Katalog

Kocabaşoğlu ve Berge'den ilginç bir kitap: Bolşevik Ihtilali ve Osmanlılar Babıali'tten Bolşevik İhtilair Uygur Kocabaşoğlu ile Metin Berge'nin kaleme aldıkları Bolşevik îhtilali ve Osmanlılar adlı kitap, öncesi ve sonrası ile 1917 devrimine ilişkin Osmanlı kamuoyunun bakışını, yaklaşımlarını ve yorumunu bugünc ulaştırması açısından eksikliği giderecek nitelikte bir yapıt. MURAT KORALTURK T ürkiyc'dc radikal Islamcı akımlar gücünü ve etkinliöini her geçen gün arttırmaktadır. Polemikçi bir tarza sahip olan söyleminde sıkça gcçcn "yctmiş yıllık zıılüm" ifadcsi ile de özelliklc Cumhuriyet tarihinin devrimler çağı olarak ranımlanan kııruluş döncıui karalanmaya çalışılır. Bu yctmiş yılııı son kırkelh yılında eleştirdikleri düzenin nimetleri ile semiren bu kesimin eleştirisi dogruları yansıtmamaktadıı. Yetrnis \ıl doğrular ile dc dolu degildir. Yanlışlar vardır. Üstelık öhimcül yanlışlar. Ne bir döncm fanatizminin sınırlarıni zorlayarak karşıtlarının daha da güçlenmcMndc dolaylı rol oynayan laiklik adina yapılmiş birtakım girişimler ne de siyasal rejimitı sola bakışı ve uygulamalan iılkeye kazanç getirmiştir. Ozellikle rcjim soldan uzaklaştıkça devrimci niteliöinı yitirir. Ru süreçte bugünkü siyasal, toplumsal ve ekonomik sorıınlara yönclik popülist yaklaşımlar ağırlık kazanmıştır. Türkiye'de tutucu siyasetçilerin ve kadroların unıut haline gclmesinde sol fobisinin rinemli etkisi vardır. Son onbeş yıl içinde siyaset terminolojisinde sol ifauesi yerine sosyal tlemokrat ifadesinin kullanıInıaM dahi Türkiye'de solun yaşadı^ı kimlik sonınıı ile iljşkisi olsa gerekir. Kltapta Bolsevik Ihtllall'nln Osmanlı toplumundakl yankıları ve yansımaları konu edlllyor. Sansürün gölgesi Türkiye'de sol tobısinin yansıdığı alanların başında basın, yayın ve kültür crkinlikleri bulunıır. Bu alanlarda kcndisini yasaklaınalarla gösterir. Türk basını eok kere sansürün gölgesi altında kalmıştır. Birçok kitap ve dcrgi toplatılmış veya imha edilmişrir. Kütüphanelcre girme ijansını bulanlar ise dcpolara ha|is(ilmuş, okuyucııva ulaşamamıştır. Yazar ve yayıncıların bu süreçte çektikleri ise işın dij*er yanıdır. Sonuçta Türkiye'de biitün yönleri ile sol genellikle eksik, yetcrsiz veya yanlış öğrenilmiş ve tanınmıştır. Atnı kayııaklarını Osmanlı gazctelerinin oluşturdıığu Uygur Kocabaşoğlu ile Metin Beıge nin kaleme aldıkları Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar aıllı kitap, öncesi ve sonrası ile 1917 SAYFA 16 devrimine ilişkin Osmanlı kamuoyunun bakışını, vaklaşımlarını ve yorumunu bugünc ulaştırması açısından eksikliği giderecek nitelikte bir yapıttır. Türki ye'de solun tarihinde önemli bir kesite ışık tutacak ve bir boşlugu dolduracak olan kitabın yazarları kendilerini araştırmaya yönlendiren nedenleri şu sözler ile ifade ederler: "1980'lerin ikinci yarısında Sovyctler Birliöi'nde meydana gelcn önemli dcğişiklikler vc arayışlar BBC ve CNN gibi televizyon şebekeleri gözüyle Rcuters, AP, Agcncc France Presse vb. haber ajanslarının agzıyla ve The Timcs, Lc Monde, Wasnington Post, vs. Batı gazetelerinin yorumuyla aktarıldığına göre, acaba, yüzyılın en büyük siyasaltoplumsal olaylarından birisi olan 1917 Bolşevik İhtilali, yaklaşık 70 yıl öncc bu taraflarda nasıl izlcnmiştı? Yola çıkmak için ycterincc güçlü nedenlerden birisinin bu merak ofduğu söylenebilir. Çalışmaya başladıktan sonra, ikinci ama avnı derecedc güclü bir başka neden daha kendini kaDiıl ettir di. Bir ya da iki eserde dolaylı ve çok sınırlı bir şeki'de de^inmenin dışında, Bolşevik thtilali'nin Osmanlı toplumundaki yankıları vc yansımaları görebildiğinıiz kadarıyla tek bir çalışmaya olsun konu olmamıştı. Bu ilgisizliğin de çalışmanın torce majeure'ü oldujiunu söylcmek doğru olıır." (s. 11) S'apıtın giriş b ö l ü m ü n d e solda 1917 ye degın 1848'lerden itibarenki gelişmelere Osmanlı aydınlarının gözünden bakılmaktadır. Birinci bölümde Şubat 1917 Devrimi ve ardından gelişcn olaylar, ikinci bölümde Ekim Devrimi nin Osmanlı Devleti'nde uyandırdığı yankılar anlatılır. Ihtilal'in karşı devrimi de bastırarak başarısını göstermesi, Osmanlt basınınua Rusya'daki gelişmeler özellıkle doğuda barışın sağtanması umudunun artması ile taraftar bulur. Yazarların "...Osmanlı kamuoyuna yön veren kalem sahiplerinin önde gelenleri, Rusya'daki son gelişmelerden memnundular. Bazılan Bolşeviklerin azami programı konusunda (sosyalizm) çekincelerini saklı tutarken, diğer bazılan, barış konusundaki bu gelişmelerin ashnda o "azami program'uan kavnaklandığını görüyor ve ifade ediyorlardı" (s. 111) biçimindeki sözleri bunu yansıtır. ğıyla uluslararası kamuoyuna ve siyasal çevrelere duyurulmaktauır. Örneğin 12 Şubat 1920'de toplanan Londra Konferansı öncesinde Ankara Hükümeti'nin sözcüsü konumundaki Hakimiyeti Milliye gazetesinde yayımlanan baş yazıda Anadolu hareketinin bolşeviklerle ittifaka zorlanmaması için Batı uyanlır. Yapıt, basın aracılığıyla Osmanlı aydınının ve kamuoyunun bolşevizme vc bolşevik ihtilalinc ilişkin bakışını ve yaklaşımlarını ortaya koyması yanında bugün medya olarak ifade edilen gücün siyasal, toplumsal ve ekonomik yaşam üzerindeki etkinliğini gösterir ömekleri içerir. Önsüzünde ifade edildiği üzere kitapta "XX. yüzyılın, sınırlarımızın hemen ötesinde yer alan, bu büyük olayının OsmanlıTürk (tslam) ortamında izlenişi, algılanışı, yorumlanışı, kimi dikkatli ve tutarlı gözlemler yapılarak, yer yer tutarsızlık ve zikzaklara işaret Anadohı'dakl Brtllalcfler edilerek yansıtılmaya çalışıldı..." (s. 12). Kitabın üçüncü bölümü 1918 yıhnBu yönü ile kitap Osmanlı'nın bolşevizdaki gelişmeleri kapsar. Dördiincü ve me bakışını yansıtması ile sınırlı değil son bölümde ise 19191922 yılları aradir. Türkiye'de solun temellerinin neresında ulusal kurtulus savaşı sırasında yc oturduğunu göstermesi açısından Bolşevikler ile Anadolu'daki ihtilalciler deöer taşır. Bu, 1990'ların başında Sovarasındaki yakınlaşma konu edilir. Bu yetler'in çökmesi sürecinde Türkiye sodönenıde dikkat çckici bir gelişme işgal lunda yaşanan erozyonu açıklamada da Istanbul'daki basının bir bölümünün yardımcı olabilir. • karşıt olmanın ötesinde aşa^ılayıcı ve saldırgan bir tarzda bolşevizme karşı Bolşevik thtilali ve Osmanlılar/ t'r yayında bulunmasıdır. Yine bu dönemıır KocahajolluMetin Berge/ Kebtkeç de AnkaraMoskovaBatı üçgeninde ayınları 1/ Ankara 1994/366 sayfa. ilişkilerdeki yeni cğilimler basın aracılı f CUMHURİYET KİTAP SAYI 200