Katalog

Enflasyon: Çözüm siyasette Enflasyonu Aşmak İçjn Osman Ulagay / Afa Yayınları / 10.000 T L / Kod No: 011.105 TANER BERKSOY Konumuz yıne enflasyon. Artık kabak tadı verdi dememiz de olanaksız. Enflasyonun neden olduğu çarpıklıkları, sıkıntıları ve acıları her gün yaşıyoruz. Bıktık artık deyip, görmezlikten gelmek olmaz. Ekonomi basınının seçkin üyesi Osman Ulagay da benzer kaygılar tasımakla bırlikte, enflasyonu konu alan bir kitap yazmış. Enflasyonu Aşmak Için ilginç çözümler içeriyor ve kendi türünde, konuya açıklık ve önemli katkılar getiriyor. Enflasyonu Aşmak tçin, tezi olan, bu tezi aynntısıyla açıklayan, yazarın 19861989 döneminde yayımladığı makalelerde yer alan gözlem ve saptamalarını yeniden gündeme getirerek tezini sınayıp, doğrulayan, giderek belli sonuçlara ve çözüm öncrilerine ulaşan bir kitap. Ulagay, kıtabının bırınci bölümünde yer alan yenı makalelerinde Türkiye'dekı enflasyonu anlamak ve çö/mek için gerekli olduğunu düsündüğü analitık çerçeveyi çizi yor ve tezlerını okuyucuya sunuyor. Iktisat profesyonelleri arasında yıllardır süregelen bir tartışma var. Tartışmanın konusu enflasyonun nedenleri. Iki de uzlasnıaz kut bu var bu tartışmanın. Taraflardan birisi enflasyonun parasal nedenlerden kaynaklandığını, tedavisinin de bu yönde olması gerekıigini savunuyor. Diğer taraf ise özellikle bı/.ım gıbı gelı^mekte olan ülkelerde, enflasyonun temel neOnman utagay 'Enflasyonu Aşrnak İçinl tezi olan, tezini aynntısıyla açıklayan bir kitap Enflasyonu Aşmak Için K İ T A P T A N B İ R B Ö L ÜM Osman Ulagay, bzellıkie bızım gıbı gelışmekte olan ülkelerde enflasyonun temel nedemnın ekonominin yapısal özellıkleri olduğunu ve bu yönde uzun dönemlı polıtıkalarla aşılabıleceğını, kısaca, toplumsal uzlaşmanın. hıperenflasyona duşulmemesmın tek çaresı olduğunu duşunuyor Enflasyon vergisi ...Bılındığı gıbı barajlar, santrallar, yollar büyük kaynak gerektıren, buna karşılık ancak uzun vadedc üretime katkı sağlayabilen türde yatırımlar. üemek ki bu tür yatırımlar bir kere bünyelerı açısından enflasyonıst. S17 bu tür yatırımlan bir de sağlam kaynaklarla, vergı gelirleriyle degil de para basarak yaparsanı/ yüksek enflasyona yaldızlı Dİr davetiye çıkartmıs oluyorsunu/. Bu yola sapan iktidarlar ekonomide göz boyayıcı bir canlılık sağlayabiliyor, ülkede geçıcı bir balayı dönemi yaşatabiliyor, ama bu gcçici ınutlulugun ardından acı gerçeğin gelmesı kaçınılmaz oluyor. Ekonomideki canlanmanın bedelini yüksek enflasyonla ve ağır bir 'enflasyon vergisi'yle ödüyorsunu7. Burada yapılan, tuplumun gt'tııs bir kesımınden, resmen vergi adı altında ödcdığıne ek < larak bir de yüklu bir 'entlasymı vergısı' kesıntısı yaparak kalkınmanın bedclını bu kesıme ödetmektir aslında. Devletin vergı gelirıne katkısı sınırlı kalan, enflasyon nedeniylc kazancı arttığı halde vergı katkıv aynı oranda arttırılamayan kesim ise enflasyon vergisinden de paçayı sıyırabilir. Ote yandan ekonominin canlandırılmasından en fazla yararlanan kesım de gene bu kesım, yanı 'enflasyon lobisı'ni oluşturan kesim olabilir ve bu süreç gelir dağılımını da fena şekilde bozabılir. ANAP iktidarı döneminde Türkiye'de yaşananlar bu çerçeveye çok iyi oturmuyor mu? deninin ekonominin yapısal özellıkleri olduğunu ve bu yönde uzun dönemli politikalarla aşılabileceğını öne sürüyor. Ulagay, bu ıkı kutuptan yapısal olanının daha gerçekçı olduğunu ve Türkiye'dekı enflasyonun bu tür bir yaklaşımlaele alınması gerektiğini savunuyor. Kitabın temel tezi bu. Tezın başlangıç noktasında enflasyonun nedenıne ılışkın bir saptama var. İlhal ikamesi yöntemiyle sanayıleşen ülkelerde, sonuçta belırgın bir üretım yapısı oluşuyor. Bu yapı sorunlarla ve istikrarsızlık tohumlarıyla yüklü. Yapıda enflasyonu körükleyen ıkı temel unsur var: Bir tanesı ekonomıyı süreklı darboğaza göıüren dövız açığı, dığerı ıse ekonomide oluşan tekelcıolıgopolcü pıyasa egemenliği. Bu ikinci özellik âdeta analizın kılıdı. Kuşkusuz, böylesı sorun yüklü bir yapı ıyı çözümlenıp, doğru yönetılnıezse, bu kez gündeme, yapıda zalen üreyen enflasyon baskısını körükleyen pek çok ılave neden gelıyor. Bu nedcnlerın en önemlisı ıç tasarrufu geliştınp, reel kaynak yaratmadan bir kalkınma efsanesi yaratma kolaycılığına düşen politıkacının neden olduğu harcama fazlası. Bu, sonuçta finansman açığıborçlanma ve borç ödeme sarmalına götürüyor ekonomiyi. Söz konusu kısırdöngü, bir yandan enflasyonu aşırı boyutlara sürüklcrken bir yandan da ekonomiyi basjangıçta hedeflenen hızlı kalkınmadan uzaklajtırarak durgunluğa götürüyor. Sonuçta ekonomık gelişme yavaşlarken enflasyon daha da büyük boyutlara ulaşıyor. Bu da durgunluk ıçınde enflasyon denilen çifte hastalık. Hastalık doğru teşhis edılmez ve tedavi edileceğine, körüklenirse, bu kez gündeme hipercnflasyon gelıyor. Bu çerçeve, bizim 1986'da yeniden sivil yönetime geçmemiz den sonra, enflasyon maceramızın encamı. Kitabın ikinci bölümündeki 19861989 dönemi yazıları da bunu belgelıyor. Ulagay bu süreçte yeniden kalkınan büyük Türkıye yaratma sevdasının gerçek kaynaklara dayanmadan pompalanmasının enflasyonu nasıl hızlandırdığını ve ekonomiyi 1989'da nasıl durgunluk içınde yüksek enflasyona sürükledigini 19861989 döneminde gazetesinde yazdığı yazıları aktararak âdeta günlük gelişmeler yoluyla açıklıyor. Bugün, enflasyonun gündeme getirdıği uyuşmazlıklann su üstüne çıknıasıyla, enflasyonun giderek hıperenflasyona dönme tehlikesine de işaret ediyor. Kitabın üçüncü bölümü, bu hiperenflasyon tehlıkesı yaratabilecek uzlaşmaz talep ve beklentilcrin varlığı noktasından başlıyor. Çözüm önerilerinin gcliştirildiği bu bölümün ulaştığı sonuç, ahşılmışın dışında. Ulagay, enflasyona temel çare olarak ne para programını ne de lai/ vs. polıtıkalarını önerıyor. Çözüm, ekonomik olmakıan çok siyasal. Toplumsal uzlaşmanın, hipercnflasyona düşülmemesinin tck çaresi olduğunu düsünüyor. Ulagay, Bunu çok önccden de görmüş ve önermiş. üinlemesi gerekenler, kuşkusuz her zamanki gibi kulak asmamışlar. Bugün kendilcri aynı öneriyi gündeme getiriyor ols.1l.1r da Ulagay sanki ciddi bir siyasal dönüşümü ön koşul olarak benimsemış gibı. Haklı da. Ulagay oldukça karmaşık bir konuyu, basitlejtirip, anlaşılabilir bir hale getirerek keyifle okunan bir kitap yazmış. Tezi sağlam, kanıtları ilginç, çözüm önerisı de çok önemli. Her konuda ıhtıyacımız olan toplumsal uzlasma, enflasyonu ajmamızda da ön koşul. D CUMHURİYET K İ T A P : SAYI 12 S A Y F A 5