Katalog

YILDIZ CIBIROGLU Robert Briffault'dan ilginç bir araştırma Robert Briffault'nun kitabı "Analar", anaları değil, kadınları anlatıyoı Hangı kadınları dcrseniz, hepimi/in yitirdığı bır kadın kimliğınc sahip kadınları araştırmacılann tanıkhklarıyla seriyor gözler önüne. Dünyanın cn aptalca önyargılarıyla oluşturduğumuz kafcslcrdcn beyinlerimızi bir an önce kurtarmak ıçin kadın, crkck, çocuk hcrkesin okuması gcrekcn bir kıtap, 'Analar'. keııdısııııu dc bclııttı£ı gıbı 'Batı kulturu gelenekkımm vırdıgı csınkrle vapılan yorumlamalarclan ve duşuntc uııınıı kav gılardan u/aklışaıak yapıvoı bıınıı () /aman d.ı b.ı/ı B.ıtılıl.u'ın vc onlaıa b.ı kaıak da bızıııı sandlğımı/ gıbı yerlıkr dekı emsel kımlıklerın anlamsı/, ncdcn sı/ bır boş ın ın ı day.ılı olmadıklaıı t.ım tersı, yasaına vc vas.an.in geıçckkıc bıı yanıt okluklaıı çıkıyoı oıtaya 1 latta bı /mı saçma aldatmaealaıla dolu ııedcnk rmı açıklayam.ıdıgımı/ vc .ınl.ıvamadıgı mı/, baskılaıdan otııııı dc bıınlaıın çok gcç aylıdına vaıdıgımız (egeı vaıdıysak) yofunu yıtıımıs. eıııscl kımlıkkıımı/m ya nıııda onlarınkmın çok daha gtıçek vc dog'ru oklugunu goruyorıı/ Nı ya/ık kı yanlıs bılınen yalni7ca kadın kımlıgı de ğıl, erkck kımlıgı de gerçekleıden çok u/ak ve eok abaıtılınıs dıuumd.ı Lğcı bıı tııı kıtaplarııı daha çok ka dınlaı t a ı a h n d a n okunnıası gercktığı ınancı toplumda yaygınsa, bu çok yanlış Evet, kadınlar belkı daha çok 'ınagcluı olan ıneıncn taral ama sonuçta onl.ıım da olke kın oe alma duvgulaıı ıçmde duıuınu bılmçsı/cc ıkı>u/luluk vc entıı kayla kıııtarnıavı çalıştıkl n ını ı'oıu\o ııi7 Bıı volıınu bıılup cıkckkre elc oıletı yoılaı bedelım lleı ıkı eınsten dc sevgı sı/ ve mutsıı/ ınsanlar oıelusu buvuvoı k ıdııı cıkck ılışkılcıı taılad.ı ç.ıpa va paıı kadından kov kahvcsmclckı cıkeöe çotuktan cn ust du/cyckkı aydıııa kaelaı neıkesnı ılgısmı çekıvoı Bu koıuılaıda konuşm.ıva bavıhsoruz Açıkotuıumlard.ı, so\kşıkıde ısc aynı konıı gunumu/lc I ns.mlaı geleecktc olaeakları ya da baska gczcgenlerde yaşadıgı varsayı laıı c ınlıl.ırı onların başlaıma gclen k ı ı bıı bılıın kıııgıı oykusıı bıçınıınde olustuıuıken, keııdi ıçmde bulunduklaıı dıııumlaıa benzer bıçım ve ıçerıkte ya latmaktadırlaı (,,ok U7.ık bılınmeyen gcçmışe yaklasjmlaıı d.ı bııııd.ın larklı ckgıldıı Oıııegın çı/gı lılııı dızısı Tas Devıı nclc kadııı eıkek ılışkıltrı gıınunıuzdekıleık aynıdır |aek London'ın es kı Fas (,a^ı nı anl.ıt.ın Adcm den ()nee' adlı ıomanmd.1 da ılk bulııslaıı vapanlaı, ço/um uıetenleı daha akıllı olanlaı hep cıkekleıdıı Dcıııck kı medya ıçın ıırcrı Icıı uıunk dunyaca ıııılıı saygm bır ya /aıın sanatsal y.ıpıtı bu konııda ayııı go ııısıı taşımaktadıı Oınckkı soıısıızea ço galtılabıln Duııya dun boylcydl, bugun de bovk olaeak ınantığı ıçınde kadın er kck ılışkılcrı çıkma/a sokulmuş ve sap lantıya donııstııı ulmııstııı Buna bı/elen lyı bıı oınck olaıak saygm bır va/aıımı zın 1995 te Çın de yapılan Uluslarara.sı Kadın Konieıansı ıçın, kadınlaı adına çok lyı nıvetlc k.ılcmc aldıgı bır y.i7lsın dan aşağıdakı almtıyı aktaımayı uygım bııldum I leı şeyıeıkekkı tas.ıılaelılaı, gııçlu olanlaı Duzenleıı ıhskıkıı, dcöet leıı, vasal.nı mançlaıı duşleıı, tanrılaıı lanrı yı, otc dıınyayı Acana gerçc kten oyk nıı' Bugun bıı auştıınıa yapılsa vc ınsanla ı.ı (bılımsel sovkmm dısında, basitçc) so ııılsa Aeab.ı ıııagaıa clonemınde (ya d.ı ılkcllcrde) ılk baıınaklııı cvlcıı vapanlar kıdınl.ıı mı eıkeklcı mı olclııJ Çaknıak tasıııı h.ıngı eıııs bulclu^ Bıçak gıbı kesıeı \e ka/ıyıcı aletkrı kımleı bııldu, kadınlar nıı, cıkekkr mi'1 I l.ıııgı ıiıısın boyu daha ıı/undu' I ı/ıksel guç açısındaıı hangı cıns daha ustııııdıı • Savaşçilaı kadın * eınsten dc çıkıvoı ınuydu'' Aıleıım ılk ıc ısı kadııı mıydı, eıkek mıydı' Ilk aıle, anne baba ve çoeuktan mı, anne vc çocıık tan mı, baba vc çoeuktan mı olusııyoı du1* Aıle vc ovlılık vaı nuydi'' Ilk aıle ata cıkıl mı aı.ıeıkıl ııııydi'' Ilk v.ısalaıı ko yanlaı hangı cmstendi'' Ilk mıtsel ovkulcrı hangı t ı n s yaıattı' Ilk 'kursal'ı, ılk 'tcıınct ı ılk rmıı kavıammı ılk dını, ılk dınscl toıenl ılk tlınscl so/ıı ılk tapıııaüı, ılk otc dıınyayı kımler bııldu, kadınlaı mı cıkekkı mi'' Ilk gıyeccgi kım yaptı' Ilk adı kım vudı' So/cııklcıı vc so/lcıı 1 hangı cıns v.uatti' lopıagı ılk ckıp bı çciılcı kadınlaı ııııvdı, eıkeklet mıyelır1 Ilk beieket buyukımdcn şııre ulasanlar, sıııde olçııyu dınscl dansa ııyıım sağlanıa /orımluguvla bıılanlar k idınlaı mıvdı eı kcklcı ııııydi'' lopıak onee kadının nıı voksa trkcgm mı mulkuvdu'' Mal mıılk aııadan kızına mı gcçıyordu yoksa baba daıı oğlıına nıı^ Lvhlık anayeılı mıydı, b.ıbaycıh mı' Akıabahk anasoylu muy dıı b.ıbasoylu ınıı' Ilk yaraılı eşyalau uıetenlcı gelistııeiıleı kadınlaı ııııvdı, er kekkr ıııı' (,oeuklaı aııanm mı babanm nıı adını almaktaydil.it Fu aıctı ılk bıı lanlaı hang tmsren.di'* Ilk kımvageıkı hangı ı ıııstı n ı ıK. rı * ya da cn ta7İa son yuzyılla sınırlı Daha cskı çaglaıa bılınmeyen toğralyalara gı dılcmıyor Bıı ncdcnlc yeryuzundc, ta bastan beıı bıı tek kadın kımlığının var okiu^ıı s.ınılıyor ()ysa Analaı heıkesın 'başııtu kıtabı olmaya layık Beyın huercleıımız oııdakı bılgıleıı tam olarak ozumseyenc dck okumamız gcrckctek denlı oncmlı Cer çek kınılı£ımı/ı bıılmada bi7e çok yararlı olabılır Artık bı/c kadın olaıak valıuzea mcs kk sahıbı olınak, ekonomık guç salııbı olınak yetmıyor Meslck unvanını, hatta prolesor unvanını, hatta vc hatta başba kan unvanını bır dış kılıt bi7i koıııyan bır /ırh gıbı ustunııızc gcçırdlk dıyclım ^a ıçımızde kalan, bmkıec yıllık yanılgı aıla beslcııe bcslenc gelen eınsel kımlıgı nı/ ne olaeak'' Bu ıçtckı kıınlık oyle yan lışlar vapıvor kı bın tane kılıf, bın tanc /ıılı gıvsck oıııı gızlevemcyı/ o/elhkle kmdımı/c k.usı Bıı de dıs.aıdan bı/e vonelen toplumsal baskılar, denetım var cıkekleıın vanlış so\lem bıçımı (clılımı/dckı daını.ı kadın cınscllıgını asagılavan kuhıı sovlemı) vc cl.ıvı.ınısl.ııı (davak) var Bovlcce ıçten vc dıstan bııçok kez yaıalana yaralana ama kcndı ıçımı/dckındcn dc çok çcvıcmı/ dekı vanlışlaıl.ı çaıpışa ç.ııpışa yıııunıeye çahsıyoıu/ (ıcı çek kmılığınu/le vu/vu /e gelmedıkçt /ııhımızın ıçı hep kol ka laeak ve bı/ en çok ortlan \ara alaeagı/ KendıiDi/ı tanımamı/ ıçın ıçıım/dckı onyargı katmanl ıııııı bıicr bııcı kaklıııp altın.ı koıkınadan bakınanu/ gerckıyoı kencli kcndımı/ın yapieı bıı ız sııı utıısıı gıbı Cııısel kıınlık araınavı, sımdı moda olan ve çogu kez bugunku dunva sıstc ınınc bıglı sıyasılcrte kışkıttıl.ın ttnık kıınlık aıam.ulan çok daha oncelıklı ve oncmlı bıı çaba olaıak kabul edebılırı/ ( nıscl kıınlık aıaıııa çok cıddı bıı ıştn (, unkıı bu kımlıg'ımı/ ttnık ya da dınscl kımlıüımı/dcn çok daha eskıdır ve bu yoldakı çab.ılaı tuııı dıınyadakı msanları buleştıııti mııtlıı ediei bıı lol oynavabı lıı (, unkıı bı/ onyaıgınm karanlık ortu lcrıııı kaklııııkeıı daha çok ınsan oldu fiumu/ıı f.'oiccif'i/ Ikı nokta (eınsel kım lık ve ınsan kımlıgı) o /aman avnı çızgı u/eimclc lınksebıleeektıı Aııeak bıı ka Analar l lanlık ortulcıı aıala ıııak kaldıım.ık çok vıucklılık ıstcycn bıı ıs hıç kolav dcjîıl Avnı kımlık aı.ı ması crkcklcı ıçın dc so/ konusu Oııyaı gılar, vanlıs ko^ul lanmafaı onlatın t.\.\ gcrçck kımlıkleı ıııın ortava çikmasını cn gcllıyoı Ikı cinsm tanıy.ımadıklau tanıijamadıklan gcıçck y.ı kımlık lcrı luçbır kayıp lıstcsmdc dc ycı almıyor Kımsc onların kayıp oldııkia nın ayırdında dcüıl çımku Istcı kadın olalım, ıster cıkck çocugun clusıınccsı yanlıs soylcmlcılc hcnuz kcnuklc^ınıdıg'ı ıçm kımlığunı/ı tanıma konusunda kıı çuk bıı çocuktan çok daha gcııdc vc ko tıı durumdayi7 Bılımsel verılcre davalı kıtaplaı bı/c yalnı/ cesaıet veımckk k.ılına/ bınlcıcc yıl, hcrkcslc bırlıktc vc çok avanakça (ııy gaılık, dın, dıyc dıyc yanıldı^ımı/ı da gostcrır Kıtap koıkusunun alrınıla yatan belkı de bu guç kabul cdılır vc guç dava nılır gcrçcklc k.ıısılasma koıkıısuclııı Bııfhıult ılkcllcrın vasaınına ıhijkuı zcngııı orncklcıt bıı çok bılmıcının ranın mayan LO^ralyal.ııa y.ıprıklaıı .ıı.ıstnm.ı gc7ileıınm soınında ya\ınladıklaıı kıtap laıından notlaımdan ckıknu^ Analaı 1927'dc basıklı^ına goıc bu taııhtciı 011 cc yayınlanaıı aıaijtıımalardan ıkıknnıış olııvor Bu d.\ çok oncmlı çıınkıı bu ıl kcllcı (gcncllıkk) htnu/ bcva/laıla taıııs madan vc o/gunluklcıını \1t111ncckn 011 cc ıiKclcnnusJci 1 la/cı dın ackt mıios bağlamındakı kıtalarar.ısı ılıskılcıı çok tanııcılı^ın tck tanrıtılıktakı 17le ıını 01 tı va çikaıııkın BııHault uygar dcnılcn duııya dlsmdakı kadın cıkck ılıskılcıını kadın kımlıüıııı oıtava çıkaıan toplunısal vc bncycscl o/cllıkkrı bır araya gctırıp dcjîcılcndırmı^ Brıtlault dan sonıakı /a manlarda 111 ıın vcıcn hcmcn her arastıı mati ılk kez 1927 de yayımnlanan uç ciltlık Analaı'daıı almtıl.u vapmak /o lunda kalııııs Bunuıı bu ncucııı dc kıta bın çok sayıda bclgcyc, bılımsel tanıklık lara karşıt goıuskrc vcı vcrmcsı vc bıı zcngın vcrılerdcn yola çıkaıak yapılaıı ılcgc 1 lcndıımclcı ın bugıın dc bılımsel çevıeleıde hıç cskmKclcn clcjicıını koı u masıdıı Kadının cinsel klmllğl Kıtabın analaı l.ı analıkla ılgısı vokkcıı ncdcn bu adı aldıgina gclıncc Kadının cınscl kıınlıgının kutsal bıılımdu^ıı vc ılk yaratıu guç kabul cdıldığı anacıkıl çag dakı ınanca gorc 'ılk kadııı evıeııı tck basına vaıatıı ılk cıkcgın dc anasıdıı ama ılk crkck ılk ka dııı'ın va oglıı ya da csıdıı asla babası dcgılclır Çıınku ana cr kcktcn oncc vartlır vc burun ya rarıkların anasıdır Bır sonrakı ataeıkıl <,a£da bu model tcısmc çcvııln Ilk yaıatıcı baba, ana dan onccdıı vc ana ondan çıkaı Eskı Alııt (Tcvrat), Zcıdııst un Avcsta sı, Ycnı Ahıt (Incıl) vc Kııran ıkıncı gdeneöc baglaıuı laı Analar Aa anlatılan kadınlaı ısc bu doıt kıtabın manclıları dı ijinda kalan, onlardan nabcrsı/ olan vc toplumda ana egcmcnlı ğını surdııren kadınlardıı U/cı lcımde cıkegın, ataeıkıl u>plu ıııun, dcvlctın, aılcnın, cvlılık kurumunun baskıları olmadı^ı ıçın bu ılkcl ya ı].\ yabanıl ılenı lcn kadınlaı kendı tınscl kıınlık leıındcn korkmadan, utanma dan ınsan doöalarını ortaya ko vabılcn vc asla 'atız , muhtaç olmayan bır kışılık yapısı sergı lerler Çıınkıı tınscllık olgusu cınsellı^ı yalnı/ta aııalık vc ba balık rolımdc bılırlcmcklc kal ma/ Bır toplumda kadın cınscl lığı aşağılanıyorsa (kı bıı tanlı nın en tcmel nıtelığıdıı) o zanıan kadın erkc^c gorc her alanda 'otckı'dır vc her alanda (dın, hıı kıık, aılc, egıtım, oörctım, mcs lck, toplumsal ılışkıler gıbı) gc CUMHURİYET KİTAP SAYI 304 Ataerkil koşullandırmalar Bu s o ı u l a ı a aydınlar ve unıvcısıte gençlığı dc ıçmde olınak uzere çok bıı yuk bır çogunlug'un hıç kıışkıı duymaksı zın, uygar(') ınsanlı£ın aracrkıl koşullan dıımalaıl vc ony.ııgılaıına ııygıın bıçım de, cıkck ustunluguncleıı yaııa yanıt ve leeeklcrını kcstıımck asla kchanct olma sagetek ıştc 'Analar kıtabı okuyutııyıı bıı alanda s.ıısan sallayan, onyaıgıları, ko sullannıaları tckcr tekcı çuıuk mcyveler oınegı yeıe dus,uren bır kıtap Ilkellcrın yaşamından sayısı/ ornek sunarak ııy gar(') denılen toplumlaıın ortak belle ğlııde ycr eclcn kadın eıkek ımgelcıını (uııa)laımı) bır kakındc sılecek, yıkacak guec sahıp Ya/ar hı/ı, ılkcllcrın kadın erkck kım lıklerıyle tanıştırıvor Bıınıı yaparkcn dc Bıılfaultyu çok ba^aıılı kılan bıı yonte mı vaı Sızın, bı/ım, hcpımı/ın kadın kımlığmden daha gcrçck bır kadın kımlığıyle tamstırıyor okuyucuyu vc ya/arın SAYFA 12