenlemeyle yeniden yaytmlantnaya başladı geçtipmiz günlerde. Ârtık klastk olmus yazarlanmızın yeniden gündeme gelmesi için olumlu bir adım sayıyoruz bu girişimi ve Gürpınar'ın tüm eserlerinin yayımımn çok ktsa bir süre içinde tamamlanmastnı diliyoruz. Bolkitaplı günler!... TURHAN GÜNAY Gertrude Stein bir ressama bakıyor Aykırı bir yazarın Picasso aözlemleri Gertrude Stein, "Picasso" adlı kitabında yakın dostluk kurduğu ve 1906'da kendisine modellik yaptığ Picasso üzerine izlenimlerini, sanatı konusundaki görüşlerini dile getiriyor ve kübizm akımının Picasso ile bütünleşen yönlerine, kendine özgü bir anlatım içinde dikkat çekiyor. KAYA OZSEZGİN merikalı yazar Gertrude Stein'ın "Alicc B. Tbklas'ın Özyaşamöyküsü" (Çeviren: Ncsrın Kasap, 1992) adh anı kitabından sonra, gene aynı türe giren ikinci kitabı dilimize çevrLldi: "Ficasso . Bu kitabında Stein, yakın dostluk kurduğu ve 1906'da kendisine modellik yaptığı Picasso üzerine izlenimlerini, sanatı konusundaki görüşlerini dile getirmekte, kübizm akımının Picasso ile bütünleşen yönlerine, kendine özgü bir anlatım içinde dikkat çekmektedir. Yazdıkları uzun siırc tarrışılmış, şair mı, romancı mı, eleştirmen mi, yoksa Dİr düşünür mü olduğu, yazdıklarının hangi türc gircbilcceği konusunda farklı yorumlara yol açmtş Gertrude Stcin'ı, belki de bu yüzyılın başlarında Paris'te yoğunlaşan sanat ortamıyla kurduğu sıcak ilişkiler açısından değerlendirmck ve onu usta bir anı yazarı olarak görmek daha doöru olacaktır. Hemingway, "Paris Bir Şenliktir" (Çeviren: S. Özel, 1975) adlı kırabında, bir dönemin Paris'inde bütün aydın ve yazarların bir ugrak yeri haline gelen Stein'ın ünlü Fleurus27'deki evinden ve Steın'dan da söz eder; onun gene o dönemde iinlenen "yitik kuşak " deyiminc değinir Ancak deyim, gerçekte bir garaj i^çisine aittir, Stein ise, bu dcyimin ifade ettigi anlamı benimscnıiş ve savaşa katılan bütun gcnçlcrın, aslında "yitık kuşak'ın üyelerı olduğunu \\c mingwayin yüziine haykırmaktan çekinme miştir. Kimi portrelerin, sanat tarihindekı •janlı yerlcrıni almakra, başk.ı yapıtlara göre ya da türdeşlerıne oranla ayritalıkh bir payları vardır sanki: Picasso'nun çizdiği Stein portrcsini de, bu şanslı yapıtlar arasına katmakta hiçbir sabnca yok. "Alice B. Toklas'ın Özyaşamöyküsü "nde anlatır Stein: Picasso'ya, bu resim için ilk pozu vereceği gün gelnıisjtir. O günlerde Picasso'nun atelycsinin daha canlı bir görüntüsü vardır: ücakta canlı Dİr ateş yanmakta, atelyeye girip çıkanlar çoğalmaktadır. Kırık ve kocaman bir koltuk üzerinde poz verir Stein; o poz verirken sıkılmasın diye, Picasso nun sevgilisi Fernande, ona La Fontaine öyküleri okumayı önerir. Böylece seksen ya da doksan dolayında poz vcrmc seanslarının ılki başlamış olur. New York'ta Metropolitan koleksiyonunda ycr alan bu portrenin yapımı, Stein'ın kişiliğini sonsuza ılctmekle kalmaz, Picas so'nun sanat yaşamında da kilometre taşlarından birini oluşturur. Stein, Picasso üzerine anılarını, görüşlerini içeren kitabında dcginir bu portrcye: 1906'nın kış mevsimi boyunca poz verir Picasso'ya. Stein'ın üzerinde bir ceket ve kahverengi kadifeden bir etek vardır. Resimdeki giysi de budur. Portre tamamlandıktan sonra, Picasso bas, kısmını siler; ola ki beğenmemiştir. Artık Stein'ı görmeyeceğini söyler ve çekip lspanya'ya gider. Mavi donem resimlerinden sonra, lspanya'ya ilk gidişidir bu. Dönüsünde portrenin başmı ezbere çizer, resmi de Stein'a verir. Model durduğu portresini çok sever Stein: Ona göre kendisini, kendisi olarak yansıtmaktadır bu portre. Ancak zamanla Stein, portrcdcki görüntüden uzaklaşır, saçlarını kilise adamıarının baslarına koydukları takKeye benzer biçimde kcstirir. Onun, bu portredeki görüntüden uzaklaştığını gören Picasso, bu durumu yadırgar, "benim portrem nc olacak?" der. Ama öfkesi zamanla yatışır, "gene de değişen fazla bir şey yok.." der. Gertrude Stein, anılarında bu resmi, Picasso'nun aynı dönemdeki "mavi" resimlerinden daha etkileyici bulduğunu söylemek gereğini duyar. min, tspanya'da günlük yaşamın bir parçası olduğu, lspanya'nın doğasıyla bütünleştiği sonucuna varacaktır: Başka üllcelcrde mimarlık, her zaman peyzajdaki çizgilerle uyum içinde geliştiği halde, ispan ya'da mimarlık, aüz çizgileri keser. üoğa ve insan, lspanya'da karşıt değcrlcrdir Stein'a göre. Stein'ın "Picasso 'su, bu yönden sürekli bir gözlemin, usta bir sanatçı üzerinde odaklanan izlenimlenimlerin ürünüdür. Ona göre, Picasso "kendi görkemi"ni yaratmış ve bu yönüyle sanat tarihindeki tartışmasız yerini almıştır. Gertrude Stein, kitapta Picasso'dan söz ederken, "resim dili" konusunda kişisel yorumlarını da dile getirir, özelden genele kayarak, bu dilin öznel anlam kategorisine iliş kin düşüncelerini de sergiler. Fransızca'dan Türkçc'yc aktardığımız kitabın, sonuna, özgün metinde bulunmayan, Picasso'nun yapıtlarından renkli baskılar ve yasamına ilişkin fotoğraflar ekledik. Böylece, yayının, bir sanat kitabına dönüşmcsini sağlayacak görsel belgelcrc yer vermeyc çalıştık. Picasso konusundaki yayımlar, Türkçe'de özellikle son yıllarda görece bir artış göstcrmektedir. Stein'ın "Picasso"su, bu tür yayımlara katkıda bulıınacağı gibi, dilimizde yeterince tanınmayan Gertrude Stein gibi aykırı bir yazarın kişiliği konusunda da okura yeni ipuçları verccektir. • "Picasso"/ Gertrude Stein/ Çeviren: Kaya özsezgin/Gece Yaymlart, 1995/ Ankara Plcssso uzsrkra snrtv A KİT/UP Imttyaz Sahibl: Berin Nadl OBasan ve Yayan: Yeni C(in Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.$. o cenel Yayın Yönetmenl: ortıan Erinço Cenel Yayın Koordlnatörü: Hlkmet çetlnkaya Yazıl$leri Müdürteri: Ibrahlm Yıldız(Sorumlu) , Dinç Tayanç 0 Yayın Yönetmeni: Turhan Cünay o Graflk Yönetmen: Dllek llkorur OReklam: Medya C CUMHURİYET KİTAP Picasso ve Stein arasındaki dostluğun pekişmesi ne yol açan neuenlerden biridir bu portre, ama kuşkusuz tek neden değildir. Stein, kardeşi Leo ile birlikte Picasso nun yapıtlarını, sonraki yıllarda da yakından izleyccek vc kübiz Certrud Stein (solda) ve arkadası Allce B. Tomias. Dostluğun pekişmesi SAYI 27 2 SAYFA 3