Katalog

îpşiroğlu, dramaturginin tiyatro sanatı içindeki yerine tarihselbir bcryutta bakıyor. bıı alandaki engcllcri aşmak için yapabilcccklcri" ortaya koyuyor, orta vc yiiksck Tivatpoda Düsünsellik HİLMİ ZAFER ŞAHİN Uygulamadaki sorunları geniş açıdan değcrlcndircn, irdclcycn, çözüm öncren yapıtlardan hiri olan Tiyatroda Düşünscllik, Dramaturgiye Giris Mitos/Boyut Yayınları'nca yayımlandı. ögrenimde bu konııda neler yapılabilccc^iııi iıdcliyoı. "Tiyatro AIU'.'si" olaıak gördü^ii dramatıırgiyi, izlcyicidcıı eleijtiımene gereklı, lıatta zorıınlu görüyor. Bunıın başlangıcının, oyun mctninc çok vönlü bakmaya çalışan bir okııma biçimiiRİcn ycçti»ini bclirtiyor. Ycdı alt başlıkta topladığı okuma bıçiıninin, nitclikliyı nitcliksizılen ayır mamıza yardınıcı olacagı gibi, dcöerlcn dirmc ölçütlcrinıizi de degiştirccek, elcs tirinin toplumsal yaşamıınızda kök salmasını sağlayacaktır ona göre... Birçok tiyatro uygulaması ya da oyun ınetnindcn yola çıkarak ele aldığı düşiinceler ısıgın da orta ve yüksek ögrenimde yapuması uerekenler üzerine düşüncclcrini ortaya koyuyor tpşiroölu. Onc siirdiiftü clü^ünccler, tiyatro çalışmaları yapaeaklara yak laşım kolaylıklaıı sa^layaeak, tiyatro ıııetniue ve uygulamalaıa bakma biçimi, yontcnıi kazandıracak özellikler taijimakta. Niteliklıyi niteliksizden ayırma T iyalıomuz, çağdaşlık sorunımıı sa natsal vc yapılanma konularıncla bir zorunluluk olarak hissetmeye başladı. ()yun yazarından yönetmene, oyuncudan salınc labarımcısına, özel ya da kanıu tiyatrosu yöncticısinden tckııik görcvlilcrc, değısjk dallardaki tiyatro eğitimcileıındcn seyirciyc, hcrkcs bır şeylerin dcğisjııesini, yeniden yapılanmasını istemektc. Yeni yasalar lıazınanııkcn, cl dcki yasalara yeni içcriklcr kazandırıl makta. Bınuın doğal sonııeu olarak da, tiyatro sanatının kapsadıgı tiim kesimlcr ya/.ılı ya da sözlii olaıak gcli'jmelcri. de ğcılendirmcktc. Tiyatronuı/.ıın bugünü nc olduğıı kadar, varııııııa da katkısı ola cak bıı çalışmalarm yazınsal özcllikli olanlan kalıcılıkları ılc ayrı bır anlam ta şımakta. Uygulamadaki soıunlaıı geniş açıdan değcrlcndircn, irdclcycn, çözüm öncren vapıtlardan biri geçtiğimiz gimlerde Mitos/Boyııt Yayınları'nca basıldı. Tiyatrocln Düşünselıik, Dramaturgiye Giriş... l'iyatıoımı/.a, bilınısel çalışmaları vc elet; lirilcri ilc çok yönliı katkılaıı olan Zelıra Ipşiıoğlıı'nun bıı vapıtı, bir yanıyla düşiinsclliğın tiyatronııızd.ıki yerini, uygulaınada somutlaştığı kişi olan dıamaturgu clc alnken, diger yanıyla dramaturginin gelecek açı.sıııdan euiliminıiz içindeki önemı, işlevi vc gerckliliğı vıırgulanıyor. Yakın dönemdcki tıvatro çalışmalarından ya da klasiklcşmiş, tanınnııs, yapıtlardan vcrilcn ömeklerle biçiııılendirilen araştır ıııa, boylccc tartıştığı konulara okurım gcnış katılımını sağlıyor. Ipşıroglıı, araştırma konıısıınu üç ana başlıkta clc alıyoı: Kııtulii Dramaturginin Gelişmesi, Dramaturginin. I iyalroımızun (jclişmosi AçısıııJun Onemi vç, Tiyatro Eğitiminde Dramaturginin Oncmi... llk holııııı olan Batıcla Dramaturginin Gelişmesi'ndc, ılramatıııgı vc dramatıırg kavraınlarının tauıııılaıımasıııdaıı yola çıkılarak, draıııaturginiıı liyatro sanatı icindcki ycrinc tarihscl bir boyutta bakılıyor. Kavramı tiyatroda ilk kcz kullanan Cîottlıold Kfhraim Lcssing'dcn bugiinc, 250 yıla yakla^an sürcvtc UramatLirginin iccri j*inin nasıl degMştiği anlatıhyor. llkiıı, oyıın yazarı karşılıgı olarak kııllanılan dramaturgun, 19. yüzyılm sonlarından itibaıen, tiyatrotla kendine diiijünselliklc ürtüşcıı hir alan açışma dcğiniliyor. Oyuu nıctnini, "sahnc yönctmcninc yaratıcılığını gcliştircbilccc^i bir çalışma nıalzcmcsi" olarak göıcn Lcopold Jcssncf ilc "bııgüııün dramatLiıgi anlavışının tcmdlcıini" ataıı Hrwin l^iscatoı un vc Bcrtolt Brccht'in öncü çalı^maları dcğcrlcndiriliyor. Bu iki öncü ınsan, dramatıırgu vc dranıatuıgiyi yaratım sürccinin ctkiıı bir parçası olarak görüyorlardı. Bunıın cn öncmli ncdcni, "clc alınan sorunların, çatışmalarm ardındaki tarıhsd vc toplumsal koşulları, politik ncdcnlcri ve ba^lantıları orlaya çıkarnıak", "klasiklcri kcnıli tlünya görüşüniin dogrultusunda hcın ta rihsclligi içindc, hcnı dc bugürnin anlayışıyla dcğerlendircn" bir yaklaşımı saglamak için dramaturgiye duyulan gcrcKSİnimi önceden görcn. tanıyari tiyatro ada Kavramların tanımlanması maları sonucıı, sahneyc konan yapıtlarda Ipşiroğlu'na göre çogıı kcz, çalışanların "alışılagelmişın rites i n d e bir performans" göstermclerine karşın, "yorumlamada alışılageldik anlatım kalıpları sınırları içinde kalınıyor, hiçbir yeni bakış ve buU y u m s u z T i y a t r o d a Gerçek.çilik, luş getirilemiyor. tpşiTiyatrod.a Devrim, Düşüncnıeyi Oğrenroölu bu k o n u d a k i me vc Oğretme, Hleştirinin Kleştirisi, yaklaşımını "OnyarTiyatroda Yeni Arayışlar gibi yapıtlanyla gılara saplanmadan bilim, sanaı, dü^ıin yaşamımıza katkıda ya da aşauılık dııygu bulıınan Zchra îpşiroğlu, T i y a t r o d a sııııa kapılıııudaıı BaDüsünsellik, Dramaturgiye Giriş .ullı tı'daki gelişmclcrin çalışmasında, bir yanıyla t i y a t r o d a olıımlu vc olumsıız düşünselliğin tcmsılcisi d r a m t u ı g u n vanlarını irdelenıeli, sanatsal uygulaınalar ve kurumsal yapı bu geli^nıclerdcn nc içindeki ycrinc bakarkcn, diğcr vanıvla dcnli yararlanabileceda tiyatromıızun dcğişik alanlarmda fîımizin hesabmı vcrcmc>k veren birçok kişinin kendini bıılaIpslroğlu.kltabında ovun metni, sahneleme. oyun yeri, oyuncuiuk ıııcliyiz. Kendi dışıcağı, karşı çıkacağı ya da yanında ycr acısından dramaturginin Işlevlndeki değişlmi. örneklerle açıklıyor ıııı/da olııp bitcni çok alacagı düşünccler ve öneriler sunuyor. ıvı bılivoısak, kendimizi de dalıa iyi göreAyrıea, düşünsclliğin sanattaki yerini ıııı olınaları... Tiyarroda altmışlı, yctmışlı bilır, ılaha ivi değeıicndircbiliriz" (s. 55) vurgıılaması acısından da öncmli bir yıllaıı dramaturgi acısından "altın cag" diycrck oıtay.ı koyuyor. (^alışmanın son çalışma... • olarak değcrlcndircn lp^iıoğkı, oyun böliimü olan Tiyatro Kğitiminde Dramaıtıctnı, sahnclcmc, oyun yeri, oyunculuk turginin Yeri'ndc, Îpşiroğlu, bir sanut Tiyatroda Düsünsellik, Dramaturgiye acısından dramaturginin işlcvindcki dccğitimı olaıak liyalroda dramaturginin Giriş,/ /.chra ıfı^ıroglıı/ Mılo\/Iio\ut gişimi, öıncklcrlc açıklıyor. Kitlc ilctıijim öncnıini vurguluvor, öneriler getiriyor. Yıı\ıııLırı/ istdiıhııl, 1W> aıaçlarının yogıınla^an ctkinligı karşısın da, tiyatro saııatıııdaki dü^ünscllıgı arka plana ataıı degi^imleri anlatıyor ve tiyal roya ycni bir çıkış saglayacak çabada dra19191938 maturginin biiyük payı oldıığıı üzcrindc duruyor. Ardından da, tiyatronun anlamının nc oldupu, insanlara ne vcrccc^i, nc scçcnck sunacagı konusunda hesap vcrmesi gcrckti^ini vurguladıktan sonra, yazaıdan d r a m a t u r g a , y ö n c t m c n d c n oyuncuya hangisinin yol gösterici olaca gına yaıııt arıywr. Dramaturginin Tiyatromıızun Gelişmesi Acısından Onemi adlı bölümdc ihc, ülkcınizdckı vakın döncm tiyatro çalışnıalanıı.ı dratamıırgmin ışlcvi acısından bakılıyor, dü^üusclliğin bu çalı^malardaki yeri ırdelcniyor, tiyatronun iarklı yönclişlcrıntlcn (irnckler vcriliyor. Keijanll Ali Dcstanı, Aslan Askcr Şvayk, Hamlct, Macljcth, Mczopotamya Dçlemesi (Mah mut i)e \c/ida, I'aziye, (îevikler LaiK'tlcr), Üç Kızkarde^, Visııc Balıçcsi, 'J'ar tııffc, Don [uan ilc "sadcce dogaçlaınaya ve düşgiicünc dayanan" (anlanan Mckan ve Kaybolma adlı oyunlara dıamatıırginin, dii^üıısellİAİn yeri açısııulan ba kılıyor. Bu oyunların bazılaıı, yabaneı yazariarın oyunları ya da yabaneı yönctmcnlcrin farklı sarınclcmc biccmlcriylc kar^ıla^tırılıyor. Ayrıca Ipşiroglıı, klasiklerlc çağda^ oyunlar arasında, "çağılaş oyunlar yorumlama acısından klasik ya pıtlar kadar zengin bir kaynak oluştura mıyorlar. (jünkü yazarla yapıtı, yazarın iletisiyle yapıtın ya^amı arasınılaki boş alan ça^da^ yapıtlarda cn aza indirgeni yor. Çajidaş yazın ve tiyatro anlayışmda yazarın klasik yamtlanla oldııgu gibi, çok belirgin çizgilerde çizılmış olan bir ilctisi yok" (s. 4')) değcılendirmesi yaparak, ele aldı^ı yapıtların yazınyorunı ili^kisinc deginiyor. Bıı böliımim sonunda, "Salıne yorumu ve dramaturgi konularıncla kül• O V U T K I T A P L A N I tiirler ve uluslaraıası ilişkiler ne clerece etkin olabilir?" sorusuna yaıııt aranıyor. 4 d . | I J | " < l ' ' ı ı ı m l ı k ı t a b ı K c • d i K a r t ı » • l l b ı a ı ( 4 S 0 0 0 0 TL y ı ) B n r r, K a y d c d l n ı ; Uluslararası tsıanbul Tiyatro Festiva li'nin, sorunun yanıtı acısından önemini • VISA 3 M A S T E B C A R D • E U R O C A R D ü DINKIERS CLUB ADKIS vurguluyor ve tiyatrolarımızda yabaneı KOEDI KARTI NO I I I 1 I I I I I I I I I I I I I I yönetnıcnlcrin sahncledi^i oyunları deADI SOYADI I I I I I I [ I I I I I I I I I I I gerlcndiriyor. Yabaneı yönetmenlcrin ti GtCERULIK 1ARIHI I I I I I I I I IMZA ŞEHIR TEl yatromıızu, toplumumuzu iyi tanıyama TÜRK ÇAĞDAŞLAŞMASI Dr. Orhan KOLOCLU 4) laki foraıa doMurdvttan Hntı O.212.l2t 0] n >ır> 0.111.14i U I I ae'la fıkılara gondtrlnlı. «lubınıı tn kıu llradı llıt ull|tnılKaktu... CUMHUBİYET KİTAP SAYI 304 IT YAYIN G B U I U , C U M H u a i Y e r f A D D E S I M 0 Î 1 7 HARBIYEISTANgUL T l l 02 \ 2 2 3 1 4 0 8 0(S H l t ) 0 J 1 J 2 J 5 B5 41 (6 Mjt) t i t0 1 \ 1 2 4 6 6 2 « 6