Katalog

Hem birgerçeğin hem de bir söylencenin adı: Shakespeare Murathan Mungan'ın şiir hazinesinden... Oykü ve oyun yazarı olarak da tanıdığımız şair Murathan Mungan'ın hiçbiri diğerini gölgelemeyen, çok yönlü bir sanatçı kişiliği var. Murathan Mungan'ın Mınldandıklarım ile Kum Saati adlı şiir kitaplan, Remzi Kitabevi'nce, özenli bir baskıyla yeniden yayımlandı. Düjjle gerçek arasındaki ilişki üzerine kuramlann ve düşünme sürccinı yansıtan özgürce dışavuıumların yer aldığı bu iki şiir kitabında da her an yanıtlanması gereken bir soru gibidir 'yaşamak..." Nasıl bir şiirdir Murathan Mungan'ın şiiri? Asi, kırtlgan. Yasalann içindc yasaların ötesindc bir şiir. Donınuş sözcüklere, pörsümüş benzetmelere, görüntü değerini yitirmiş laf kalabahğına yer yok bu şiirlerde. Sevgiliyi değil, 'sevgi' ""™""""•^™'"•""•"" kavramını anlatıyor en çok. Bir minyatür sanatı sankı. Bir dokunma sanatı. Binlerce 'bakış' saklı dizelerinde.. geniş zarrtiin içindc Kendı mantık bağlarını koruyan kiiçük adacıktar var. Beyaz bir tiil gibi dalgalanan bir çocukluğa.. doğunun büyüsüne akıyor 1 her şey. Duyarlı. Yalın. Ek bir dUnya yaratmak değil beili ki onun şiirden beklediği: Dünyasını büyütmek istiyor. Hayatın naiv uzantısı oluyor sözcükleri kimi zaman. Kitni zaman türkü. Kimi zaman Eteep Purple ya da Eric Clapton'ın gitan. Kimi zaman da uçağa bincürip düzyazıyı olaya, öyküye, anıya geçiyor. Zenginleşmiş, oturmuş bir şiir dili uzak geçmişiyle bugünkü durumu arasındaki serüvenini izlemeye çahjıyor. Murathan Mungan'ın şiir hazinesinin gözde sözcükleri zambak ve zencefil kokuyor... İnsanın ta kendisi Şurası kesin ki Shakespeare'in eserleri bir araya getirildiğinde ortaya çıkan manzarayı ne atom çağı sarsabilmiş ne de uzay çağlarının akışı silebilecek. S AHMET CEMAL hakespeare hem bir gerçeğin, hem de bir söylencenin adı. Gerçeklerle ıç ıçe, tuhaf bir söylence. Willıam Shakespeare'in yaşadıgı kesin. Doğduğu kent de biliniyor. Ama karışıklık, daha doğduğu evden başlıyor. Alman araştırmacı Georg Hensel'ın saptamalarına göre bugün Straftord'a gıden /ıvaretçilere "Shakespeare'in d o ğ d u ğ u e v " diye ge/diıılen cv hakkında kesın olan tek şey, Shakespeare'in orada dogmadıgı. Ç ü n k ü ev, Shakespeare'in babası tarafından oğlu Wıllıanı'ın doğumundan yaklaşık beş yıl sonra satın alınmış Yıne kesin olan noktalardan biri, Shakespeare'in 23 Nısan 1564 günü dogmadıgı. Shakespeare'e atfolunan eserleri " b i r başkası"nın yazıp yazmadığı tartışması ise Shakespeare'in olümünden sonra birkaç yüzyıl boyunca ciltler doldurmuş. Christopher Marlowe ve hatta Francis Bacon bıle " g c r çek S h a k e s p e a r e " diye adlandırılanlar arasında. Söylencenın b«u yönü, William Shakespeare gibi bir " t a ş r a l ı " n ı n o dev eserleri yazacak " a l t y a p ı y ı " kazanabilmış olmasının kuşkuyla karşılanmasından kaynaklanıyor. Neyseki en azından Sir Ednıund Chambers tarafından kaleme alınan ve 1930'da Oxford'da yayımlanan iki ciltlik inceleme, bu tartışmaya son vermış. Artık doğduğu ev ve doğum tarıhi kesın değil, ama bugün Shakespeare'in diye elimize aldığımız eserlerin o n u n kaleminden çıktığı, kesin. En kısa tanımıyla Shakespeare'in eserlerinin toplamı, yaşanmış, yaşamakta olduğumuz ve yaşanacak dünyanın kendisi. Düşünülebılecek her türden ınsanıyla, ınsanoğlunun bütün tutkuları, hırsları, acıları, sevgilerı, umutları ve arayışlarıyla insanın ta kendisi. Şurası kesın kı bütün eserleri bir araya getirildiğinde ortaya çıkan ınsan manzaralarını ne atom çağı sarsabilmiş ne de uzay çağlarının akışı silebilecek. Çünkü elbet belli farklılaşmalarla, ama yıne de çünkü yeryüzü, herhangı bir nedenle ınsanların yaşanıası ıçın gerekli koşulları yıtirene kadar Othello, hep kıskanacak; Romeo ve Jülyet birbirlerini hep sevecekler ve belki artık bırlıkte ıntıhara gıtmemelerı, aşklarının şıııını yıne de bo/amayacak; Lady Macbeth, korkunç yükselme hırunın itici gücüyle kocasından hep birilerinin yerıne geçmesinı ısteyecek; yaşlı Lear başında tacı olmadan huzurevlerıne sığınacak ve kızlarının kendısını hıç zıyaret etmedıklerınden yakınıp duracak... En kısa tanımıyla Shakespeare'in eserlerının loplamı. yaşanmış, yaşamakta olduğumuz ve yaşanacak dünyanın kendisi Hamlete gelince... Bu Danımarka prensının özellığı, Shakespeare'in kahramanları arasında belki de en herkesçe benimscniri olması. Oyle kı günlük yaşama neredeyse Hamlet kadar geçmış olanı yok. Babasını öldiirüp o n u n tahtına geçerek anasıyla evlenen amcasının ve öç alma tutkusunun kurbanı Prens Hamlet için Shakespeare'in ncreden esinlendiği konusunda "rivayet muhtclif". I. Flisabeth'in ıdam ettırdiğı Essex Kontu mu, kocası Henry Darnley'ı öldüren Bothwell'le evlenen İskoçya Kraliçesi Maria Stuart nıı hepsi de olabilir, hiçbiri dc. Onemli olan, Hamlet'in gününden günüıııüze belli duyguları yaşayan herkeste bir parça varlığı. Mıııattıan Mungan (Fotoflral. İngılız romantık dönemının en önenılı deneme yazarla rından biri olan William Hazlitı (17881830), 1817 tarihli The Characters of Shakespeare's Plays adlı eserinde yer alan " H a m l e t " denemesinde, " B u tragedya, o denli bizden ki kendi y ü z ü m ü z ü n e ölcüde anlatabilirsek, o n u da ancak o kadar çözümleyebiliriz" diyor. Yine Hazlitt'c göre Hamlet'in gerçckliği, doğrudan okurun ve izleyicinin dünyasında oluşan bir gerçekliktir. "Hamlet, bizleriz", dıyor yazaı, "...Kendi nıutsuzluğu ya da başkasının mutsuzluğu yüzünden kendini düşüncelere ve melankoliye kaptıran, günün altın ışıklarını yürcğindeki kıskançlık sisleriyle bulandıran, dünyayı çorak ve anlamsız bir toprak parçası olarak gören herkes Hamlet'tir." Shakespeare'in öteki ovunlarıyla karjılaştırıldığında Hamlet'in en çarpıcı özelliklerinden biri, Hamlet tipindeki vurgu yoğuntaşmasıdır. Othello'da Desdemona, Othello'dan aşağı kalmaz; Lady Macbeth ile Lord Macbeth arasında da vurguların ağırlığı bakımından fark yoktur. Hamlet ise daha başlangıçtan bütün dikkatleri kendisıne çeker; öteki tipler, ancak onun kişiliğinde ve onun aracılığıyla varlık kazamrlar. Edilgin yapıları yöaünden Oblomov ile Hamlet arasında bir "akrabalık" bulunabilir mi? Çünkü Hamlet, önemlı bir yönüyle yeterınce kesin tutum almayan, aldığı tutuma eylenılerınin kararlılığını ekleyeıııeyen, düzelutıe uzeıinde düşünmeyi, düzeltme eylenıine neredeyse ycğleyen ınsanoğlunun trajedisidir. İnsanlığın hali üzerine düşünür de düşünür Hamlet; ama /.ımanmd.ı kararlı, /amanında acımasi7, zamaıunda eylem adamı da olamaz. Belki de bunca ınsanca çıkmazı yüzündendir kı çagından çağımı/a birev olarak bunca bireylerin bağrına basılmıştır. Hamlet'i Türkçe okumak isteyenler için, Sabahaıtin hyuboglu'nun herhalde artık bulanmayan çevırisi var; Orhan Burian'ın çevirisi ise başındakı geniş açıklamalarıyla Milli hğıtim Bakanlığı Yayınları arasında çok ^ü/ci bir baskıyla yeniden çıktı. Ayrıca hem Shakespeare hem de Hamiei'i merak edenler için, Prof.Dr. Mina Urgan'ın Altın Kitaplar tarafından yayımlanan Shakespeare vc Hamlet adlı nefıs ıncelemesini amrmatmakta da yarar var. D CUMHUHİYETKİTAP: 12 S A YFA 2 5