Katalog

Osmanlı'da bir gezi Traite de Geographie Generale de rEmpire Ottoman (Osmanlı Imparatorluğu'nun Genel Coğrafyası) / Yazarı: Mektebi Sultani ögretmenlerinden A. Synvet / Constantinople (İstanbul) / 1872. AHMET EKEN Mektebi Sultani ögretmenlerinden A. Synvet'nin gözüyle Osmanlı imparatorluğu 19. yüzyılın ikinci yarısındayız. Devir, büyük devletler devri. Sınırlar bir kıtada başlıyor, ikincisinde devam ediyor, nihayet üçüncüsünde noktalanıyor. Dünya haritası, giinümüzdekiyle kıyaslandığında hayli farklı. Yerlerin ve denizlerin tek sahibi az sayıdaki büyük devletler. Arada bir olan savaşlar sonucu, bazı yerler el değiştiriyorsa da egemenlik alanlarının genişliği, haşmetinden pek fazla bir şey yitirmiyor. Bu "yitirişi' görmek için Birinci Dünya Savaşı'nın sonunu beklemek lazım. Koskoca imparatorlukla nasıl dağıldığınıhayretleseyretmekiçinheniiz vakit erken. Dönemin büyük devletlerinden bir tanesi de Osmanlı İmparatorluğu. Gerçi geçmişe nazaran egemenlik sahası biraz küçülmüş, kimilerine göre "hasta adam" ama gene de sınırları Adriyatik Denizi'nden İran'a, Kuzcy Airika'nın içlerinden Balkanlar'ın kuzeyine kadar uzanıyor. İstanbul hem Müslüman Ycmenlilerin hem de Hıristiyan Bulgarların başkenti. Kısaca sayıları 40 milyonu aşan larklı laıklı inanışlara, dillere, ekonomik yaşantılara, geleneklere sahip insan 4 milyon kilometre karelik bir alanda, arada bir bazı sorunlar da olsa beraber yaşayıp gidiyorlar. Mektebi Sultani hocalarından A.Synvet, kitabına yazdığı önsftzde amacının, bu üç kıtanın merkezinde yer alan ülkeyi tanıtmak olduğunu belirtiyor. Ancak yazara göre, Osmanlı İmparatorluğu üzerine bir eoğrafya kitabı yazmak kolay bir mesele değil, çünkü mevcut haritaların en doğrıı kabul edilenleri bile yanlışlarla dolu, ayrıca resmi veriler ger<,ekJikten hayli uzak. Bu güçlükleri aşmak için yazar, konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmaları ve resmi belgeleri incelediğini, ayrıca birçok seyyahla görüştüğünü itade ediyor. Yararlandığı (,'alışmaların bir bölümünü de kitabının önsözünde belirtmiş. (Sözünü ettiği kitapların bazılarını biraz yüklüce bir para karşüığında sahatlarda bulmak müınkün). Yazar Osmanlı İmparatorluğu'nun coğrafyasını dört bölümde incelemiş. Birinci bölümde Avrupa kıtasında yer alan vilayetler tanıtılıyor. Bunlar sırasıyla Kdirne, Tuna, Bosna, Peızerim ve işkodra, Yanya, Selanik ve Girit. "500 bin Müslümanın, 150 bin Rumun, 200 bin Ermeninin, Yahudilerin ve Avrııpalıların yaşadığı, başkent İstanbul" da bu bölümde tanıtılıyor. A. Synvet özellikle şehrin havasından çok memnıın. Kitabın ikinci bölümünün konıısu, Asya ve Afrika kıtalarında yer alan vilayetler. Tüm Anadolu ve Ortadoğu, Kuzey Airika'da yer alan eyalerler, belli başlı şehirler üzerine kısa bilgılerle tanıtılmış. Yazar, Ankara'nın nü fusunun 40 bin, Kayseri'nin 50 bin, Adana'nın 20 bin olduğunu söylüyor. İzmir'le rekabet halinde ulduğunu belirttiği Trabzon'uıı nütusu ise 80 bin. Hepsi güzel de Samsun'un nüfıısunun sadece 3 bin olduğunu yazması bana biraz uıhaf geldi. S A Y F A 2 214 bin kışı: A.Synvetnın 1872de yayımlanan kitabında Osmanlı imparatorluğu sınırları içinde 214 bin Çingenenın yaşadığı belırtılıyoı. Son günlerde adını sıkc,a duyduğumuz bölümde, Bağdat üzerine de kitapta şu bilgileri buluyoruz: "Ticaret hayatının gayet canlı olduğu tarihibirsebir.yalnız 1831 yılında veba salgını her şeyi alt üst etmis, nütusu 80 bin civarında." Üçüncü bölümde, Osmanlı lmparatorluğu'na bağlı, özerk yönetimi olan ülkeler (Tunus, Samos, Mısır) ile tabi prenslikler (Ronıanya, Sırbistan ve Karadağ) ele alınmıs. Yazar yine belli başlı yerlesim yerleri hakkında bilgi vcrerek bu ülkeleri lanıtıyor. Kitabın son bölümünde ise imparatorluğun, tarım, sanayi, ticaret ve idari yaşamı incelenıyor. Osmanlı tnıpara torluğu'nun idare seklinin ıııutlak monarsi olduğunu ifade eden A.Synvet, ancak bunun despotik bir yönetim olmadığını söylüyor. Kitabın i<,erisinde yer alan çeşitli tablolarda Osmanlı İm paratorluğu üzerine sayısal hilgiler verilmiş. 1872 Gotha Almanak'ı kaynak alınarak düzenlenen bir tabluya göre imparatorluğun yüzülçünui 4.721.370 kilometrekare, nütusu ise 43.600.000 kişi. Bir diğer tablodan ise ülkenin Avrupa kıtasında bulunan topraklarında yaşayan 18.487.000kişiden,6.103.000kişininMüslüman, I2mil yon kisinin Hıristiyan olduğunu öğreniyoruz. Hiçbir inanç kategorisine sokulmayan Çingenelerin sayısı ise 214 bin kişi. Asya ve Airika'da bulunan topraklarda yaşayan Çingeneler üzerine ise hiçbir sayısal bugi yok! A.Synvet'in <,alışmasının verdiği rakamlar, hatta bilgi ler kitabın girişindc yazarın belirttiği nedenlerden dolayı eksik, hatalı olabilir. Ancak dönemin Osmanlı İmparatorluğu'nda hoş bir gezi yapmak isteyenler içjn (uzınanları tarihçilerisaymıyorum)keyifleokunabilecekbirkitap. D CUMHURİVETKİTAPSAVI48